- C. Lalaudinga; Ramhlun Venglai : 9862769948
Mizote hian hmasang atangin Kut chithum kan lo nei a, chungte chu Mim kut, Chapchar kut leh Pawl kut te an ni. Kut chithum zinga upa ber chu Mim kut hi a ni a, mithi puala kut a ni. A bik takin hemi an hman kuma thi chhungte khan Mim kut atan a hma deuhah an lo inbuatsaih lawk thin. A tir takah chuan he Kut hi mipui vantlang kut a ni lova, a kum kalta mimkut hnua thi chhungten an hmang deuh ber thin.
An hman tan hun hi hriat phak a ni lo va, kan pi leh pu te Kabaw Valley vela an awm lai leh a hmalam velah kanlo nei tawh maithei. Amaherawh chu, chiangkuang tak leh awmze nei taka an hman dan kan sawi theih chin chu, Seipui khura an awm hma Runlui kam Sumpui leh Dailunga an awmlai pawh khan an lo hmang tawh ngei ni a hriat a ni. Luseihote Seipui khura an luh hun 1450 AD-ah phei chuan mipui vantlang kut anga kan neih leh kan hman a ni tawh.
Khawhar lusun chhungten an chhungkaw zinga thi ta, thlaithar ei hman lo leh thlaithar Zu in ve hman lote tana an thichhiah thin atanga hman tan a ni. Mithi thlarau chu Khawimu-ah changin thlaithar thlahlelin an rawn vakvai/vehvai thin niin an ring a, Khawimu rawn thlawk an hmuhte hian an ngai puithu in, an siherh em em thin. Chuvangin, thlaithar Zu an sa a, an Zu sak alo thlum hun chuan, nibik ruatin Ar an talh a, an Vaimim thar an chhum a, Chhang leh thlaithar dangte nen Mithi ei atan an chhiah a, chu chu Thar thichhiah an ti. Chhun lamah unau lainate an sawm a, Zu an inkhawm thin a. Mithi pawh lungsi taka tin ta (kal) turah an ngai a, chuvangin Thi tin tiin an sawi thin a ni. He mi an hman hun hi september a ni a Thitin thla tih emaw Mim kut thla ti pawh in an ko thin. Nupui sun ten, Thar thichhiah neih hmain nupui dang an nei ngai lova, Thi tin an hman zet loh chuan Nupui dang zawn leh neih a thiang lo.
Nikhua alo rei hnu chuan khawhar chhungte chauh ni lovin, In tinin Zu an lo sa lawk a, a huho in khawtlangin an hmang ta a ni. Kan pi leh pute Thantlang leh Lentlang vuakvel a an khawsak lai khan an chaw rinpui ber chu Vaimim a ni. Buhtun, Bete, Fangra, Phiang (Behliang), Uisul leh adangte an ching a, Dik takin Thantlang leh Lentlang vuakvel chu a zo hle, tlang bulthut velah Buh ching bawk mahse a zo avang leh lei a that tawk loh avangin, an chaw pui ber atan Buh an ching thei lo. Buhtun alo thar a, thlaidang lo thar te pawh a awm nual tawh a, an chaw pui ber Vaimim an seng zawh chuan, he kut hi an hmang ta thin a, chu chu Mim kut tih a lo nita a ni. He kut hi Lusei Duhlian hming lo vuah dan a ni, Mizo hnahthlak chi thenkhat pawhin an nei ve thova, Tlang hrang hranga cheng an nih avangin hming sak erawh chu a inang lo. Tedim paihte (Sukte) chuan Khaw Do (Khua Do) an ti a, Zangiatin Dawngpui an ti a, Zahau leh Simhrin chuan Fanger an ti. Hal-khain Tho tiin hming hran an vuah vek a ni. Amaherawhchu, alo chhuahna chu, mithi puala thlaithar kut hman na a ni a, Mithi chhiah vek a ni. Mim kut-ah hian vantlanga Mual lam emaw Mual chhuah emaw a awm lova, lusun hnaivai In hrang hrangah khawhar zai/ khawhar hla sain mittui tla zawih zawihin an tap thin. A lo rei zel chuan Mizo hnahthlak thenkhat chuan lawmna lam kawk dawna he kut hi hmang ta pawh an awm bawk awm e.
Mim kut tih hian kan thlaichin zingah Mim hi kan nei ve thova chumi hming chawi chuan Mim kut hi phuah anga sawi a awm thin, hei hi ngaihsual palh a ni. Mim hi khawchhak rama kan awmlai khan rinpui berah Chaw a hmang an awm lo, an Chaw rinpui ber chu Vaimim a ni, Vaimim thar chu a hangin a tui a, taksa tan chawtha a paitam bawk. Thalvuai Fu leh Faisa thlawhhma a, naupang lawm atana kan ching ang lek hian, Mim hi thlam kiangah emaw, Tui chawi kawng hrulhah leh Vau hrulah tlem azawng an ching ve thin. History ziak kan hmuh tam berah pawh Mim hi chawtak khuka khukpuia ziak kan hmu ngailo, Vaimim, Buhtun leh Buh te hi chu kan hmu thin awm e. Chuvangin Mim kut tih hi Vaimim atanga Mim lamtawia hmangin Mim kut tih a ni. Tin, Mim hi Vaimim thar rualin athar ve hman lova, December leh January velah athar thin.
Mi thenkhatin Vaimim hi Vailen hnua Vai hming chawia Vaimim ti a kan phuah leh neih a maw ti kan awm bawk. Abula Vai a awm avanga Vai ta anga sawi tum te pehi hi chu thil diklo a ni. Vai lo len hma daiha kan thil lo neih tawh, Chin Hills ram Run kam vela kan chen lai atang daih tawha kan neih a ni. Vai hming tel-a hming kan lo neih pakhat chu Vaikan hi a ni. Vaimim emaw Buhfai emaw an kang a, Vaimim kan a nih chuan an dengsawma chu chu Vaiphawt an ti a, an ramchhuah leh an ram mut dawn chuan Buhfai emaw Vaimim emaw keng loin, hun reitak kal chhuak tur an nih avangin zangkhai deuh zawk Buhfai kan emaw Vaimim densawm Vaiphawt an pai thin a, chawpui berah an hmang thin. Hei hi Vailen hma daih Lentlang dung vela kan awmlaia an lo chin dan a ni. Vai hming a tel avanga Vaikan leh Vaiphawt a ni lo. Chuvangin Vaimim pawh a hming bula Vai a tel avanga Vairam atanga kan neih leh lakluh anga sawi tum tlat hi a dik lo a ni. Kan Pipute hunah khan Vaimim hi lo nei loin Vailen hnu chauhah Vamim hi nei ni ta ila, Kan Pipute khan enge chawpui berah an lo neih tak ang?
Vai hming tela hming kan lo neih te, Vai vut, Fa vai, Buh vai, Ar vai, Vaimim Vai, Buhtun Vai te hi Vai atanga kan lak chhuah, vai len hnua kan neih em ni ? a ni hauh silo. Chuvangin, Vaimim hi Pipute huna anlo neihsa hrim hrim a ni zawk.