- Dr. C. Lalrampana
A KAMKEUNA
Mizovin hnahthlum kan tih hi a bul infawmna (generic) hming chuan Stevia rebaudiana tih a ni a. Saptawng tluang tlam chuan sweet leaf emaw, sugar leaf pawh an ti ve bawk thin. He hnimhnah chikhat hi “chrysanthemum* chhungkua ami a ni.
A AWM TANNA
Hnahthlum lo chawrchhuahna bul hi South America a ni a, an ching uar hle a, chuktuah huanah leh kawtkai bathlarahte pawh khãwi puitlin awlsam tak a ni. Mizoramah hian ramhnuai khawimaw lai laiah hnuh tur a awm ve nual a, mahse, tam tak chu a ni lêm lo. Mizo tualchhuak damdawi siamtute pawh hian an dandawi siamah an telh ve zauh zauh thin. USA -ah khuan company hrang hrang Pure Via, Sun Crystals, Sweet Leaf, Truvia-te’n damdawi leh ei tur siam nan an hmang uar hle a, India ramah chuan IMC hian Stevia Fos liquid tiin a hmang ve mek bawk. A hnah thlawrfim far 1 lek pawh hi chini thirfiante 1 aiin a la thlum zawk a, Pathianin amaha thlum awmsa (natural sweet)-a a siam a ni a; a mak danglamin a tui hle.
A THATNATE
Cancer tan
Hnahthlum hi cancer vei mek tan a tangkai hle a, cancer vei mai theihna laka mi venghimtu a ni thei bawk tih hriat a ni.
Kum 2012-a zirchianna rintlak tak atanga hmuh a nih danin hnahthlumah hian glycoside (stevioside) an tih hi a awm tha êm êm a, hei hi hnute cancer cell tihhlumna kawngah a tangkai hlea ngaih a ni. Tin, cancer cell tipungtu mitochondrial tikiam theia ngaih a ni bawk.
Kum 2013-a zzirçhiannaah phei chuan hnahthluma glycoside hian thisen, , chuap, pumpui cancer cell pung zel tur a veng tha hle niin hriat a ni.
Zunthlum tan
U.S. Food & Drug Administration (FDA)-te hmuhchhuah danin hnahthlumah hian low-calorie sweetener a tam a, hei hi antioxidant & antidiabetic tha tak a nih avangin zunthlum ttan chawtha leh insulin thlentu tha tak a ni an ti. Hei vang hian zunthlum leh thisensang neite ei leh in tura chini tellova tihthlum nan sugar free atan hnahthlum hi hman thin a ni.
Heng bakah hian protein, calcium, phosphorus, sodium, magnesium, zinc, vitamin ‘C’ , anti-bacterial, antiseptic , anti-oxidant, antiglycemic & anti-hypertensive a ni bawk.
A TLÃNGKAWMNA
Hnahthlum hi chini thlumna let 200-300 laiin a thlum zawk niin chhut a ni. A hnah han en mai hi chuan thil awiàwm tak niin a lang thei lo. Mahse, keimah ngei pawhin IMC Steviafos liquid bur khat 10ml chauh zela a siam hi cancer vei theihna laka inven nan leh zunthlum hnaih tak ka nih mek avangin ka ei thin a, water filter no, pava 1 dawng tui thianghlimah hian hnahthlum thlawrfim hi far 1 lek ka pawlhin chini fiante 2 telh ai pawhin a la thlum tha zawk tih ka tawnhriat ngei ka’n tarlang ve a ni.
Eng damdawi company siam ber pawh ni se, a nihdan tur dik taka stevia rebaudiana hi an telh chuan zunthlum, thisensang, thauchhe ngah, ruhna nei,cancer vei leh thaw ipik, chau ngawih ngawih thinte tan damdawi tha tak a ni thei. Mahse, company/brand tamtak hian a bãwm/kawm/funna/üm mawi leh mit la thei tur ringawtah inelin thilsiam an ching a, hei vang hian uluk taka chikin a tha leh hman tlãk chauh lei thin la i tan a tha anga i lo hrisel zawk bawk ang.