Mizo thalaite huaisenzia hi!

  • Dr. C. Lalrampana

Mizote hi hnam huaisen, thian chhan thih ngam, mautheia chaw chhum thei, uisa ei hnam, mi lu la hnam, tlawmngai, rinawm leh taima hnam niin kan inawi thin a; hei hi kan vela hnam dangte pawhin min hmuh dan leh kan lan dan tlangpui a ni.

Hetih lai hian huaisenna tha lo tak dang kan nei mek a, chu chu HIV/AIDS kan hlauh lohna avanga kan âthuaina hi a ni. Kum a lo inherliam zel a, HIV+ vei an rawn pung chak hle a. Health & Family Welfare Secretary kaihhruaina hnuiah July 22, 1998 khan Mizoram State AIDS Control Society (MSACS) hial a lo ding ta a. Anni hian taima tak leh rim takin HIV darh chak lutuk tur vengin an thawk thin a, an fakawm hle.

Dec-2016 a lo thlen meuh chuan Mizoramah HIV+ case 13,040 kan lo nei hman reng tawh mai, tunah phei chuan mi 21,538 an tling tawh, thihpui tam tak an awm tawh bawk. A van rapthlãk tehlul êm! India ramah Nagaland khi kristian tam berna 87.90%, niin Mizoramin 87.16% niin a dawttu kan ni a, 2018-19 chhung phei kha chuan HIV+ vei thar mi 2,557 kan nei a, Tunah HIV prevalence rate 2.73% niin India ram state zawng zawnga sang ber kan ni a, Nagaland pa 3-na niin Kristiam tam berna state-te dinhmun mek hi a zahthlãk takzet a ni.

Mizoram State AIDS Control Society (MSACS) tarlan danin kum 2006-2019 chhung khan HIV+ case atanga 67.21% -te chu sex hman vang niin, 1.03%-te chu homosexual vang a ni a, 28.12% chu hriau thianghlim lo inhmantãwm vang a ni. HIV/AIDS vei mêkte hi kum 25-34 tam berin za zela 42.38% an ni a; kum 35-49-in dawtin za zela 26.46% niin kum 15-24 chu za zela 23.03% an ni.

Mizoramah kum 2020 atanga 2025 July chhungin HIV+ thi zat mi 2996 an awm. Hemi hun chhung vek hian HIV+ hmuhchhuah mi 11,032 an awm bawk. Assembly session neih tâka Tuirial bialtu MLA Pu K. Laldawngliana zawhna health minister Pi Lalrinpuiin ziaka a chhan danin, Aizawl district-ah HIV+ an tam fal hle a, mi 11,128 an awm a, Hnahthial district-ah tlem berin mi 284 an awm. Champhai district-ah HIV+ mi 1,725 an awm a, Khawzawl district-ah 437, Kolasib district-ah 1,502, Lawngtlai district-ah 749, Lunglei district-ah 1,324, Mamit district-ah 697, Saitual district-ah 469, Serchhip district-ah 818 leh Siaha district-ah mi 704 an awm. HIV+ te ART treatment la lai in 18,694 an awm a, treatment la lo mi 1,143 an awm bawk.

Kum 2020 – 2025 inkara HIV+ boral zat chu hetiang hi a ni:
Kum HIV+ thi zat
2020 521
2021 425
2022 562
2023 632
2024 561
2025 (July thleng) 295
Total 2996

Cancer vei tamna ber kan ni a, cancer vei kan hlau hlawm hle a, a lehlamah kan thalaiho hian HIV+ vei erawh an hlau tak tak lo tih a chiang hle. ART treatment la lai mi 18,694 an awm mek laiin treatment la lo mi 1,143 an la awm cheu nia!. Tin, an hlauh tak tak lohzia a taka ka tawn hriat han tarlang ve lawk ila. Pathlawi pakhat chuan a bialnuin HIV+ a vei tih hre reng chungin a thlah theih loh thu min hrilh. A hriat chian hnuah pawh sex a hmanpuileh nual tawh thu a sawi zui. CD an hmang duh chuang hek lo. Hun kal tawha a bialnu chanchin kimchang (history) hresain a ngaizawng, mahse, a hlau hran chuang lo; hetiang taka mihuaisen leh pawisak nei lem lo hi Mizo thalai zingah hian an awm nual ma
niin a lang.

Kum 2016-2019 chhung khan HIV+ 21,538 an awm a, 2020-2025 inkar chhunga vei thar 11,032 nen belhkhawmin mi 42,570 an awm tihna a ni. MSACS Report thar berin a tarlan danin October 1990-2025 inkar chhungin Mizoramah HIV+ vangin mi 5,632 an thi tawh a, kumtin mi 160.91 zel thi anga ngaih an ni. Mizo thalaite huaisenzia hi sawiin a siak lo zawk. Chuvangin, kan Mizo thalaite hian ruihhlo damdawi hlauhawm leh HIV+ hi an hlau tak tak lova huaisen takin an thih chilh mek zel ni berin a lang. A van rapthlak tehlul êm!

Leave a Reply

error: Content is protected !!