- Reuben Lalnunthara Hnamte
Inthlakthleng (change) tih hi sapho chuan an uar khawp mai a, khawvelah pawh hian thil inthlakthleng hi engtik lai mai pawh hian a thleng reng emaw tih tur a ni. Mihring pawh hi kan inthlakthleng nasa viau a, kan naupan lai atanga puitlin hnu thleng hian inthlakthlengna hi kan nunah a thleng fo mai, chu chu kan duh dan pawh nilova khuarel a ni ber zawk ang chu. Khawvel hi a inthlakthleng nasa ang bawkin a micheng mihringte pawh hi tunlai hun hre phaka kan inthlakthleng ve a tul thin. Kan hunlai chuan tih reng mai hi chu changkan lohna leh hmasawn theihlohna pakhat a ni a. Kan naupan ve lai leh tunlai hun inthlakthleng nasat tawh zia te hi kan ngaihtuah phak loh hi a thleng reng mai a ni. In tinah cellphone, Tv, fridge leh two wheeler a awm fer fur tawh a, tun hmaa kan neih phak lova kan lo ngaih thin kha tunah chuan kan inchhungah leh kan kawtkaiah kan lo hung ta fer fur a nih hi. Thalai cellphone nei lo nih phei chu an awm tawh lo tih theih a ni tawh a, hmeichhia kekawr tlawn ha ngailo phei chu kan hmu tunlai lo hu tawh awm a sin. Tunhma chuan nula kekawrtlawn thawl deuh ha pawh kha kan sawi sep sep a, mawi lo kan ti thin a; tunah chuan a tight thei ang ber leh, a pawimawh lai sakruang lang kelh kulha an hak pawhin mak tihna a awm ta lo.
Kan tunlai khawvel chu thimak hi a mak tawh lova, thil mak lo hi a mak tawh zawk a ni ber mai. Pathianin mihring a siam tantirh khan saruak nih an inhriat tak avanga an zah avangin savun kawrfual a siamsak a. Tichuan hmanlai atanga tun hun thlengin thawmhnaw nalh tak tak, design thar leh changkang a chhuak reng a. Chutih laiin kan nula thenkhat erawh thung chuan Pathian min siam dana saruaka min siam anga awm leh an chak emaw tih mai turin mi te hmuha saruaka inlan chakin an peh sek mai a nih thung hi. Hnam changkang zawk te phei chuan saruaka kawngzawhte, saruaka inlante chu mak tihna pawh an nei tawh lo va; kan ram hi chu kan kristianna hian min la dang hram a ni. Chutih laiin dan zawh lo ngiang ngiang pawh an tam; social media inpholante phei chu phal nise zawng a nasa fe ta ve ang. Kan naupan lai kha chuan chhungkaw sa hmeh thei deuh, sa talh nikhua a khai hnem thei deuh te kha kan awt em em thin a, an changkang bik ni te hian kan hria a.
Tunah erawh chuan vegetarian nih te hi thil tunlai zawkah kan ngai tawh a, thalai ho pawhin an intihhmuh mek tawh a ni. Puipunnaa zial zuk te kha kan inkhap ngai lova; tlangval sikret han petkawh va chunga bike an han khalhte kha a pa kan ti a, kan ngaisang thin kha nia. Nula ho pawh khan tlangval ha sen deuh, sikret han zu pat patte kha an ngaisang zawk emaw tih tur a ni thin. Tunah chuan ha var deuh leh fai veng vawngte chu kan ngaisang leh tawh zawk a, zuk hmuam ti lo nih lamahte inelna a nasa ta a, nula tlangval an tam tawh hle bawk. Hmanah chuan kekawr tlang arh em em leh pheikhawk keartui sang tak kha incheina mawi tak mai khan i thin a. Tunah chuan tight thei ang ber kan uar leh tawh a. Hmeichhiate pawh mithmul han hnawih dum deuh a, lipstick han hnawihsen deuh chu kan hmu lelo deuh thin khha a nia; tunah chuan hnawih dum chu sawi loh, rawng dang dang a tam tawhin, hmaihnawih chitin nen, sam rawng chi hrang hrang nen, sawi enah pawh kan en tawh lo. Chutiang chuan sawi tur tam tak a awm a, inthlakthlengna hi khawvelah hian engtik lai pawhin second tin mai hian a thleng reng tih theih a ni. Thomas L. Johns “ I nun a inthlak hian khawvel a inthlak a ni.” a lo ti a. Mihring pawh hian inthlakthleng kan ngai fo; a tha lama kan inthlakthlenna miten an hmuh hian an lawm thin. A hun leh hmun a zira inthlak thei lo, kan tih dan la tifo mi chu- mi a, mi chapo, tunlai nun man pha loah kan ngai thin a nih hi.
Hmanah chuan taksa chetna kan tih te, han zai a lamte kha UPC kohhrante chanvo deuhah kan dah thin a. Tunah chuan kohhran tin maiah awm hle hle theilo tawk an katnuk tawh a, zaia lam lo chu kan hmu Thlarau lo ta riau zawk a nih hi. Kohhran hruaitu zai laia ding khawng reng phei chu kan hmu he deuh hu tawh mai. Hmanah chuan Biakina khuang lakluh pawh kha kohhran thenkhat chuan an duh vak lo va, chutah khuangpui leh khuangte han chumchilha zai chu a kohhran tih tur riauin kan hria a, musical instrument dang chu kan hmu tuihnai vak thin lo kha nia; tunah chuan kohhran tin Biakin tin maiah, Keyboard, drums leh guitar kan hung ta fer fur a, chutiang nena zai loh phei chu nuam kan ti tawh lo.Thalaite an lo harh thara, “worship” an lo uar ta a, thalaite nun Thlarau lam nuna chawk thotu ber pakhat chu music nena worship neih te a ni ta. Kohhrante pawh hian kan inkhawm dan hmangte, kan Biakin platform ruahman dante hi thalaite tan hian a puithu lutuk em? Thalaite khawvel a nih tawh miau avangin thalaite ngampatna tur leh kohhrana an intahluh tam zawk nana kan rawngbawl dan leh inkhawm dan hmangte thleng hian kan inthlakthlengte hi a tul lo maw?
Kohhran a hausa thur thur a, thawhlawm a pung tual tual a,Biakin a ropui tulh a; chutih laiin Central Jailah te chuan a awm thei chin bituk let an tang a nih hi. Home hrang hrangah admit sen loh thalai an awm a, khawlaia vak ruihhlo ngai leh riahna tur leh chaweina tur mumal nei lo an pung tual tual bawk. Kan Biakinte hi mi rethei leh hnuaihnung zawkte tan inkhawmna ngam pawh a ni tawh meuh em? nge mi hausa leh neinung deuhte tan chauh a lawina ngam em ni tawh zawk? Kohhran Lal Isua’n a dinchhan chu ringtute inpawlkhawmna tur leh intihchak tawnna tur te, ringlo mite a tam thei ang ber hruailut lut turtein a ni. Kohhran hi Thlarau Thianghlim nilova mihausa te thununna hnuaia a kun phei chuan Lal Isua’n kohhran a din chhan kha kan thelh hle tawh tihna a ni ang. Thlarau Thianghlim pawhina a thlakthleng zawh loh khawpa kohhran hi alo liana alo chapo a nih chuan kan ramah hian thalai nun tuihal an pung tual tual anga, Jail a khat deuh deuh anga, ruihhlo ngai leh mahni inzual an pung tual tual ang. HIV hrik pai lah heti khawpa tam .kan awm tawh a, enfiah loh engzatnge awm ang? Kan bullawk Burma rama lirnghing rapthlak tak a thleng a, Mizoram pawh hi kan him meuh angem le? Lalpa thununna kan tawh hma hian inthlakthleng tulnaah chuan inthlakthleng ngam ang u.