- Mahmuaka Chhakchhuak
May 19, 2022 (Thursday) ah khan Old Ralvawngah Ralvawng Insuihkhawm Committee leh Ralvawnga Ropuiliani Thlan Committee huaihawtin ROPUILIANI DAY hman a ni a, Sub. Hqrs. YMA hruaitute leh MJA hruaitute nen hun hman a ni. Khuallian atan Pu TC. Jonunsanga, Districts Research Officer (E&S) chu hman a niin a hnung zuiin Pu Chhuantea of Mami Photo Service nen kan han tel vein ruai nen meuh hun hi hman a ni.
Lalnu Ropuiliani chanchin hi kan hre tlangpui hlawmin a rinawm. Mizo lal 400 dawn zinga tlawm ve duh loh avanga man hial tawk a, a tanna hmuna boral ta kha a ni. Kum 1889 atangin British awpna hnuaiah Mizoram chu awm tanin kum 1947 thleng min awp a. British sorkarin min awp hian thuneihna pawh thuang thuma kal tir a niin, thuang khat chu Autocracy – Mimal thuneihna niin Bawrhsap (Superintendent) in a kengkawh a. Thuang khat leh chu Theocracy – Sakhaw dan hmanga rorelna a ni a, Zosap (Missionary) te’n an chelh thung a, Thuang khat dang leh chu Hnam dan hmanga rorelna niin Mizo lalte’n an chhawm chho nghal a ni a, hei erawh chu zawi zawia nuaibo niin a tawp lamah phei chuan rualrem lo taka nuaibo a ni ta a nih kha. Thuneihna sang taka thuam Bawrhsap leh Missionary-te chuan Aizawl hi hmunpui atan an hmang ve ve a, Bawrhsap hi tuna Raj Bhawan kan tih tak hmunah hian a cheng a, D.C Office hi pisa atan a hmang bawk a ni. Hetia British-in min awp chhung zawng hian British Bawrhsap 31 lai kan hrawn hman a ni.
Tichuan Ropuiliani chu Aug. 8, 1893 (Mon) ah man a niin, Chittagong Jail-ah April 13, 1894 (Tue) chuan dah thlak a ni a. Jail-ah hian tang char charin Jan 3, 1895 (Wed) ah a thi a ni. A tanna hmun Chittagong-ah boralin a thih thu hi Maj. John Shakespeare ngeiin Ropuiliani khua leh tui Ralvawngte hrilhin patling 10 chu a ruhro zuk la chhuak turin a tir ta a. Anni chuan Chittagong-ah zuk kal vang vangin ni 42 hnu, Feb. 22, 1895 ah chuan Ralvawng an rawn thlenpui leh a, khawchhung hmun laili tak mai Bung awmna hmun bulah chuan thlan a biala thuk taka laiin Ropuiliani ruhro chu phum a ni ta a. Kum tam tak liam hnuah Ropuiliani ruhro phumna hmun hi Lalsangzuali Sailo chuan document chi hrang hrang atanga a chhui hnuin Ralvawng hmunah ngei phum a niin a hria a, a lai chhuak turin Ralvawng khuate chu a rawn ngen ta a, tichuan kum 1997 May 19 ah chuan Ropuiliani thlan chu laih a niin a ruhro pawh chu awlsam takin laihchhuah ngei a ni. Nimahsela chumi hnu lawk, June 18, 1997-ah Denlung lamah Ropuiliani thlan laihchhuah ve a ni bawkin, chu chuan inhnialna a rawn thlen ta a, vawiin thleng hian khawvel hriat tura pawm ngheh tur ala awm chiah lo a, INTACH lam atang ngei pawhin a dik zawk hi finfiah ala ni bawk loin YMA lam emaw sorkar lam pawhin thuthlukna fel tak an la nei thei bik rih lo a ni.
Amaherawhchu Ralvawng lam hi mi tam tak chuan ni zawk tura an ngaih avangin May 19, 2022 niah pawh hian a thlan awmna hmun ngeiah ROPUILIANI DAY hi a tumkhatna atan hman a ni ta a. Kum dang zelah pawh hetiang hi hman la tum a ni bawk a, an phumna hmun Old Ralvawng ngei pawh hi khualzinte tana tlawh theih tura cheibawl an la tum deuh deuh bawk a ni. Tunah hian New Ralvawng atanga Haulawng panna kawngah 2 Kms vel zet kalin ding lamah kawng peng a awm a, lirthei pawh kal theiin Old Ralvawng khaw luh dawn hnaih 3 Kms vel tur thleng hian kawng hi laih a ni a, nakin lawkah chuan khawchhung thlenga lirthei pangngaite pawh an thlen thuai a beiseiawm a ni.
Le, ROPUILIANI DAY hmannaah hian khualkhua atangin mi 30 vel kan kal a, tualchhung mi engemawzat nen hun hman a niin Ropuiliani Thlan si retin Pandal siam a ni a, chumi hmunah chuan nilenga hun hman a ni. Old Ralvawng hi tunah In 25 emaw chauh an awm tawhin a tam zawk chu New Ralvawng lamah an lo chhuk thla zo tawh a, a hmun nghak mi tlemte chauh awm tawhin tunah hian anni vang hian ROPUILIANI DAY pawh hmang thei kan ni. Thil mak ve tak mai chu Ropuiliani puala hun hman ni apiang hian ruah a sur ziah an ti a, hemi niah ngei pawh hian a surin kan buai phah lek lek hial a ni. Khuallian leh mi pawimawh tak takin thu tha tak tak an sawi a, chumai bakah chuan zaithiam Lalenkawli Pautu chuan hla nalh tak tak sain vawi 4 emaw lai a zai bawk a. Tunhma deuha Vanlalhlana sak lar Thlawinali tih hla a sak phei chuan kan lam nasa mai.
Ropuiliani Day hmannaah hian Thusawitu hrang hrangin thu tha tak tak an sawiin a bengvarthlak hlawm hle. Nationalist thinlung chawktho thei zawnga thusawite pawh a awm a, Ropuiliani’n chaw thing leh chawhmeh thing a ei ngai loh thute han ngaihthlak chuan beng a verh hle a ni. Taihmakna kawngah leh tlawmngaihna kawnga Ropuiliani entawn tlakna chi hrang hranga sawi a ni bawkin khua leh tuite a hmangaihna lam hawia thusawi pawh ngaihthlak a ni. Tin, Chittagong atanga a ruhro an lak Ralvawng hmuna an phumna hmun ngei pawh thlir a niin a hrul chiahah thlan lung lian tha tak phun a ni a, chutah chuan ‘MIZO HNAM ROHLU TLAWM VE LO LALNU ROPUILIANI Kum 65. A pasal – Lal Vandula, An man kum – Aug. 8, 1893 (Mon), Chittagong jail-a tan kum – April 13, 1894 (Tue), A thih kum – Jan 3, 1895 (Wed), A ruhro Ralvawnga thlen kum – Feb. 22, 1895 (Thurs), A thlan/ ruhro laihchhuah kum – May 19, 1997 (Fri). A fate; Lalsavuta, Lalropuii, Hrangphunga, Sangliana, Thanhulha, Dotawna, Darpuiliani, Lalthuama. Thlan lung hi Art & Culture Deptt atangin cheng sing kua an hmuh atanga siam a niin mawi taka phun a ni.
Dar 3;30 Pm velah hunserh hi hman zawh a niin ruaitheh nghal a ni a, Zo Ar thau tak tak leh Vawksa leh sanghate an lo siamin puar taka ei a ni a, chumi zawh veleh chung lamin malsawm ruah rawn tlak tir a tum hnai tawh bawk si avangin hmanhmawh ang reng takin haw tura inbuatsaih a niin ke-a kal a ngai thui deuh bawk sia tiin keini lam chu kan chhuak ta vat a. Kan zaithiamte phei chu an mawngphe pawh kan hmu hman lo hial zawk a, kawng hi a nal avangin leh ngaw hnuaia kal a ngaih bawk si avangin ruahsur hnuaiah chuan a buaithlak dawn hlein kan ring a ni. Tichuan huh chhe hman loin lirthei awmna kan thleng a, nimahsela ruah a rawn sur tak chiamah chuan a leng tawk inhnawhin kan MJA President Pu Tlana ngei pawh savawm bawmah chep taka a han thu khur mai chu ka khawngaih hle mai. Kan Driver mawlh mai kha a huaisen ka tiin khalh thiam ka va han ti tehreng em aw, kawngchho nal laia a han tlan tak tak mai chu ding lam leh vei lamah a leu zuai zuai mai bawk nen kan thaw dep dep mai a, tik pawh kan ti ngam reng reng lo. Kawng thlanga kan tlak ngei ka rin tawh hnuah kan han tlanchhuak leh thei chu kan thaw huai mai alawm.
Chutiang chuan ROPUILIANI DAY chu kham lo taka hman a niin hlawkthlak kan ti hle mai a, thil inchhirawm loh tak a ni bawk a ni.