- Davis Hriatpuia
‘U-ama’ hmang turin kan inbuatsaih leh mup mup tawh a. A nuam a ni ti rawh u, he hun hi chu! Ni 25 tûkah mas kawr thar nen R. L. Kamlaia hla, “Hlimna ni ropui chu a êng, zantiang hi kâwlrâwnah a liam,” tih hla thu mawi tak han sak te leh hla tlar hnih chauh pawh ni mah se thu tam tak sawi thei, Rev. Taisêna hla, “Eden pâr mawi chul hnu tivul leh tûrin, Khawvêl Chhandamtu a lo piang ta” tih hla han sak tluka nuam hi a awm chuang lo mai thei a ni–Zofate rilruah chuan. Nimahsela, Krismas thu ken pawimawh tak, ‘Mi tin ta tûr Chanchin Tha’ tih hi kum dang ang thoin a nihna tak zir chhuak leh loin ruai kan theh leh ringawt mai ang em, tih chu ka lo chîk ve hle thin. Ni e, vawiinah chuan Krismas hi ‘Winter Festival’ emaw kan ti ta lek fàng. Kum dangah pawh a nih tho kha–Pâwltlak thla kan han chuang kai chiah chu Aizawl khawpuiah zan rei tak tak thlengin traffic ti-jam tham vei vâk an awm nuk reng. “Silent night, Holy night” chu nuam tâwlna zan bengchheng leh bawlhhlawhah kan siam chu a ni thawtháng mai. Mi thenkhat chu ‘Krismas nang nen’ an tihna lamah an chemtê a pâia khung hunah ngaiin an hmanhlel leh mai thei a ni–kum dang ang thoin. Vantirhkoh, Berampute hnena inlâr khan, “Vawiinah hian in tan Davida khuaah Arsa ur hmin a awm ta,” a ti ni awm takin a huau huau lamah kan phusa leh suau suau ngeiin a rinawm–kum dang ang thoin. Tin, mi lem betute ti-a hmuhsitna ânka kan hlan thin kan thlang phai lam mite chu an ‘Puja’-ah mi rethei leh pachhe zawkten thil thar an neih ve theih nan tiin a man chhiar sa aia tlawmin an thil zawrhte an hralh a ni ngai a. Keini chuan hlâwk loh ngawt hlauin tihto lamah kan ram tang fo. Mi awkhrawl lutukte avângin chhungkaw rethei leh chanhai zawkte thlunglu tihaitu Krismas a ni ang tih hi a va hlauhawm thin em!
Heng kan khawtlang (society) kalphung rit leh hautak lutuk avâng hian he Krismas hi mi rethei, mi hnuaihung zawk te leh an duh dan ngaih pawimawh sak ni ve lo te tân lungngaihna haptaah kan siam palh ang, tih hi kan hlau hle tur a ni. Tin, Krismas-in a tum leh Isua lo kal chhan kan thelh duai tawh ni te pawhin a lang. Krismas inkhawmah kan Kohhran kan hlim tâk viau avang leh kan ‘var-no’ nasat tâk viau avang hian Krismas thuchah Lal Isua pianna thu Chanchin Tha hi kan fuh ta emaw kan ti fo bawk. Heng teh nuai kan nih tâk avang hian Lal piang Isua thu ken ‘Mi tin ta tûr Chanchin Tha’ tih hi zir nawn leh a tul hlein ka hria.
Kum sâng tam tak kal ta khan Vantirhkohin Berampute hnenah Chanchin Tha lawmawm em em a rawn tlângaupui a. Chu chu khawvel sual tlàn tura Isua Krista rawn pian thu hi a ni. Amah Rokunga hla angin, “Lal chungnung, hmun chungchung bêra chêng hnu Lal Isua,” kha laikhum chàng loin ran thlengah zalh a rawn ni a. He Chanchin Tha lawmawm hian thu ken neiin, bitum a rawn nei. “Mi tin ta tûr Chanchin Tha,” chu Isua lo pianna leh chhandamna avanga lei leh van inremna hi a pawimawh lai chu a ni a. Amaherawhchu, chu Chanchin Tha thlentu Lal Isua chuan thu ken tel, he leia tirh a nihna leh a tum, a manifesto chu kan thlir dawn a ni.
Vawi khat chu Isua’n Isaia lehkhabu inkhawmna inah a chhiar a. A cháng chhiar lai hi theologian te chuan ‘Nazareth Manifesto’ tiin an sawi thin. Chu a manifesto chu, “Riangvaite hnenah Chanchin Tha hril tura mi ruat avangin Lalpa Thlarau chu ka chungah a awm; Ani chuan salte hnena chhuahna thu leh, Mitdelte hnena mitvar neih lehna thu sawi tur te, Tihduhdah tuarte chhuahtirna tur te, Lalpa lungawi kum thu sawi tur tein, Mi tir a ni,” tiin. (Luka 4:18-19) He chang context thlir a, a awmzia leh a sawi tum ni-a lang chu tu hnam nge, eng hnam leh ram nge pawh sawi loin kalphung dik lo leh ram rorelna kal dik lo (Political injustice) avanga rethei te, sal (captive) te leh rah beha awm (oppress) te chhanchhuahna tura Chanchin Tha a ni. Tin, he Chanchin Tha hian khawtlang siam thatna (socio-reformation) a zakzeh tel.
Tichuan, Vantirhkohten, “Mi tin ta tûr Chanchin Tha, lawmawm em em” an rawn puanna champha kan lawm mek lai hian he manifesto-in a bitumte hnenah hrilh a ni em? A takin Chanchin Tha hi an chang em? Retheihna khura tang mek te tan chhanchhuahna, salte tân zalênna, rah beha awm leh tihduhdah tuarte chhanhimna chu a thleng em—he Krismasah hian? Vawiin kan khawvel inlûmlet dan thlir hi chuan a thleng lem lo chu a nih hi tiraw u maw?
He Chanchin Tha, he manifesto-in a tum kan tihawhtling dawn a nih chuan hmalakna tur tam tak a awm thei ang. Ngaih dân pawh a inang lo ang. Tum dân pawh. Kohhran leh Ringtu kan nih anga kan tih tur nia lang chu Isua thlarauna anga kan thlarau a ngai. Bible-a Zawlneite thlarauna anga kan thlarau a ngai. Thlarau mi kan teh dân sa, kan sahuai thing vawn tlatte pawh ngaihtuahna thara kan ngaihtuah that leh a tul ang. Zawlneite khan ram rorelna kal dik lo leh hlemhlêtna, mi rethei leh mi tê zawkte rah behna kha an do a, Pathianin ti tura a tih ang zelin dikna an tlangaupui a, dik lohna chu an hmachhawn ngam thin a nih kha. Isua pawh kha riangvaite Lalpa a nihna rawn lantirin, sakhuana kalphung dik lo leh khawtlang inrelbawlna dik lo kha huaisen takin a dodal. ‘Corruption’ doin hruihrual nen Temple-a dawhkan a nam thlu rem rum. Khawtlangin mi sual tia sira a hnawlte hnenah a tâp tam a, Arpa chan lai changtute lakah an thlavang a hauh. Riangvaite hnena Chanchin Tha hril tura ruat Isua khan an hnen thleng phâk rawngbawlna kha a keng tlat a ni tih kan hriat kha. Vawiinah pawh hian kan khawvel, kan ram, kan khawtlang hi a rûm mek. He Isua manifesto, Chanchin Tha hi kan mamawh. Chuvangin, Isua piancham kan lawmnaah hian a manifesto – Chanchin Tha hi tlángaupui ila, riangvai leh chanhaite leh rah beha awm mekte tân hlimna ni ropui chu a lo ên a, an tân zantiang hi kâwlrâwnah a liam ve theihna turin. Isua piancham kan lawmnaah hian a manifesto–Chanchin Tha hi tlángaupui ila, khawvel tha zawk kan siam theihna turin. He khawvela Isua a lo pian a, a lo kal chhan chu keini ringtute hian kan chhunzawm zel a ngai a ni.