- Doctor inentir hmasak
Hemi chungchangah hian kan la chiang lo tlang hlawm hle niin a lang. Tum/rin loh puia naupai nawlh hi an awm reng thin a. A nihna takah chuan, naupai tumna a awm reng rengin nupaa ngun taka ngaihtuah a, ruahmanna siam lawk a tha. Chumi hnu-ah doctor entir a, taksa hriselna chungchang enfiah tir hi a pawimawh hle. Hei hian naupai theihna kawng thlengin hun leh hmun tha a siam thei a, naute tan thatpuina tur tam tak a awm bawk.
- Hengte hi doctor nena sawidun ngei ngei tur:
Inthlahchhawnna lama harsatna leh natna awm thei
Thi i neih dan leh awm dan, thil fel lo awm theite naupai hmâ in enkawl theih a ni
In leh hna thawhna hmuna x-ray, tur (poison) leh chemical hlauhawm awm thei te
Zunthlum, thisen sâng leh hniam, lung natna
STD natna i vei tawh em? Hei hian naupainaah harsatna a thlen nasa hle, naute thanlenna a tibuai a, insawiselna neuh neuh a tam duh hle bawk
Damdawi ei lai mek i nei em? A chhan chu, dam-dawi thenkhatte hian naute thanlenna an tibuai thei a, i damdawi ei lai mekte kha doctor hrilh la, thurawn la ngei ngei ang che.
Vitamin leh supplement ei tam (over) hian chhula awm nausen tan a hlauhawm a, ei dan tur dik tak i zawt dawn nia.
Tunhma lamin naupai harsatna i nei thin em? nau-chhiat, thlakim lova piang leh phir aia tam te?
- ‘Test’ lak tur te
Kumkuruh enfiah a pawi-mawh a, ‘pap smear’ pawh hian naute lo chhuahna tur kawnga harsatna awm theite a tarlang thei a, thil pawimawh tak a ni.
I taksa rihna danglam dan enfiah ang che
Thisen leh zun enfiah- Thil pawimawh tak a tling a, Zun bikah hian Kal (kidney) leh zunthlum a awm thei ang em? hepatitis B, syphilis leh gonorrhea te hi sex hmanna atanga inkaichhawn theih, thil hlauhawm tak a ni.
Gonorrhea leh syphilis hi naupai hmâ ngeia enkawl dam vat a pawimawh. hepatitis B i neih chuan doctor-in damdawi a chawh ngei ang che.
HIV/AIDS -a indinhmun dik tak hriatchian a pawimawh a, naute-a kaichhawn theihna hi a hlauhawm em vang a ni.
- ‘Zu’ mawlh mai hi!
Chhula awm nausen tan-a pawi thei lo chin zu ‘level’ hi engang chiah nge ni ang tihah hian chhanna felfai tak a la awm lo cheuva, engpawhnise, naupai tum tan chuan In lo hmak mai tur a ni.
Mihring min ti rui tu reng reng hi engmah tha a awm lo. ‘Beer’ leh ‘wine’ te hi naute tan Zu (rum, whiskey etc.) nen a hlauhawmna a inang tho tho.
Zirchiannah phei chuan naupai hmâa zu in thin hmeichhiate hian naute an nei te (lian lo) tlangpui tih a ni.
Thingpui leh Coffee hian thil pawi tak an thlen thei a, coffee phei chu nikhatah no khat in thin i nih chuan naupai atanga thla thum leh thla ruk inkara nauchhiat theihna hi a sâng hle.
Zial leh thil dang, taksa tana tha lo tak takte hi nang leh i pasal bakah, In chhunga awm member dangte pawh hian ti lo se a tha ber a, hrilh ngei ngei tur.
- Rihna pawh hi!
Rihna bituk aia rit i nih a, naupai i harsa deuh a nih pawhin thil makah ngai duh lem suh. Thau luatna hian zunthlum hi a ko haw rang hle thin a, zaichhuah ngai din-hmunah te hial a hlângkai thei.
Taksa rihna tawk tur aia rit lo te tan pawh a hlauhawm em em thova, naute rihna tling lo leh thla kim lo naute an nei duh hle bawk.
Chuvang chuan, naupai tumna a awm veleh taksa rihna mumal taka thunun hi thil pawimawh em em a ni.
- Insawizawi dawna hriattur
Naupai tum tan a hmâ kum khatna atanga ‘exer’ mumal tak lak tan a pawi-mawh a, naupai hmâ thla 3 vel atang chuan taksa awmdan enchian a ngaih tawh avangin zawi zawia insiamrem (adjust) a ngai tawh thung a, a hmâ anga ‘exer’ lak chiam chiam kha tihtawp hrih tur a ni.