- Engkima Chawngthu
Hmanni chu Chanchinbuah hian lian deuh takin, “Champion lai West Bengal hneh loin Mizoram an tla” tih hi a rawn inziak kulh mai a. Junior Football tournament ah kan tlak thu ziahna a ni a ngaihtuah a ti thui hle in ka hria. Mizo te hi infiamna ngaina tak, a nawlpui chuan infiamna ti ve thei zul mai kan ni a. Sorkar pawh hian psort lam hi a ngaipawimawh khawp mai tih chu hai rual a ni lo. A changtu Minister te pawh hian sport tih hmasawnna tur hian theihtawk tak meuh an chhuah zel thin niin a lang. Hetih rual hian hma erawh kan sawn chak lo deuh a lanna tam tak a awm thin. Mizo te leh sport lama kan hmasawnna hi inbihchiang dawn teh ang.
Football lamah hming kan chher a, mahse: Mizo te tluka India rama Football khel nasa hi an tam awm lo ve. Football tournament hrang hrang heng veng chhung tournament, zonal tournament, district level tournament leh state level tournament ang chuan bei nasa tak kan ni. Tin, School , YMA leh kohhran thalai sport zawng zawngah hian Football hi chu kan tel vek emaw tih tur a ni a. A khel thei deuh deuh, thiam deuh deuh pawh kan nei ngah ngiang mai. Heti zat inkhel thiamah chuan India ramah pawh hian club hrang hrangah kan thawhchhuak hnem ve viau reng a ni. Football kan ngaihnat leh khelh nasat dan en chuan hei aia tam zawk hi club hrang hrangah hian thehchhuak thei tur chu kan ni a. Tun ai hian taima ila, tumruh deuh ila chu tun aia tam hi chu club hrang hranga khel tur hi kan la chhuak thei in a rinawm.
Chutih rual erawh chuan heti khawpa football tuipui leh khel nasa si hi India ram tournament lianah chuan eng level ah pawh pakhatna la fo awm hi kan ni a. Sub-Junior leh Juinor vela kum dik vak lova Subroto Cup kan lak thin hun pawh a liam chho ta a, kan champiom hleithei ta lo. Senior level Santosh Trophy a kan champion na pawh kum 10 lai a liam ta a. Mizo te hi kan in enlet deuh chu a tul viau lo maw. Kan MPL te ve lah chu kan ngaihlu tawk thiam lo va, veng bil inkhel kan en huk a, a bak chu English Premier League vel TV ah en in kan ngaihsan san leh daih mai thin a. Hmasawnna tur kan la ngah viau in a lang.
Rih zawng in ang ni se chu kan ti thin a, mahse: Mizo te hi kan palen loh avang hian infiamna dangah hian hma kan sawn tawk lova sawina a awm fo thin. Kan palian lova Football te pawh kan thlen tur ang kan thleng phak lovin kan sawi thin. Volleyball nise kan tawi kan ti a, tribal chawnping tan a tih chi loh kan ti a. Basketball pawh kan ngainat ang hu in India ramah pawh kan lang pha lo nasa, kan pian hi kan chhuanlam nasa em em thin. Mahse, len leh tet intlauh lohna tur infiamna thil hi a tam em em a ni. Rih zawng hmanga inbuk chi, kan tih chi ve deuh a kan ngaih infiamna (contact sport) ah pawh hian eng kan ang tak tak thei lo. India ram level khelh in national champion te chu kan ni mai a. International level thleng pawhin medal te chu kan hawn ve rei ruih a. Mahse, Olympic thlen pui chi chu kan nei meuh lo emaw ni. Hei hian kan sawi ang he hu in ka la san loh zia a ti lang chiang viau awm e.
Boxing pawh hi: Mizo kan sawi chuan Boxing hi Mizo game emaw tih turin kan khel nasa a, tun hma atangin Mizo zingah Boxer tha tak tak hi chu kan ngah viau tawh a. Tin, infiamna boruak nei tak a ni a, Profight ah kum tin Boxing khel tur mi 200 vel lai kan nei thei reng a ni. Professional Boxer pawh kan nei ta nual mai. Mahse, heti zat profight kan buatsaih hnu pawh hian boxer hlawhtling leh khawsa thei deuh erawh kan la nei meuh lo chu a ni e. India ram tana medal la chu sawi loh, Olympic tak ngial pawh a tumah kan la intir thei lo hi chu kan inenlet a tul viau awm e. Discipline dang hi chu thuhran nise, boxing heti khawp a kan buaipui leh khel kan tam ang hu hi chuan Olympic chu sawi loh Asian Games ah tak hi chuan India ram aiawh tur hi neih ve awm tak a nia. Commonwealth Games tak ngial ah pawh aiawh kan la tir lo chu a nih hmel a. He game ah tal hi chuan hmasawn deuh thei ila a van tha dawn em.
Sub-Junior level champion tawk vel chauh em kan nih ?: Tun hma lam khan Mizo infiammi tam tak hi kan naupan lai chuan kan theihna kawngah chuan chhuanawm tak tak hi kan awm ve nual a. India rama Sub-junior leh Junior level tih vela pakhatna te kha kan nei nuk thin. Amaherawhchu, heng sub-junior vela champion thin hi senior level ah chuan lang zui ta lo hi kan tam thin khawp mai. Hei hian talent chu kan nei ngei a, mahse, kan taima lova, kan tumruh tawk lo zia a tarlang viau awm e. Tin, sub junior level vel a kan chet that fo thin ka chhan kha birth certificate lem te nen kan lo tih thin vang te a ni thei bawk ang em? Nu leh pa zingah fate talent nei tha pawh chhawm nun sak nachang hre lem lo, lehkhazir chauh hi emaw hna zawnna ti te pawh kan tam thin ni in a lang. Senior level ah hian eng ruai kan ang zui thei lo hian ngaihtuah a ti thui viau a ni.
Vai ho in min duhsak lo tih te chu: Mizo infiammi te hi vai ho hian kan hmel danglam vang te hian min duhsak lo ni te hian kan sawi thin a, a dikna chen a awm ve bawk awm e. Amaherawchu, Mizo te pawh hi tih dik lo kan nei ve bawk thin. A hmasa berah chuan vai hrim hrim hi kan ngaisang lova, kawm ngeih te, biak that te kan tum lova, kan aia thiam lo turah kan dah deuh ngawt fo bawk. Vai tawng te hi kan thiam tawk lova, tawng kan harsat avangin hotu te biak leh dawrah pawh kan hniam a, inkungakaihna tha pawh kan nei thei lo. Tin, infiamna lama thiamna lamah pawh hian vai ho aia chungnung bik lo kan ni ve bawk a. Vai te hi kan rilru in ngam viau mahse thiamna lamah kan hneh lo fo thin. Min duhsak lo chung pawh a duhsak loh theih loh tura thiamna filawr kan nei lo thin bawk a ni. India playerheti zat zingah Lalremsiami hian khelh ziah theihna tur hian Remsiami hian tawng thiam tha mai a ni lova, a khelh hrim hrim pawh a thiam ve bawk a ni. Chuvangin, vai ho in an duhsak loh theih loh tura thiam leh vai ho kawmngei tura inpawhna tha nei tura an tawng kan thiam ve te pawha tul hle awm e.
Khelmual nei tha, Player nei chhia: Mizo te hi infiamna hmun hrim hrim chu kan nei tha viau a. Phul lem phahna field ringawt pawh kan nei hnem viau a ni. Veng tin hian lar pui hat tur in inkhelhna tur hi chu kan nei vek a. Indoor a Basketball khel theihna, Badminton court leh khelmual tha tak tak kan nei a. Kan sorkar leh hotu te hian khawvelah pawh zahpuiawm loh turin infiamna hmun tha chuan min thuam mek lai hian a infiammi te hian kan tum tawk lo nge ni hma kan sawn hlei thei lo. Tin, sorkar ang te in infiammi te tih hmasawnna tur hrang hrang pawh siam a ni thin a. Tin, player te tana intahhriamna tur tournament pawh hi a awm ve malh malh viau a ni. Hei bakah hian veng chhung Games and Sport Association ang pawh in coaching te kan buatsaih in mi thiam te pawh kan chahlut chung pawh hian hma kan sawn tak tak thei lo. National games ah pawh kan nil lo chauh thin chu a ni a, kan in enlet chu a tul tak meuh meuh a ni.
Sport lam hotu te kan inenlet a ngai em ?: Sport hmsawnna kan sawi hian a player te chauh kan dem thei lo ang. A infiamna lam hruaitu pawh hian mawhphurhna tam tak an nei. Hruaitu te zingah hian infiamna lama tuina leh thiamna pawh nei lem lo, lar duh vanga hruaitu ni ve mai mai, pawl hruai tha peih lo, a phawvuak leh lansarh hun chauh a inlar thin te hi kan tam viau lo maw. Sorkar hna leh nihna avanga pawl hruaitu ni ve mai mai te hi kan tam ngawt lo maw? Kan inenlet a, kan inthlitfim a ngai ta viau mai. Discipline thenkhat hruaitu te phei hi chu sum leh pai pawh tichingpen thin, duhsak bik nei, hming chhiatna nei, mi depde leh pawl hruaitu ni tlak loh te hi engzat tak awm ang i maw? Sport Minister intlawnsiak a hun hmang ral vel mai mai, pawl tana hnemhnan pui tlak loh te hi engzat tak awm ang i maw? Association lam pawh hian hetiang hruaitu tha lo hi paih chhuah ngam a, tih mualpho ngam a hun tawh lo maw? An mahni avang hian Mizoram sport hian a tuar rei tawh viau lo maw? Tin, tun chuan sport hmasawnna tur atan hian Sport Minister hian huaisen taka hruaitu tha lo te pawh a thuah fai ngam a tul hle awm e. Chuti a nih loh a, kan kal ngai pet pet a kan kal chuan engtikah mah Mizoram Sport hian hma kan sawn tak tak ngai lovang.