- Reuben Lalnunthara Hnamte
Kan tunlai khawvel changkang tawh takah hian thalaite sukthlek hi a danglam chak hle mai a. Keini tleirawl chhoh ve hunlai kha chuan Televisonte hi kan siitting roomah ala inhung ve pha lo va; a enturin tuikual veng atangin MLA hostelah chawlhni tlaiah kan kal thin a, macgiver tih vel kha kan tuipui tawk a ni thin. Khanglai hun kha chuan kan awt pha lo hrim ahrim a, kan sitting roomah ala inhung ang tih ngaihtuahna pawh kan nei pha hek lo. Khawvel alo thang zel a, TV te pawh thingtlang khaw kil ber thlengin alo thleng chho ta a; kan sitting roomah kan hung ta fer fur a. Hman deuh a world cup leh Olympic vel pawh tute inah emaw kan en ho dur dur kha lo reh chhovin mahni inah kan lo en thei chhova. Tunah phei chuan mahni inah pawh kan en peih ta mang lo; social mediaiin hma a rawn sawn chhova, internet alo changkang chho zel a, kan kutah kan hum ta fer fur mai a nih hi.
Khawvel alo changkang chhova, thil tam tak chu thing leh hmanlai a lo ni chho zo ta. Mi tam tak chuan LPS, zonet tih vel pawh kan pawt duh ta lo; youtube leh thil dang dang en tur alo tam tain TV en phei chu thalaite hian an peih tawh meuh lo a ni. Mahni cellphoneah engkim kan en thei tawh a kan duhtawkin kan tlei ta em em mai zawng a nih hi. Khawvel hi lo changkangin thil tam tak hi lo hluihlawnin hmanlai lo chang chho mahsela, thil thing ve thei lo leh pangngai reng chu CHHUNGKUA hi a ni. Khawvel awm chhungin chhungkua hi a awm dawn a, kan din zel dawn bawk. Mahse, tunlai thalai tam tak chhungkaw awmzia man lo leh hre lo, nu leh pa hnuaia lo seilian ni tho si an tam ta hle mai. Khawvel lo intanna bul chu chhungkua hi a ni a, sawrkar, khawtlang, kohhran leh ram thlengin chhungkua atanga lo zichhuak vek a ni. Chhungkaw pawimawhna leh mamawhna hi khawvel mi ropuite chuan an hre chho tulh tulh a, nimahsela, tunlai thalai tam tak hian chhungkaw pawimawhna an hriat tak loh em avang hian kan hmalam hunah hian enge lo thleng zel ang tih hi sawi har tak a ni. Hmasawnna chu insiam that hi ani a, famkimna chu insiam that fo mai hi ani – Winston Churchilla chuan a lo ti a ni. Insiamthat kan ngai a nih chuan insiamthat hi hreloh tur a ni.
Tunlai thalai tam tak hi chu anmahni nuam tihzawng leh duhzawng hian an khawsa mawp mawp a ni ber mai a. Mahni chiah hi an inngaihtuah a, u leh nau leh nu leh pa emaw ngaihtuahna leh ngaihvenna nei lo hi an tam ta. Chhungkaw tha din leh siam tumna ngaihtuah miah lovin nupui pasal an innei ve ngawt a, reiloteah an inning leh a, fa an lo neih phei chuan chhungkaw awmzia pawh hre lovin an lo seilian chhova, chutiang chu kan ramah pawh hian sawitur tam tak a awm tawh. Ngaihzawng neih hi an uar hle a, an ngaihzawngte hi miten an hre lovang tih an hlau zawk emaw tih turin social mediaah teinpholan an hreh na hek lo. Keini tlangval ve lai te chuan miten an hria ang tih kan hlau ngawih kha nia, khawvel hi alo danglam ta hle. An innngaihzawn laiin an lana vut a, tam takin mahni intihhlum phah nan a hmang bawk a, reloteah an intithiamlo leh mai. Inngaizawng inkarah sex hmante chu sualah pawh ngai lovin ui leh ar ang maiin an thlahdah a, HIV pawh inngaizawngte karah inkaidarhna a sang ta hle a nih hi. Hmeichhe inzuar chu sawi loh mipa inzuar pawh 500-1000 lai an awm tawh ni hiala sawi a ni.
Thalaite zingah nu leh pa upa leh chak lo zawkte enkawl peih lo ngaihsak lo tam tak an awm tawh a. Upa leh tarte ngaihsaktu leh enkawltu neilo kan ramah pawh an tam ta hle. Nu leh pa hmangaih lo leh enkawl peih lo thalaite hi a tirin hmungil viauin lang mahsela, an tluang rei ngai lo. Chhungkua hi Pathianin a dah pawimawh a, khawvel awmchhungin a bo dawn lova, a thing dawn hek lo. Nu leh pa enkawlna atanga lo seilian thalaite hian an lo upata, an lo chak tawh loh hnu hian kan enkawl let hi kan mawhphurhna a ni tih hi hriatreng a tul khawp mai a, chu chu Pathian thu pawh a ni. Pathian thu pawh hi thlarau ringawt ringawt hi a ni lo tih hriat a ngai. Thalai tam tak hian chhungkaw awmzia an hre lo va; mahni romah an tawm a, room atangin collegeah emaw hnaah emaw an kal a, an roomah an tawm leh a; chutiang thalai chu tam tak an awm. Sitting roomah pawh a thu ngailo thalai kan ngah; chhungkaw thil vel leh an hmalakna leh inrelbawl dan pawh hre lo an va tam em! Mother Teresa chuan “He khawvel ah hian thil ropui tak a tih theih loh a, thil te tak te hmangaihna nasa tak nen kan ti zawk”, tih hi thalaite hian kan hriat a tul hle mai.
Saptawnga tawngthei zul, khawvel thilthleng leh engemaw hre thei viau si, chhungkaw thil vel han zawh a hre lo fe fe thalai kan ngah a ni. A lehlamah Evangelisitic teamah te, ministryah te active viau lawi si, in la thlarau em em, mawl tlat si thalai an tam khawp mai. Ruihhlo ngai lah hian kan van ngah em! Home hrang hrangah an leng lo a ni ber mai. Jailah lah a tang thei tur zat let deuhthaw an awm reng bawk a, a hahthlak zawnga thlir chuan kan ram hi hahthlak tak a ni. Chutih rualin thalai fel tak tak, tawngtai mi Pathian duh tute avangin kan ram hi a mawiin a thlamuanthlak thung bawk si a. Thalaite hian kan hriatreng tur chu; chhungkua hi Pathianin min lo dinchhuahna a nih ang chhungkua hi kan ngaihpawimawh a kan ngaihsak a ngai a. Nu leh pa chak tawh lo zawkte hmangaiha enkawl hi kan mawhphurhna a ni a, hengte hi thlarau thil vek a ni tih kan hriat a tul. Kohhran leh Ministry vela va thlarau em em kha a ni ngawt lo tih hi kan hriat a ngai. Tisa leh thlarau hi then hran theih ani lo tih hi hria ila, taksa, rilru leh thlarau hi thil inzawm tlat, pumkhat thenhran theihloh a ni tih hi I hre thar leh teh ang u. Chhungkua hmangaih a, nu leh pa ngaihsak a hmangaih hi changkanna changkang a ni tih hi I hre thar leh ang u hmiang.