REMNA

  • HC Vanlalruata

Naktipah hian Mizorama remna thlen champha, rammu MNF leh India sorkarin ‘Mizo Inremna Thuthlung’ an tih tak mai an ziah champhaphak chu kan lawm leh dawn ta a. Kum 1986 June ni 30 zana inremna thuthlung ziah hun ang kha chuan Mizoram mipuite hi kan lawm lutuk kan sa hulh hulh tawh lo tih kan hre vek. A lawmawm dan erawh chu a la danglam chuang lo. Chutih rual erawh chuan he ‘Remna Ni’ hlu tak hi kum tam tak chu inrem lohna ni ang hrimin kan hmang chho ta a nih kha.

MNF hruaitute’n kum 1966 March ni 1 a Mizote tana zalenna sang ber an sual ţan tirh khan thlawptu an ngah hle a ni awm e. Phailam chanchinbumi pakhat chuan, “Zalenna an sual kha thlawptu za a za deuh thaw an neih avangin India sorkar khan a ngai thutak hle a, chumi tudai tur chuan indo thlawhna hial a rawn hmang a. In hma daiha lo buai tawh Naga-ho kha chu a tirah an ţangrual lova, sorkar laipui khan Mizote angin a ngai thutak ve lo a ni,” tiin min hrilh a. A pawmawm thui khawpin ka hria.

Hla phuahthiam leh chanchinbumi ni bawk Pu Charlie Lalkhawliana lehkhabu ziah “Mizo National Movement 1966-1971 Memoirs” tihah hian, MNF ramhnuai sorkar a Finance Secretary (a hnu a Minister an tih tak) hmasa a ni bawk a, zalenna atana Mizote inpek nasatzia a ziak uar hle a. Khatiang kha a nih avangin India sorkar kha a mangang viau mai a. Sipaite pawh kan ramah an rawn che na-in an che rawva hle a nih kha.

Rambuai lai khan kan ram kha a rŭm tak meuh meuh a. Kohhran hruaitu leh Mizo hnama mi langsar ţhenkhatin India sorkar nena inremna a awm theih na’n theihtawp an chhuah nghal a. MNF ramhnuai sorkar hruaitute zingah India nena inremna atana inbiak duh lo pawl leh inbiak a remna zawn duh pawl an phel chho ta reng a. Rammute kha chu silai keng an ni a, nunau zinga an awm pawhin sipai an lokal chuan an inthiarfihlim thei mai a. A taka sipai nunrawnna tuartu chu tualchhunga nunau awmte an ni, a tih loh theih loh.

India sorkar nena inremna tur zawn kawngah hian khatih laia kohhran hruaitute kha an ţangkai hle a. Chutih rual chuan India/Assam sorkarin ringhlel bawk, MNF hruaitu ţhenkhatin inbiak an duh lo bawk. An dinhmun kha a khirh hle awm e. Khatih hunlai khan Great Britain/United Kingdom hnuai a Scotland inrelbawlna hrang neih dan (Scottish Pattern an tih mai)te pawh kha an inzawrh ni awmin an sawi a.

A hnu a India sorkar leh MNF ramhnuai sorkar hruaitute an inbiak lai pawh khan Kashmir ang a India sorkar hnuai a awm tho si a Constitution hrang leh puanzar hran neihte an sawiri nasa tawh hle a. A chang chuan India sorkarin ram venhimna lam (defence), ramdang nena inlaichinna lam (foreign affairs) leh pawisa (currency)-ah thu a nei ang a, a dang zawngah chuan Mizo sorkarin thuneihna a nei ang, tihte pawh an sawi tawh ţhin bawk.

Tun hnu a ‘Remna Ni’ a lo thlen dawn leh he ni pawimawh tak lawm a nih lai hian politics-a inchirhthehin inrem lohna ni ang maiin ţawng feikibarin kan inkhawh hlawm ta ţhin a. Hei hian kan politics khelh dan hniamzia leh thuneihna chan kan atchilh luat avanga kan rilru hniam lutuk hi a pholang ta ţhin a nih hi. Naupan chhiat lutuk loh hnu a politics ngaihven ve em em thin kan nih avangin thil tam tak kan hre ve a. Kan hriat tam tak kha a ngaihnawm loh hle.
Remna atana India sorkar leh MNF hruaitute an inbiak lai khan political party leh politician ţhenkhat khan mahni hma sial em emin thil an ti tih kan hre pha ve. Rammu mek MNF-te khan Mizote tan thuneihna sang tak, state dangin an neih ve loh an rawn hawn vaih chuan an politics hmakhua a êng lo dawn riau a hria-in beng hniam an tum char char a. Ramhnuai MNF hruaitute’n Mizote tan thuneihna (autonomy) sang lutuk an rawn hawn lohna turin an theihtawp an chhuah hlawm a ni.

Hei hi kan sawi mai mai a ni lo. Kan ram hruaitu pakhat khan “Insurgency should not pay” (Helna hian hlawkna a thlen tur a ni lo) a lo ti tawh a. Remna atana mipui hnena inzuar satliah pawh ni lova, remna atan chuan ban a ţul a nih pawhin second khat pawh inngaihtuah khawtlai lova bang nghal tura insawi a, “Kan pasalţha rammute hian sai an rawn kap emaw, ramsa te deuh an rawn kap emaw, an rawn kah apiang kan pawm ang a, an sa kah lu chu a kaptu bang lai-ah kan tar tur a ni,” ti a sawitu ngei pawh khan Remna Ni chu ‘tlawmna ni’ tiin a hnu-ah a sawi leh duh tlat a ni!

Zalenna sual tirha Mizo mipui kan ţanrual em em laiin hun a lo kal a. UT kan nih aţangin duh thâla thăl theih tur Home Ministry sum tam lutuk tak mai hmangin kan rilru a hlemhle chho ta a. Chu sum tam em em mai inchuh chuan kan ram hruaitute an hmanhlel ta a. Pawisa duhtawka ei thei tura thuneihna chan inchuhna chuan kan ram leh mipute thuneihna (autonomy) sang zawk neih theihna tur pawh a tidal ta tial tial a nih kha. MNF rammute ţhendarh tuma beihna pawh a nasa hle thin tih kan hre pha ve. Kha kha remna tluantling daltu lian ber zing ami a ni awm a sin.

Thuneihna (autonomy) sang leh zual an hawn theih tak loh dante chu sawi zui ta lo ila. Chief Minister hmasa ber Pu Ch. Chhunga hun hnu lamah kha chuan mipui hnena remna leh muanna tiamtute khan a tak takah chuan kha lam kha an hawi meuh lo. Rambuai avanga nasa taka tuartu mipuite, zirlai pawlte, tlawmngai pawlte leh kohhrante’n remna leh muanna a thlen theihna atana an tha an thawh avanga inremna thuthlung kha ziah a ni ta tih hi kan zavai a kan theihnghilh loh a ţha. A hma a kan sawi angin MNF hruaitu zingah India sorkar nena remna zawnga inbiak duh lo bur leh remna atana inbiak duhte an inţhen nasatzia kan hria.

Mizoram tualchhung politics-ah hlei hlei khan thil tenawm a tam. MNF-te’n thuneihna an rawn hawn sang lutuk ang tih hlau kha ram hruaitu kan ngah a. Mizo leh Mizo indo leh inchemhăr pawh pawiti lo kan intodelh viau. Mipui hnena remna leh muanna zuartu ve tho pawh khan an thuneihna chăn kha an hlau em em tih a takin kan hre pha ve. Remna Thuthlung ziah a nih theihna atana zirlaite’n sorkarna kal hleithei lo khawp a an nawr lai khan kan tel pha ve. Khatiang khan che lo sela chuan June ni 30, 1986 khan inremna kha an ziah a rinawm loh.

Engpawh ni se la, rambuai lai kha chu tute sawi dan takah emaw, “Thing leh raw innawh lai,” a ni a. Khatih hunlai a thil thleng kha chu a kal tawh a, a tawrh tur ang ang kan zo vek tawh. Chuvangin politics a hamţhatna lak tum bansanin ‘Remna Ni’ hi inrem takin i hmang ang u. A hunlai khan kan tuar vek a, rammute’n an tuar a, political party-te kohhran leh zirlai pawlte bakah mipui mimirin kan tuar a. Kan sawi chuan sawi tur a awm reng dawn. Inremna hlutzia hre chungin ‘Remna Ni’ chibai vek u le.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427