- Laiu Fachhai
Mizorama kohhran pawl tam zawkte kal danah chuan, tualchhung kohhran (local church) tinah Pasitawr dah thei a nih loh avangin, tualchhung kohhran enkawlna rawngbawl hna chu, Pathian Thu zirtirna thlenga huam tirin, Kohhran Upate kutah dah a ni. Chuvangin Kohhran Upate chu Pathian Kohhran thianghlim enkawlna rawngbawl hna an thawh theihna turin nemnghetna (ordination) thianghlima nemngheh an ni. Thlarau lam mit atanga thlir chuan, Upa nemnghetna hi Pasitawr nemnghetna aia a hniam zawkna a awm lo. Nemnghetna thianghlim an ni ve ve a, dam chhung daih tura nemngheh an ni ve ve. A hun, a hmun leh an rawngbawl hna huam chin chauh a danglam a ni.
Kohhran hruaitu (Pasitawr leh Kohhran Upa) rawngbawl hna hi kohna sang, chunglam atanga kohna rawngbawl hna thianghlim a nih avangin, Pathian Thu chuan a ngai pawimawh em em a, chuvangin kohhran hruaitu ni thei tura nihna leh tlinna (qualification) pawimawhte chiang taka ziahlan a ni. Tunlaia Kohhran Upate kan ruat danah hian, Pathian Thu ina an nihna leh tlinna tur a duante kan ngai pawimawh tak tak em tih in enfiah nan han tarlang ila:
“Tu pawh kohhran hotu hnathawh duh chuan hna ṭha thawh a duh a ni tih hi a dik a ni. Tichuan, kohhran hotu ni tûr chu sawisêlbo, nupui pakhat nei, insûm thei, rilru fîm, mi zahawm, mi inphal leh zirtîr thiam a ni tûr a ni. Zu in chîng lo, kut thlâk mai chîng lo, mi nunnêm, inrem duh mi leh tangka sum ngaina lo mi a ni tûr a ni; zahawm taka chhûngkaw khawsak rêla, fate kîlkawi thiam mi a ni bawk tûr a ni; mahni chhûngkaw rêl fel thiam si lo chuan engtin nge Pathian kohhran a enkawl theih ang? Ring thar mi ni suh se, chuti lo chu a chapo vang a, Diabola angin thiam loh a chang ve dah ang e. Pâwn lam mite ngaihsân a ni bawk tûr a ni; tichuan, hmingchhiat hlawhin Diabola thangah a âwk dâwn lo nia” (1 Tim 3.1-7).
“Upate chu sawisêl kai lo, nupui pakhat nei an ni tûr a ni; an fate pawh ringtu, nawmsakbâwl lama sawisêl kai lo leh luhlul lo ni rawh se. Kohhran hotu chu Pathian chhûngkaw enkawltu a ni a, sawisêl kai lo mi ni rawh se; mahni thu duh, thinram, zu rui mi, kut thlâk hmang, bawlhhlawh taka hlêp duh mi ni suh se. Mi inphal, thil ṭha duh, insûm thei, mi ngîl, mi thianghlim, mahni inthunun thei ni rawh se. Kan inzirtîrna thu rinawm tak hi man fuhtu a ni bawk tûr a ni; tichuan, zirtîrna dik a zirtîr thei ang a, hnialtute a timualpho thei bawk dâwn nia (Tita 1.6-9).
He nihna leh tlinnate hian Kohhran Upa rawngbawl hna thawk tur chuan thiamna sang, neihnungna leh hnathawh (position) te a pawimawh ber lo a, nungchang (character) a pawimawh zawkzia chiang takin a tarlang. Tichuan nemnghetnain Upate kohkiah mawhphurna lian leh sang a nghah a, Pathian kohhran rawngbawl hna thianghlim thawk turin a serhhran hlawm ta a ni. Chuvangin pawlitik bansan a, Kohhran Upa rawngbawl hnaa luh pawh a phu ngawih ngawih a ni. Tunlai kan ram dinhmunah erawh chuan, Kohhran Upa rawngbawl hna tih tak zeta thawk tawh tura pawlitik bansan ai chuan Kohhran Upa an nihna atanga pawlitika zuanglut a, kohhran rawngbawl hnaah inthlahdah ta te an tam zawk emaw tih theih tur dinhmunah kan awm. Eng pawh ni sela, Kohhran Upaten pawlitikah an luh chuan, heng thilte hi hria a, an zawm tlat a pawimawh hle.
Kohhran Upa rawngbawl hna thawk lohte chu hremhmunah an kal ang tihna a ni lo. Kohhran Upa nih si a, Upa nihna ina a phut nungchang neih loh leh Upa mawhphurna hlen loh erawh chu sual a ni. Chuvangin Kohhran Upa nihna leh pawlitisian nihna kawp mektute chuan, Upa rawngbawl hna thawk tura kohna sang an chhan tawh rau rau chuan, Upa nihna ina a phut tlinnate neih tum zel a, Upa mawhphurna hlen zel an tum tur a ni. Pawlitisian dangte pawh, Upa nih an duh chuan, ngun taka an ngaituah hmasa a pawimawh hle. Upa nihna ina a phut nungchang leh mawhphurnate hlen tura an inpek thei chauhvin Kohhran Upa rawngbawl hnaah chuan an lut tur a ni.
Parti pawlitik inerna hrisel loh leh parti dang mite chu a chhe thei ber leh dawt hlira inpuhna pawlitik khawvelah hian, Kohhran Upa pawlitisiante chuan thlarau lama hruaitu an nihna hre rengin, an danglam ngam tur a ni. Anmahni tualchhung kohhran bikah pawh parti hrang hrang zawmtute an awm tih hria a, parti pawlitik an atchilh tur a ni lo. Upa rawngbawl hna an thawkpui parti danga awm pawlitisiante thinlung taka a tawngtai sak thei dawn lo leh an inah te lenga chaweiahte an sawm thei dawn lo a ni chuan, an rinna leh an Kristian nunin hliam a tuar ai chuan, pawlitikah an luh lo an tan a tha zawk ang. Chutilochuan inpumkhatna leh inhmangaih tawnna Pathian Thu an kohhran mite an zirtir thei lo ang.
Kohhran Upate hi biakinah leh Kohhran programah te chauh Kohhran Upa an ni lo. Hmun tinah leh mi tin atan Pathian rawngbawltu an ni. Chuvangin Kohhran Upa pawlitisiante chuan kohhran kawr leh pawlitik kawr an neih hran tur a ni lo. Kohhrana an tawngkam hmandan leh pawlitika an tawngkam hman duh dante a danglam tur a ni lo a, an chetziaah pawh kohhranah leh pawlitikah a inang zel tur a ni. Inthlanna atan pawlitik khelh (campaign) hun leh hmunah te, sawrkar ofisah te, Assembly session leh Committeeah te, lui kal hunah te leh an awmna leh an zinna apiangah Kohhran Upa an nihzia an hriat reng tur a ni. Kohhran Upa an nihna chuan an awmna apiangah leh an thiltihna apiangah an nun a phuar tlat zel tur a ni. Chuvangin thu sawiah te, chêtziaah te, hmangaihnaah te, rinnaah te thianghlimnaah te ringtute leh ring lomite entawn tlaka an awm zel tur a ni (1 Timothea 4.12).
Kohhran Upa an nihna hre reng a, inthlanna dan (election rules) bawchhe lo zawng leh Pathian duh dan anga dikna leh rinawmnain pawlitik an khelh a pawimawh hle. Sawrkar sum hmanna Utilization Certificate (UC) lem siamna leh eirukna chi hrang hrangah an fihlim tur a ni. Chutilochuan dikna, rinawmna leh thianghlimna Pathian Thute huai takin an sawi ngam lo ang. Zahna (respect) chu ngen thei leh phut thei chi a ni lo. Hlawh tur a ni. Kohhran hruaitu nihna leh tlinna nei tha Kohhran Upa pawlitisiante chu mipuiin an zah ang.
Kan State hi India ramah chuan Kohhran Upa pawlitisian nei tam ber State kan ni hial awm e. Chuvangin kan State hi State dangte entawn tlaka siam turin Kohhran Upa pawlitisianten mawhphurna sang tak an nei. Dikna, rinawmna leh thianghlimna te nunpui a, ram rawngbawl hna hi Pathian rawngbawl hna a nihzia hria a, pawlitik khelmualah leh ram rorelnaah te Upa an nih zelzia hriain, Upa mawhphurna an hlen zel tur a ni. Chutilochuan Kohhran Upa rawngbawl hna thawk tura anmahni kotu leh ruattu Lal Isua leh a Kohhran hming an tichhe palh dah ang e.