- Reuben Lalnunthara Hnamte
Tunlai, a bik takin Aizawlah ruihhlo avangin kan buai zual niin a lang a; Mizoram khawpui ber ni ta chu mihring cheng kan tam a, mi chitin kan inpawlhsawp hle bawk. Ruihhlo avangin kan buai tehlul nen tunlaiah Issue thar kan nei leh ta tlat mai a. TBCC a enkawl mek te a zarualin an lo chhuak zet chu ralkhel dar kan vawri sup sup mai zawng a ni. Chanchin leng vak tam lutuk hian mipui min ti thlabar zual niin a lang. Home kan ngah tehlul nen, chuta pawh a lenglo khawp kan ram mihring cheng tlemteah Home dah sen loh thalai ruihhlovin a tihbuai kan han nei ta mai hi a lungchhiatthlak mange. Kan hnam kan tlem si a, kan thalai tam tak hmantlak lova an awm zel chuan kan ram chu kan hmabak a thim hle mai. Pathian thu hi chu kan duhin kohhran harng hrang leh ministry te, Revival team ten nasa taka Camping leh crusade nena kan ram an tuam mup mup chung hian ruihhlo ngai kan pun belh zel si hi enge a chhan ni ang aw tih hi in enlet kan mamawh khawp mai. A chhan tam tak a awm thei a, chung zing a ka ngaimawh zual kan tarlang ve teh ang.
Pakhatnaah chuan sum lakluhna dik lo tam lutuk hian kan ram chu min eichhe mek a; kan ram hruaitute leh sorkarah hian eirukna tam thin zia kan hria a. Sumdawng thenkhat lah an sumdawnna phenah hauhsak thutna tur hmanhlelin sorkar phalloh ruihhlo laka inhambuai an lo awm bawk a. He sum lakluhna dik lo tam lutuk hian kan ram chu min eichhe mek a ni. Kohhran leh khawtlangah a sum thawh tam thei an lo ni a, an tlatlum zel mai bawk si nen; manchhuah hleihtheih lovin leh haiderin an awm a. Hei hian sul pawisaklohna a tipunlun nasa em em a ni. Tuna kan sorkar hruaitute hi tunah chuan MLA leh minister lam pawh sum leh pai eirukna kawnga sawihlawh tak an la awm lo ni a lang hi a lawmawm ka ti a. Hetiang anga an dinngheh tlat chuan hmalam hunah beiseina a la awm thei. Manik Sarkara Tripura CM a nih lai khan kan awm ve hman a; an ministerte leh an Sorkar hotute in leh lo leh khawsakna kha a sang miah lo. In ropui tak nei an awm lova, private motor lah an nei vak lova, an khawsa mawl khawp mai. Khatih hunlai khan ruihhlo ala hluar miah lo Tripuraah khan.
Pahnihnaah chuan Kohhran ho pawh hi kan in enlet a tum em aw ka ti ve a ni. Kohhran hruaitute hi kan inhmuamup lutukin kan thalaite biak ngam loh khawp hian kan zahawm em? Kohhrante hi mi hausa leh neinung, mi zahawm deuh chauh ngampat ngamna a ni em? Hengte hi kan inenlet a tul ka ti khawp mai. A dik tak chuan kohhran lo dinchhan chu mi piangthar tawh te awmkhawmna leh intih chak tawnna tur a nih rualin, piangthar lo, Isua la nei lo leh tanpui mamawhte tana ding tur kan ni dawn lawm ni? Biaikina intih khawm ngawt nilova, kawtthlera rawng kan bawl hi a tul takzet a ni. Hmanlai huna kan rama kohhran ding hmasate fir dan te kha tunlaiah nuihzatah kan la mai mai a; a nuihzatthlak miah loh. Khatiang ang tak khan kohhran hi a firna turah chuan firin, thunun ngaite hi thunun hmiah hmiah ngam se chuan sum lakluhna thianghlim lo laka inhnamhnawih te hi an ti deuh chuan ka ring. Pathian thu lah hi kan nunpui silova, sawi thei leh dak thei fe fe chu kan tam a, mahse, mi rinawm tak leh Pathian tih mi tak hi hmuh tur kan vang em a ni. Biakin leh kohhran thlitihna paih lamah chuan sual pawisa lo hi kan tam em a ni.
A pathumnaah chuan chhungkaw tin hi kan inenlet a tul takzetin ka hria. Thalaite hian kan inchhung hi nuam an tih a ngai; kan tu leh fate hian kan inchhung bak hi chu in an nei lo. Kan inchhung nuam an tih loh chuan khawiahnge an kal ang? Kan inchhungah hian hmangaihna hmel an hmu em? Sum leh paiin em ni a ro rel? Lockdown laia lohtheih lova mahni in theuha haw a ngaih laite kha a ngaihawm rum rum mai. Chhungkaw kechhia tam tak an inpumkhat leh kha nia, khalai hun kha a ngaihawm lehling khawp mai. Tunalaiah chuan nu leh pa tam takin kan fate hnawk kan ti a, hmangaihna nena siamthat tum lovin, midang kutah kan hlan a; kan inchhung atangin kan hnawtchhuak a ni ber mai. Kan inchhungah Pathian a leng lova, sum leh paiin ro a rel a, tu leh fate ngaihsak lek lovin sum zawngin kan hmanhlel a, hei hian kan inchhungkhur chu chhungkaw kehchhiaah a siam thin a ni. Tunah pawh TBCC atanga lochhuakte hi haw na tur nei lo, an chhung ten an duh tawh loh an awm nual mai hi a va runthlak ve le. Kan fate hi hmangaihna nena kan enkawl angai a, keini bul tluka an thatna tur hi khawiah nge awm chuang? Midang kuta tha tur ngaih tlat hi ngaihdan diklo tak a ni. Vawikhat chu Tawngtaina Tlangah hian Pa pakhat hian a fapa drugs kum 10 vel lo addict tawh a rawn bethel pui a. Chawngheia Lalpa auvin a rawn riahpui a ni ber mai, a hmangaihna leh afapa tana a inpekna chu a thlawl miah lo; Pathianina hria a, tunah chuana fapa chu drugs nghei tawhin nun pangngai a nung tawh a ni.
A palinaah chuan zuk leh hmuam kan ramin kan uar lutuk hi kan thalaite chhiat chhan pakhat a ni. Sual kawng hi meizial zuk ruk atangina intan duh hle; drugs ngawlvei leh zu ngawlvei kan tihte hi meizial zu lo an awm mang lovang. A bultanna chu zuk leh hmuam bawk a ni a, chuvangin chhungkaw nu leh pate pawh hian kan fate entawn tura zuk leh hmuam kawnga fihlim tura tan kan lak a tul khawp mai. Sikret leh zu te hi a inhmeh riau mai a, a inkawp tlat emaw tih tur a ni. Thakhat chhunga kan ramin kuhva leh zuk leh hmuam (tobacco) lam chia kan sum senral hi chhut ta ila a nasa viau ang chu. Kan taksa tana thil tul lo, kan taksa tichhia a, sual kawnga min hruailuttu zuk leh hmuam kaihhnawih lam hi kan hmelmak ngam a ngai a, economics lamah nasa takin kan ram leh chhungkua min tichhe nasa em em bawk.
Kan ram hi siamthaa ruihhlo tirem tur leh dingchhuak tur chuan Sorkar, NGO, Khawtlang, kohhran leh chhungkaw tin kan tanrual a pawimawh. Ruihhla laka fihlim tur chuan a invenna(prevention) lam hi nasa taka kan kalpui a tul takzet bawk a ni. Mihring pun kan duh a kan campaign mup mup laiin, kan thalai chak zawk turte ruihhlovin he ti taka a tihbuai chuan engtinge kan pun theih ang? Pun lam aiin hniam lam kan pan mai ang tih hi hlauhawm tak a ni tawh. Hetianga TBCC lam buaina kan hriat mek laiin Social media chak lutuk pawh hian mipui min tithlabar a, hei pawh hi kan inven a, kan thunun deuh chu a ngai a ni. Heng social media lama viral tam lutuk pawh hi a bul chu sum duh leh lar duh vang a ni tho. Kan Bible chuan “Tangka sum ngainat hi sual tinrêng bul a ni si a; chu chu ṭhenkhatten an awt a, rinna chu an kal bosan a, anmahni leh anmahni lungngaihna tam takin an inchhun tlang ta chuk a “ (1 Tim. 6:10)a lo tih ang hian tangka sum ngainatna diklo lakah hian fihlim ila, mitin hi sual dona kawngah tangrual ila, kan ram siamtha turin theihtawp i chhuah ang u.