- K. Hmingthankaia
Tawi fiah kelhkawlha sawi ka’n tum leh anga, mahse, kan sawi tum tifiah tur chuan a sei deuh a lo ngai leh thin si a nih hi.
Mel sangkhat dan atang pawha min ngaihtuah chhuak thintu leh min mitthla thin tute chuan, ka zurui chapo lai hmel bak an mitthla ngai lovang. Mahse, kan awmna hmunin azir bawka, zu chhe lutuk ka in vak lo. Aizawla kan lo haw hnuah erawh, zu chhia, ‘zu’ pawh ni tawh lo, ‘ Tur’ hlir chu thangchhuah khawpin ka in leh hman. Mahse, Pathian khawngaihnain Setana bumna thang ata chhanchhuah ka lo ni ta a ni. Upat lam hrisel lohna tih loh chu, ka taksa pawh a mawi leh ta a ni. Mahse, zu chhia leh zu tha in inhlauhawm hleih zia erawh ka hrechiang hle a ni
Setana hi phuar a nih a, Isua hoa ro kan rel hma chuan he leiah hian Setana hian ro a rel zel dawn a. Tunah phei chuan thlah zalen a ni mek a nih hi. Chuvangin, khawlohna dang chu sawiloh, he leiah hian zu hian hmun zau tak a chang zel dawn. Pathian hian mihring zawng zawng hi zu-a fihlimsa tur leh, piangthar thasa em em ni turin Nu chhul atang hian min chhuahtir nghal vek lo. Khawvel mihring tam zawk hi piangthar lo, Setana bawiha awm tur leh awm mekte kan ni. Kristiante phei chu Pathian ta aia Setana ta an tam zawk thu hretu leh sawi uartu kan ni.
Mizo zingah hian ruihhlo leh zu chhe in avanga kan thih zawih zawihna chhan chu, Zu tha kan zawrh ngamloh vang, zu tha zawrh chu a tha zawk tih hrereng chunga Kohhran kan tih, keimahni leh keimahni kan inhlauh der vel vang mai mai a ni. Mahni leh mahni inbum hnam, mahni leh mahni insuat hnam Mizo kan nih hi.
Kohhran kan tih hi amahin a tawng thei lova, amahin ro a rel thei hek lo. Kohhran chu nang leh kei, kawmchhakpa leh kawmthlangpa, kan Veng, kan khua ami, Mizoram ami, ka mihringpui leh ka Mizopui tho kha a ni. I YMA-pui, i Congresspui, i MNFpui, i ZPMpui ect.te vek tho kha an ni. Chuvangin, ruihhlo leh zu chhe in avangin Mizo kan thi nasa kan tih hian, Kohhran kan thi nasa tihna a ni.
Chuvangin, Kohhran kan tihte hian, setana hi an phuar nghal thei a nih si loh chuan, zu tha zawrh chungchang hi lo buaipui ve tawh lo mai rawh se. Political party sawrkar zawng zawng leh, mipui tam zawk hian zu tha zawrh chu mihring leh sawrkar tan a tha zawk tih kan hre vek. Mahse, Setana’n ruihhlo leh zu chhe in avanga kan thih zawih zawih hi a duh avangin, tute emaw thinlungah zu tha zawrh chu dodal tlat turin hna a thawk thin a ni. Zu chhia, (Tur) siamtuten setana malsawmna an dawn theih nan chuan, Pathianthute, Bible leh Kristianna tlawhchhana zu tha zawrh duhlotu Mizote hi, Thil dangah chuan Pathian thu leh Bible thu ang leh, Kristian nuna nung lo hi zaa sawmkua pakua kan ni hial lo maw? Thil danga Pathian duhdan leh Bible thu ang leh, Kristian nuna nung duh si lote hian, ruihhlo leh zu chhe tipung tur zawng chuan Pathian leh Bible leh Kristianna kan tanchhan leh vel hi chu Setana bumna mai mai a ni lo maw?
Muslim ho tihloh, Mizo zingah chauh pawh nilo, Khawvel hnamtin zingah hian pianpun infuihna hian awmzia a nei thei tawh lo a nih hi. Hei hian a entir chu-he Khawvel hunhnuhnung, Setana thu em em tawhna hunah hian, Khawvel hreawm tuar ve tura fa neih teuh hi tuman an duh tawh lo a nih hi. Bible pawhin, hunhnuhnunga mihring chunga hreawmna lo thlen hun chuan, chhangchhenu ai chuan, nau pai ngailohna chhul chu a engthawl zawk tur thu a sawi kha. Mizote phei chu keimahni leh keimahni chem lovin kan la insuat lehnghal. Chuvangin, pianpun inzirtir, sawt si lo aiin, thih tlem dan i zawng zawk ang u. Kan thih tam chhan lah kan hrereng si a. Pianpun sawimawitute ngei pawh hian, fa neih tam an tum chuang hauh si lo. Milem mai kan ni e.
Chuvangin, thih zawih zawihna Setana buma awm reng lovin, a tha zawk tih kan hriat reng chu Sawrkar hian tu mitmei mah veng tawh lovin, ZU THA hi zuar tawh se la. Tichuan, Sawrkar sum a lo pung thur thur anga, hmasawnna hna thawh a lo awlsam anga, chu chu kan vaiin kan chhawr ang. Mipui pawhin zu in dan kan thiam telh telh anga, mi ram angin zu kan ngaisang lutuk leh, zu vanga buai luai luai reng hi a ziaawm tawh anga, zu sawi nuam kan tih em em hi a reh tawh bawk anga, zu chhe in avanga thalai thih zawih zawihna hi a lo ziaawm tawh dawn nia.
Nimahsela, zu kan zawrh dan turah pawh hian fimkhur takin Sawrkar hian ngaihtuah sela. Zu sen chi nazawng lakluh leh zawrh a phal leh ngawt chuan, misual rual, smugler ho an inrawlh leh nasa dawn tih hre rawh se. A siamtu Company rintlak dik takte siam ni lo, zu suak, a sen chi lem a tam leh dawn tih hriat lawk tur. Chutiang ven dan tur chu ngaihtuah lawk thiam hle a ngai ang.
Kan Mizo zu, buh atanga siam ngei mai te kha, hmanlaia a siam dan dik taka siam chu phalna neiin, endikna leh controlna hnuaiah siam leh zawrh phal ni sela. Thlai leh thei rah dang atanga siamchhuahte pawh, mithiamte kaihhruaina leh endikna hnuaia siam phal ni bawk sela. Hma kan sawn phah em em dawn a ni. Manipur pawhin an tualchher zu, Sekmai an tihte khi dan hnuaiah chi hrang hrang, itawm tak takin an siam a. Ramdangah an hralhchhuak nasa a, an chhuang hle a ni.
Kau Tlabung Hydel project thawh zawh lam khan, a khawl siamtu dik tak, England ami Engineer pathum kha khawl endik turin, kum 1999-2000 Krismas kumthar bawr khan an lo kal a. A lo dawngsawngtu zingah ka tel ve a. Ramhnuaiah khan labour, ( Dumka) ho kha zu ka sak tir a. Sap ho kha mau no ngeiin ka pe ve thin a. Tui an tiin, foreign zu in nih kha nuam an ti thei hle a ni. Midum hoin an chhuan sual, an chhuan urh, keinin kan in that duh lohte kha, ‘ A special a nia’ ka ti zaih a, annin nuam ti takin an in hmiah hmiah a, an intithei vel khan, an in lai video te kha an ram lamah an thawn vel.
Tun, 2024-2025 Krismas kumthar bawr vel pawh khan, kan hnena kum tam tak cheng tawh Pu Zira, ( Santhal, midum) chu, a ruka pawn lama midang nen zu a in chuan a rui chhe thei si a. A pawisa neih ang ang kha midangin hman zawhpuia, in zawhpui vek an lo tum bawk thin si a. Midum zurui hahthlak zia chu Jharkand lama kan Missionary Unau-ten an hriat vek kha. Engkimah an felin an rinawm em em a, an zaidamin an inngaitlawm bawk si. Mahse, zu an ruih tawh chuan buaithlak tak an ni.
Tihdan ka hre ta a. Krismas kumthar bawr vel atan chauh chuan a rukin keiman zu ka ngaihtuahsaka. Nitin um khat lek lekin ka pe a, ‘ Hei hi vawiin nileng leh zankhuaa i in tur a nih hi. Pawna chhuaha, thuhruk a ngai lova, i mutna bulah dah la, i duh hun hunah in rawh. Mahse, a bak chu in awih miah loh a nia’ ka ti a. A in tha duh miah lo. Ruih pawh a rui duh lo. Tlem te te chuan thlamuang takin in chu a in ve zeuh zeuh tho.
Thihna hi chu he lei mihringte zingah hian, zu vang leh zu vang loh pawhin a la thleng zel dawn. Mahse, keini Mizote zinga zu chhe in avanga thihna tam lutuk hi chu tihziaawm theih a ni tih hriain, tun ZPM Sawrkar hi, thil tha tih vang chuan tlak pawh huam an nih ang ngeiin, uluk taka ngaihtuah leh veng chungin Zu tha hi zuar ngam ngei rawh se. Kei mahni leh kei mahni kan insuatnaah hian tunge mawhpuh tur ni ta ang le?
Pilata pawhin a rilrua thu dik, thu tlukna dik a hriat reng Isua thiam chantira, a nunna chhan thei a nih reng chu ti tlang ngam lovin, mipui hnena lan mawi duh vang leh, Pathian a hlauh bawk si avangin, ” He mi-ah hian ka kut ka sil e” a tih angkhan, “He thilah hian keini chuan kut kan sil e, Sawrkar thu thu a ni e” tive mai sela, an thawveng zawk anga, kan indem tawn tawh lo a ni mai tur.
A dera nung thin Mizo Kristiante kan intih fona thin thenkhat tal chu a lo reh tawh mahna.