- Dr. C. Lalrampana
A KAMKÊUNA
Kan Pathian thuah chuan-”Mi chunga khawngaihna nei lo chu khawngaihna tel lovin rorelsakin a awm ang; khawngaihna hi rorelna aiin a chungnung zawk a ni.” tih ziak a ni. Tun tuma kan sawrkar hrawn lai mek hian VC hun tha taka hmang laklawh lai mek chu khawngaihna nei hauh lovin thla 6 ngawtin an hun a pawhtawisak a, mahse, a tum ang chu a ni lem ta lo a nih hmel!
KHAWNGAIHNA TEL LO CHU?
Nov. 20, 2024 khan Mizoram sawrkar chuan LC/VC hun pawhtawi a nih thu hriattirna a chhuah a. LC/V/C dinglai hun hi ni 10.02.2025-a tawp turin a pawhtawisak hmiah mai kha a ni a, chuvangin, Feb. 12, 2025 khan inthlanna neih a ni ta a nih kha! Covid-19 len lai khan inthlan chi a nih loh avangin Ministry hmasa khan LC/VC hun kha a pawhseisek a, kha kha chu loh theihloh (compulsory) thil vang a ni. Tuna ZPM ministry thiltih dan erawh hi chu chhan tha tawk awm lo (unreasonable) niin a lang. Myanmar-a NLD Sawrkar kal tha hle hle lai Feb. 1, 2021-a sipai thuneihnain zahngaihna nei baksak lova thuneihna a chhuhsak lui ang deuh chiah kha a ang hle lo maw? Sawrkar laipuiin State/UT Sawrkar kal tha hle hle lai chhan mumal awm lovin President rule-ah dah thut ta se chutiang deuh chu ni berin a lang. Hetiang kalphung thar tha lo tak chikhat hi tuna mipui sawrkar hian bul a rawn ta niin a lang. Sawrkar laipui khuan “ZPM Ministry hi min thlawp tha lo, an NDA lo emai” tiin Mizoram hi President rule-ah dah ve thut ta se an duh ang em? Hetiang taka chhan mumal nei lova hun inpawhtawisak ang hi Ministry thar lo dingleh apiangin an entawn tawh ngei dawn a; an chin chhunzawm zel palh ang tih a hlauhthawnawm hlel lo. Inentawn ching, a tha lo zawnga mi tihdan lachhawng nghal mai zel thin politician kan ngah bawk si a? LC/VC hun pawhtawina thupek a chhuah hlim khan tuna rorellai party-te ngei hian MNF Ministry laia covid-19 vanga LC/VC hun pawhsei tho kha entawnin tan chhanah an hmang a nih kha! Tuna an thil tih pawh hi Political Party dang Ministry lo dinleh hun hunah kum 1 ½ lai pawhin V/C hun hi pawhtawisak ve ta hmiah mai se, sawisel vak theih kan nei lovang.
AN PAWHTAWISAK CHHAN KHA?
Sawrkarin LC/VC hun a pawhtawisak hlim khan a chhuanlam siamte kha chihniha tarlan a ni a, Chhuanlam tlak felfai tak, tan chhan thuhmun nei awm tak an nih laiin an sawi dan erawh a inang lo zung mai kha thil mak tawpthang a tling. Chungte chu tawitein tarlang ila:
1). Tangkai zawka sum hman tangkai theihna turin Mizorama village council-te hun chhung pawh tawi a nih thu LAD Minister Pu C. Lalsawivunga chuan Nov. 25, 2024 khan a sawi”
2). June ni 12, 2024-a Southern Headquarters ZPM Lunglei inkhawmah khan Pi Lalrinpuii, Health Minister khan “V/C-ten sawrkar an thawhpui that duh loh avangin V/C term pawhtawi a nih mai theih thu” a lo sawi a. Hetiang tho hi ZPM Party hruaitu lawkhote hmuh dan leh ngaihdan pawh niin a lang.
3). Home Minister Pu K. Sapdanga’n Oct ni 19, 2024 inrinnia Kawnpui, Hortoki, Mualkhang leh Khamrang khuate a tlawhnaah khan “State-ah ZPM sawrkar mah se, Village Council tam zawkah party dang V/C an la tam zawk avangin hmasawnna hna thawh a harsa a. Hei vang hian sawrkar chuan hmasawnna hna thawh a nih thuai theih nan a rang thei ang bera V/C inthlan buatsaih sawrkarin a tum a. Nakkum February thlaa inthlang hman turin inbuatsaihna kalpui mek a ni” a ti ve bawk.
4). Chief Minister Pu Lalduhawma chuan 28/11/2024 khan ZPM Southern Headquarters Office, Lungleia inkhawmah thu sawiin “Tuna LC/VC-te hun hi kum 5 hmang tlingtla tur chuan nakum august, 2025 thleng awh tur a ni.” tiin a lo sawi ve bawk.
He hriattirnaah hian V/C hun pawhtawisak chu Section 5 of the Lushai Hills District (Village Councils) Act 1953 tanchhana tih a nih thu tarlan a ni. He danah hian LC/VC hun hi kum 5 a nih thu chiang taka tarlan a nih rualin sawrkar chu LC/VC hun pawhtawi/pawhseisak theihna pek a ni bawk a, thla 18 aiin a rei tur a ni lo tih a ni.
Tifuh inti awm fahranin an ruahmanna ang chuan kan han inthlang ta ngei a, mahse, an inbeisei ang hehu chu a ni lo niin a lang.
HMASAWNNA A CHAK TAWH ANG EM?
“State-ah ZPM sawrkar mah se, Village Council tam zawkah party dang V/C an la tam zawk avangin hmasawnna hna thawh a harsa a. Hei vang hian sawrkar chuan hmasawnna hna thawh a nih thuai theih nan a rang thei ang bera V/C inthlan buatsaih sawrkarin a tum a. Nakkum February thlaa inthlang hman turin inbuatsaihna kalpui mek a ni” tiin Pu K. Sapdanga Home Minister khan a sawi a, “V/C-ten sawrkar an thawhpui that duh loh avangin V/C term pawhtawi a nih mai theih thu” Health Minister Pi Lalrinpuiin a lo sawi tawh bawk a. Mahse, tuna LC/VC inthlan result atanga thlir hian an tum lawk ang chu an thleng pha lo hle niin a lang. Chiang zawka hriat theih nan kum 2020 VC inthlan result & kumin 2025 VC inthlan result kha thlir lawk teh ang: Kum 2020 VC result: MNF : 327
INC : 98
ZPM : 38
Kum 2025 VC result
ZPM : 320
MNF : 145
INC : 55
A Seat zawngin:
ZPM : seat 1505
MNF : seat 940
INC : seat 551
BJP. : seat 17
HPC. : seat. 3
Independent: 99
Rorel lai Sawrkar ni chunga VC inthlanna buatsaih tawhah chuan tuna ZPM Rulling Party chak dan hi a chhuanawm fahran lem loh khawp mai. LC/VC term pawhtawisak chhan ber ZPM hotute sawi dan kha thlir letin eptu LC/VC tam lutuk vangin hmasawnna hna thawh harsa an ti ni khan a lang a. Tunah rorel laiin LC/VC 320 an nei a, eptu lamin 200 an nei a; result han thlir hian LC/VC inthlan hma ai khan hmasawnna hna thawh a harsa lehzual sauh dawn tihna a ni a, engtin tak kal zel ang maw le? An puhna ang hian eptu LC/VC-te hian sawrkar hi thawhpui tha duh lo tak tak ta se, hmasawnna hnathawh a har viau ta ve ang. Chuvangin, an tuhrah sengin kalphung thar tha lo tak hian nghawng tha lo (side effect) a nei ta a ni berin a lang.
A TLÃNGKAWMNA
Mizo Upain “Lal ngai lo lal a na, an lal a kha” an lo ti thin. Tuna ZPM sawrkar hi vawi khatmah la sawrkar ve ngai lo, political party 6 tangrual, neutral-ho leh political party hrang hrang mi leh sa, kalphung thar an tiam nasat avanga MNF sawrkar thlaka enchhin duh hrim hrimhote vote rawn avanga sawrkarna chelh ve nawlh an ni a. Chuvangin, anmahni insawi thiam viau thin mah se, kalphung thar an tihdan erawh a hlui aia tha lo leh rintlak loh zawk a ni tih chu zoram khawvel mipui hriat tham hial a tling ta. Chuvangin, heti taka LC/VC inthlana an che chhia leh eptu LC/VC an ngah chhan hi an tuh rah an seng a, nghawng tha lo a nei ta mek niin a lang. MNF MLA 12 intiam rualin tuna CM Pu Lalduhawma MLA a nihna atanga bang tura an hêk avanga Tenth Schedule, Constitution of India & the Mizoram Legislative Assembly (Disqualification on Ground of Defection) Rules, 1987 framed and incurred disqualification in terms of paragraph 2(2) of the Tenth Schedule para 6-nain thuneihna a pek tan chhana Speaker Lalrinliana Sailovin Nov. 27, 2020-a MLA atanga dik lo taka a bãn tum khan Zoram Mipuiin kan lainat hle a, kha vang khan 26 Serchhip (ST) Assembly Constituency mipuite khan theihtawpin an vote rawn a, hneh takin thlan tlin nawnleh a ni ta a ni. Khatiang chiah khan ZPM Ministry hian V/C term a pawhtawisak avanga mipui (neutral) rilru nain a rukin eptu lam party-te an pui nasa hle tih a hriat theih. Chuvangin, hetianga fimkhur lo taka democracy palzuta lal an hrawt fo chuan rei an daih lovang tih hi thil chiangsa a ni e. Engpawhnise, kum 4 lai hun an la nei bawk a, uluk takin an kal zel dan I lo thlir phawt.mai teh ang u.