Hlawhtling tura beidawnna

  • Joseph L. Ralte

Chanchinbu pakhata a cartoon ziah an lo hnawlsak  khan Walt Disney kha beidawngin ‘hei hi chu ka kawng tur a ni love,’ ti ta se.  Khawvela cartoon ziaktu hmingthang ber lo ni ta “Walt Disney” hming hi tuma’n kan hre lovang. Ford Motor company hmuchhuaktu Henry Ford pawh kha eizawnna tur bul a tantirh lam khan kawng chi ngaah a hlawhchham let der a. Indawm kunin “sumdawnna lam hi chu ka kalna tur a ni love,” ti ta se vawiin nia khawvela car tha “Ford” motor hi alo piang chhuak ang em?

Chinese mihring tam zozai lutuk zinga pa hausa ber pakhat Jack Ma chuan a nunkawngah vawi 30 zet mai hnawl (reject) a ni a. School thaa luh a dilna apiangah an hnawl a. Hna a dil a piangin an hnawl a. “Ngaiah ka nei mai a. Miin min duh lo a hnu,” a ti mai a. Chinese bank pakhat mahin a sumdawn bultanna tur loan an pe duh lova. China sorkar atangin naia sen khat pawh tanpuina a hmu lova. A sumdawnna bul a tantirh kum thum chhungin dollar khat pawh lakluh a nei lova. A thiante leh a chhungte mi 18 hnen atangin dollar 3000 (Rs. 1,80,000/- vel) pawisa a puk khawm a. Alibaba.com an tih internet atanga thil lei leh hralhna (e-commerce) a din a. Tunah chuan nitin mi vaibelchhe 800 velin sumdawnna atan an hmang ta. Jack Ma chuan “Kan ram kalphung a dik lo, bultanna turin pawisa ka nei lo, power supply a chhia, kalkawng a tha lo, tih zawng zawng hi chhuanlam a tling lo. Infrastructure a chhiat poh leh sumdawnna a tam a ni mai,” a ti then mai.

Hlawhtlinna phenah hian beidawnna hi alo awm inzar hmasa thin a. Miin hlawhtlinna phena tawrhna leh tumruhna, retheihna leh beih hram hramna an tawrh hmu lo hian a lerah thuai kan lo tum fo thin. Ka thenawmpa-in vawk a vulh tha thei em mai, kan vulh ve teh ang, tih ngawt chi alo ni lo fo. Ka thenawmpa-in a vawk in a tihfai peihzia te, ran damdawi vitamin leh hri danna a pek dante, a ran vulh ngeih tur chaw tha a zawn hram hram dante hre lova vawk ka vulh ve ngawt chuan ka hlawhchham mai dawn alo ni.

Indopui pahnihna zawh hlim khan Japan sipai pakhat Akio Morita chu a thianpa pakhat nen sipai atangin an bang ve tawp mai a. Sumdawnna bul tanin radio chhia an siam thin a. Mi thilsiamsa lo repair hna ringawt chu duh lovin anmahni kutchhuak thilthar an siam a. Chaw chhumna (rice cooker) an han siam chhuah chu mipuiin tul an ti lo hle a ni ang, an lei duh lo hle. Cooker 100 vel chiah an hralh a, a siam chhuahna man atana an sumpai thehthang (invest) chu an neih zawng zawng a ni. An tlachhe ta der a. Kha tah khan beidawngin tawpsan ta se khawvelin electronic company rintlak SONY an hre ngai lovang. An beinawn a, an bei zel a. Electronics company ropui SONY alo piang chhuak ta a ni.

Kum 1950-60 chho khan England thingtlang khaw pakhatah zaithiam ve tak mai a awm a. A hming chu Gerry Dorsey a ni. Tualchhung leh England thingtlang khaw thenkhatah chuan a lar ve viau mai a. Hlawhtlin leh zual tumin England piah lam USA lam thlengin recording te a ti ve a. A hlate chuan hralh an kallo mai ni lovin mite’n an ngaisang thei lo. Tam tak chu nise, “Zai lam hi ka englo-thenna a ni love,” an ti mai awm e. Gerry Dorsey thung chuan ngaihtuahna hran a nei a. A hming a thlak ta daih a. “Engelbert Humperdinck” tih hming chawiin a hla leh a zai pangngai reng chu a han tichhuak ta a. Thla ruk chhung lekin UK no. 1 a kai a, US no. 4 a kai ta mai a ni.

Hlawhtlinna tlanga lawn chhuak tur hian a chang chuan kan lan dan leh kan tihdan phung te hi thlakthleng a ngai ve fo thin. Kan tihdan phung pangngai hi a fuh tawk lo fova. Mi nawlpui thlirna tlang atanga thlir lovin thlirna tlang dang atang te pawhin nun hi thlir nawn fo ila, kan tan kalkawng thar alo inphum ru reng thei bawk. Beidawnna phenah hian hlawhtlinna a awm tih hriat a va tha em!

Kum 1968 chho khan USA-a thil charna, thil ban (glue/gum) siamtu company 3M an tihah chuan Spencer Silver-a a thawk thin a. An thil tum ber chu thil charna, thil ban chak tak, thil pahnih thil sakhat anga inbelhbawm thei tur siam a ni. Laboratory-ah an bei a, duhthusama chak thil ban an hmu chhuak hlei thei lo. An research team hotupa Spencer-a chu an bãn (terminate) ta daih mai a. Thil ban, thil pahnih inchartir behbawm tir ve theih tho si, pawh then leh theih leka chak an hmuhchhuah chu hlawhtlinpuina tham a ni tih a hre ta a. Spencer-a chuan ama company a din ta a. Khawvela thil ban, thil charna chaklo ber, lehkha phek pahnih pawh han char ila, thler miah lova pawh phelh leh theih chu ‘post-it’ tih hmingin a pho chhuak ta a. Mi zawng zawngin an letter head leh an lehkha pawimawh char khawmna thilban (glue) atan an lo duh si a. A thawhna ?hin company 3M aiin a hlawk ta zawk a ni. Spencer Silver-a vanduaina phena hlawhtlinna chu mi thlir lohna lam a thlir vang a ni.

Tam tak chu kan hringnun kalkawngah hian kan indawmkun hma mah mah deuh em aw? tih a awl thin. Hlawhtlinna phenah hian kawng chhengchhia, luiruam zawh tlang turte, tlang kawng chhengchhe em em zawh ngaih changte a awm thin. Tlang chung zawl lawn chhuak tur hian a mual leh mual inkarah kham leh suar zawh tur a va tam em!! Tluk leh din fawm chunga pai chawn chawn chunga kal a ngai fova, chutah chuan tlu hlen mai lovin vawi sarih zet thawh leh kan tum tur a ni.

Croatian rimawi zirtirtu Frane Selak-a chu kum 40 kalta chhungin thihna ngei ngei tur a pumpelh hnem hle mai a. A chang leh Cancer a vei a, a chang leh a chuanna rel (train) chuan a kawng zawh sualin a compartment-a chuang mi 17 an thih phah a, bus chetsualnaah mi 4 an thih tumin an tel bawk a. A ma khalh ngei a car-ah accident a tawk a, kham sang takah tlan liamin car atangin a zuang chhuak hman hlauh a, thihna a pumpelh bawk. Amah Selak-a chuan, “Thih mai hi ka tum lo,” a ti hem mai. A tawpah kum 2003 khan US dollar maktaduai khat lottery a man hlauh mai a, nun nuam takin a hmang zui ta a ni. Tam tak chuan thih te hi kan tum hma lutuk a, Selak-a anga dam tum tlat mite chu an huaisen avangin an dam nge nge thin.

Engpawhnise, nun hrim hrim hi awmze neia kan hmang a nih loh chuan thlakhlelh em em tur chu a awm hauh lo. Awmze neia kan hringnun kan hman erawh chuan nun hi a hlu thin. Khawvel hi lungngaihna ram a ni, tih reng mai hi thlirna tha lo tak a ni. Khawvel hi tuipui so bulh bulh ang a ni a, tuifinriat chu a so buah buah reng lova, ni chhuak eng mawi tak lo lan chang hi a tam zawk fo. Mizo upate’n “A dam hi hauh phawt mai ila…” an tih hian awmzia a nei thuk em em mai. Kan dam phawt chuan kawng hi alo awm zel a nia.

Leave a Reply

error: Content is protected !!