An ti tak tak ta!

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKÊUNA

Public sector-a economics thlirnaah chuan economic leh social development chu hnam, bial, tualchhung khawtlang emaw, mimal emaw, thil tum leh thil tum bik ang zela sum leh pai dinhmun tha leh nunphung tihchangtlunna a ni.

Kum zabi 20-na leh 21-naah khan he thumal hi hman a ni fo tawh a, mahse khawthlang ramah chuan he ngaihdan hi a awm rei zawk hle.”Modernization”, “Westernization”, leh a bik takin “industrialization” tih hi economic chungchang sawihonaah hian thumal dang hman fo a ni. Tunhma atang tawh khan economic development policy-ah chuan industrialization leh infrastructure lam ngaih pawimawh ber a ni a; kum 1960 chho atang khan retheihna tihziaawmna lam ngaihtuah nasat a ni chho ta zel a ni.

Economic development chu mipuite hamthatna tihchangtlun tumna policy intervention a nih laiin, economic growth chu market productivity leh GDP tihpunna thil thleng a ni a economist Amartya Sen chuan economic growth chu “economic development kalpui dan kawng khat” chauh niin a sawi.

ENGE AN TIAM?

Nikum Novem 2023 khan Assembly inthlanpui kan nei a. Campaign laiin political party tinte’n Mizo mipui hmaah an tihtur sawiin an intiam chuah chuah a. MPF huai hawtin Joint platform kalpuiin an party thil tum leh hmachhawpte an sawi theuh a, a tha hlawm hle. Athenin sem policy an la sawimawi a; athenin old age pension tihpun leh old pension scheme-a let leh te, athenin ration buhfai a thlawna sem leh eng/tui bill free-te tiamin tuna ZPM sorkar erawhin Bana kaih (hand holding) Policy an aupui bawk a. Tichuan. ZPM a lo sorkar a, an tiam ang ngeiin an hmalakna tura an sawite chu a takin kan hmu mek a, sum harsatna nasa tak kan tawh avangin tihhlawhtlin nghal vek duh mah se hma lak zung zung theih erawh a ni lo. Amaherawhchu, thu tiama hlen si loh ai chuan tiam loh law law hi i tan a tha zawk [Thuhriltu 5:5] tih Bible-a kan hmuh ang erawh ni lovin an tiam ang chu an la hlen chho viau zel niin a lang a alawmawm takzet a ni. 75th Republic Day, 26th January 2024 lawmnaa Mizoram Governor-in Bana kaih policy atan cheng vbc 150 dah a nih thu a puante kha tun hmaa la awm ngai lo a nia alawmawm takzet a ni. Heng bak pawh hi. Mizoram State Project Monitoring Committee (MSPMC) leh Mizoram State Boundary Committee (MSBC) an tiam ang ngeia an han dinte leh a dang sawi tur engemaw zat a la awm.

AN LANG TAM MAH MAH?

Inthlan Campaign lai khan ZPM hruaitu tuna kan CM hian social media kaltlangin “Thil hawna pui a tam lutuka Minister-te’n hna an thawh hman loh avangin keini chu hawn program-ah khuallian niin kan inlan ve sek dawn lova mipuite’n min lo hriat thiam kan beisei” tiin a sawi chamchi khan a lang a. A ni lah taka kalphung hluiah kha chuan veng kilkar deuha zun in/ek in thleng khan minister-te khan an hawng emaw tih tur a ni a; anmahni dawrtu tur mipui tan hmuh an harin dawr fuh an har êm êm thin. An programe hmanna hmun a hlat phei chuan sum khawhral tamna, tul lova insen ralna mai mai a ni. Program bul tan tur emaw zawh tawh emaw lungphum phum leh hawn programe mai maia khual lian nih chu Head of Department hian an tithei ve vek a, chuvangin, khuallian tura an vah chhuah tam lutuk thin khan ram kalsiam a tithtuanawp thei niin a lang. Mahse, CM leh Minister-te inrawlhna chi ngawih ngawih chu a awm a, hetiangah erawh hi chuan inrawlh se, hna thawh thulh chuang si lovin a pawi tam em em lo. Tuna kalphung thar sorkarah pawh hian kan CM leh Minister-te hawn program ilo hrang hrangah an intiamna angin an awm ta meuh lova, thla 2 pawh a ral hmain programe hrang hrangah an lang tam ta mah mah em aw? a tih theih. Hetianga an tih chhoh zel chuan a hma ang bawk khan mipui tan rawngbawlna hun an nei tlem leh tial tial dawn a nih hmel hle. Chuvangin, tun atang hian insum tan tak tak tawh se a suhawm hle. Khuallian nihna tur hrang hranga sawmtute pawh hian CM leh Minister-te inrawlh loh rheih lohna chauh tih lovah chuan bialtu MLA te, Head of Departmenmt, NGO hruaitute thlengin khuallian tur awm angte sawm mai thin se, mipui mamawh Pisa dawrtute tan malsawmna thlentu an ni ngei ang.

MINISTER-TE FAKAWM

Ministry kal hmasateah kha chuan CM tih loh chu Council of Minister-te zingah Sorkar laipui dawra Delhi khawpui lama feh chhuak an tam lem lo thin hle. Hei hi an department mamawh thlen tur an ngah loh vang nge, tawng (language) lama harsatna an tawh vang tih erawh hriat mai a harsa a. Feh chhuak tawk erawh an awm ve nual thin. Congress ministry hun laiah phei kha chuan *CM Pu Hawla phalna leh recommend-na lo chuan tumah Central dawra kal phal a ni lo” tih thawmte kha a awm nawk a; tak tak a ni emaw chiang taka hriat erawh a ni lo. Tuna ZPM ministry-ah erawh MLA 23-te training paha remchaang lain Sorkar laipui Minister hrang hrangte an dawr ta nak nak a; mipui beisei ai takin an kimki lem lova a; a lawmawwm hle. An harsatna thlen zawng zawngte erawh an hlawhtling vek ang tihna lam ni lo mah se, harsatna thlen miah loh ai chuan awmzia a awm ngei ang tih chu a rin thiam theih mai awm e. Chuvangin, hmalam hunah pawh CM tel kher lovin Minister-te hian Sorkar laipui hi tlanggnel takin dawr fo thin se a lawmawm lehzual ngawt ang. Tin, Mizo politician-te harsatna ber nia lang chu tawng lama harsatna hi a ni. chuvangin, kan MLA leh Minster-te eptu lam huap vekin English leh Hindi Spoken class thla 3-6 course buatsaihsak ni thei se, sorkar laipui dawr leh ram pawn dawr kawngah nasa takin a pui ngei ang.

A TLANGKAWMNA

Kan han sawi ta luam a. Thenkhat chuan ZPM ta luaah min ngai palh mai thei. Mahse, tu party pawh hi sorkar se fak tlak an nihna laiah fak ngam tur a ni a, sawisel leh thurawn pek an tulna laiah sawisel ngamin thurawn huaisen takin pe ngam ila tih hi ka principle nghet tak a ni. Tunah pawh thawh that tam tak an neih mek tawh laiin Ex-Minister Pu Zodintluanga’n Vairengte Forest Check gate a tlawh chungchanga hmunphiah thartute harsatna sukian tura Sorkar a phutna hi thutling leh belhchian dawl a nih chuan rang taka hma lak a ngai ang. Sorkar hian a rang thei ang berin enfiahin hma la se a duhawm hle. Hetih lai hian Economic development mipuite hamthatna tihchangtlun tumna policy intervention, economic thanlenna, market productivity leh GDP tihpunna thilah leh ram mipui development hrang hrang kalpui dan kawngah chuan tuna an hma lakna chinah hi chuan kuthnathawktute leh thalai tan hmathlir tha tak an kalpui mek niin a lang. Amaherawhchu, sawiselna tam tak an la tawk dawn chauh tih hriain insawifiah leh insawi mam satliah maia ram tang lovin an diklohna leh insiamthat ngaihnaah chuan insiamrem zung zung thin se alawmawm ngawt ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427