Kan unau Manipur a la cham mêkte buai dan chu sawi ngai lovin kan hre vek a. Nitin tah leh hathialna ramah an cheng rih a ni. Mahni dinhmunah han in dah ila a va rapthlak dawn em. Meitei ho buaina siama khaikhawmtu ber Coordination Committee on Manipur Integrity (COCOMI) chuan mizote lakah indo an puang miau a. An thi, an hliam, in leh lo kangvâpah a chang. Hlau leh khurin an tlanchhia. Chu chu an chan a ni mêk.
Mahse, an tan tlanchhiat leh tlan bona a awm chuang lo. An awmhmunah chuan thil rapthlak lo thleng tur chu mahni theih ang tawka invengin an lo hmachhawn tawp a ngai. An thi anih siloh chuan hei aia hringnuna rapthlak a awm chuang lo.
Hetih lai hian keini lam hian engnge kan tih theih ve le. Thih leh ruam khatah ti thin mizote hian engemaw chu kan ti ve thei ngei ang. Ngawi renga mahni unaute manganna thlir hnam kan ni ngai lova. thian chhan thih ngam mihuaisen inti thin zofate hian tih tur chu kan nei ta ngei mai.
In leh lo an chân a, an mutbu pawh a kangral zo ta. Anmahni tihchimih tum hmelmate chuan ramsa ang maiin an nghaisa a. An khua atangin an umchhuak a, sa pelin an pel ani ber mai.
Hawh u, i ngaihtuah tha leh teh ang u. Kan unaute mangang aurawl hi i chhang ang u. Second world war lai khan Hitlera chuan London khawpui chu zantin mai bomb a sur tir a. London mipui an mangang em em a. Chutiang dinhmuna an din lai chuan English ho chuan tlanchhiatsan a hnekin thingtlang mi tam tak chuan London manganna chu tawrhpuiin an va riahpui a. An tih theih chhun thlamuanna chhete tal ka pek theih tâkin tiin Londonah chuan an riak lut hum hum ani an ti thin. Hnam leh hnam, ram leh ram indonaah chuan tawrhpui an va inhuam em.
Manipur a chengte hi kan thisen zawmpui, chhaktiang atanga kan thlang tlakpui, tlema a sir deuh a kal a va inbengbel mai an ni. British hovin Lushai hills a an rin luh tel loh avanga mi hnam administration hnuaia va awm mai an ni. Tunah meitei chuan tihmang an tum ani ber a. Kan phal dawn em ni.
Kan theihna tawk theuhah sawrkar, NGO leh kohhrante pawh kan chet chhuah a ngai ta. Kan chet dan tur hi tu emaw ruahman sak kher kan ngai tur ani lova. I rilru a awm ang ang khan nangmah emaw, i thiante nen emaw ruahman mai rawh. Thil sual ti tur i ni lova, i hnam tan i penchhuak a ni. Tu emaw in i ei leh in tur an tum turah ngai lo la. Riltam a lo ngai anih leh i hmachhawn ang a. Sual ral nena inhmachhawn a tul pawhin i hnam tan, i nu leh pa, i u leh nau te tan, zofa thangthar lo la awm zel turte tan i tih ve na tur a ni mai. Hnam ropuite pawhin an lo tih thin dan a ni. Khai le, puanven sawichhingin vanapa te, khuangchera te hre rengin kan thinlung i siamthar leh ang u.