DUAI A NI LO

  • Rempuia R. Lutmang

Mizo Bible, OV Reference, 1 Korinth 11.30-a “duai pawh in muhil lo ve” tih hi a awmzia hriat mai a har duh hle. Han inzawh fiam pawhin, tawng dang Bible-a an ziah dan lam ngaihven lote leh hemi chang hrim hrim lo ch$k lem lote chuan ‘muthilh rei loh thu, mut tlem thu, mut meuh loh thu’ sawinaah an ngai duh deuh. He laia ‘duai’ lo tlazep hian awmze dang a kâwh theih miau loh avangin, Mizo tawng thiam pangngai tan chuan chutianga ngaih tur chu a ni reng a ni.

‘Duai’ tih awmzia chu kan hman dan azirin ‘nep, nasa lo, tlawm, tling lo,’ tihna te a ni thei a, verb leh adjective-ah kan hmang ber. “Gurkhali ho hi an tuan rang hle a, an tih mawh hle na a, Khasi ho hi an lo duai bik lo,” (Leta, Shillong; Mizo leh Vai Chanchinbu, April 1907) tihah te hian ‘verb’-a hman a ni tih kan hmu thei a. Gurkhali kha an fak deuh viau na a, Khasiho pawh an lo nep (duai) bik awzawng lo a tihna a ni. September 1927 Mizo leh Vai Chanchinbuah tho, Zahula chuan, “…kan sawrkar mi khawngaihna zarah hian lo bei nasa leh zual ila, tlang ram mi ah chuan kan duai bik lovang e, theih patawp in in ngaihtuah theuh ang u,” a ti ve bawk a, a hmaa mi ang bawkin ‘duai’ chu ‘nep’ tihna atan a hmang. Lalzuithanga chuan “Phira leh Ngurthanpari”-ah ‘a hmel a duai lo’ tih a hmang bawk. Heng hi ‘duai’ hman dan chu a ni a, tun thlenga kan hman thin dan a la ni ngar ngar.

Kan Bible chang sawi lan taka ‘duai’ tih kha ‘muhil lo’ tihin a zui avangin ‘duai lo’ zawka hi an tawngkam chu a ni tih a hriat theih a. He ‘duai lo’ tih hi Sap tawng Bible lamah chuan hetiang hian a chuang a: ‘many’ (BRG, CSB, DARBY, DLNT, DRA, ERV, HCSB, JUB, KJV, ); ‘not a few’ (ASV); ‘a number’ (AMP, NASB, NIRV, NIV); ‘quiet a few’ (CEB, EHV, ); ‘some’ (CJB, TLB, NCV, NLV, NLT, RSV); ‘a lot of others’ (CEV); ‘several’ (GNT) tih te a ni hlawm a. A thenin ‘tam tak’ tih te, ‘eng emaw zat’ tih te an hman laiin a thenin ‘tlem azawng’ an ti ve thung a nih chu. An tlem leh tam chu thu dang lo ni ta se, kan Mizo Bible-ah hian ‘duai lo’ a ni a, ‘nep lo’ emaw, ‘tlem lo’ emaw chu a kâwk ta hrim hrim phawt a. Amaherawhchu, an tawngkam chheh danah heta ‘duai’ hian mihring a kawk lo a, an thil tih a kawk zawk a, chu vang chuan he lai thu hi a mâwi lo a ni.

Mizo tawngkauchheh dang nen en chhin ila a chiang mai ang. Buh leh thlai ch$n chungchangah ‘tam pawh in thar lo e’ kan tih chuan ‘thar pawh in thar tam lo e’ kan tihna a ni a, a thartu mihring tam leh tam loh ni loin ‘thlai thar tam leh tam loh’ a kâwk. Hmun danga kal chungchang sawinaah ‘rei pawh in thang lo e’ ti leh ta ila, hetah pawh hian ‘thang pawh in thang rei lo e’ kan tihna a nih avangin ‘thang rei leh rei loh’ tho kan sawi. Chutiang chiah chuan ‘duai pawh in muhil lo e’ kan tih chuan ‘mut pawh in muhil duai lo e’ kan tihna bâk a ni thei lo a, mihring muhil zat sawina, an tam leh tam loh ni loin ‘muthilh duai leh duai loh’ (muthilh rei leh rei loh, mut tlem leh tam) chiah a kawk thei (muhil chungchangah ‘duai’ te hman ngai em ni reng reng le aw, an hmang miau si a, kan sawi a nih hi). Mahse, Sap tawng Bible kan en chuan ‘muthilh rei leh rei loh’ lam sawina ni loin, mihring tam leh tlem chungchang sawina a zel a, an sawi tum ber an thelh ta duai a, chu tak chu ‘duai’ an hman sualna a ni. Sap tawnga mi ang tho khian mihring tam leh tlem chungchang an kawhtir ti ngial mah ila, kan tawng chheh danah a nih theih miau loh avangin a dik lo ta mai a lo ni.

‘Tam pawh in thar lo e; rei pawh in thang lo e; duai pawh in muhil lo e” tihah hian, kan sawi tâk ang khan, ‘tam, rei, duai’ hian ‘thar, thang, muhil’ a tin zawn ngat ngat a, a mihring zat lam a hril lo. Mihring muhil tam leh tam loh sawi tum siin an muthilh rei leh rei loh an sawi daih tihna a ni a, a mawi lo thin ngawt mai.

Bible pathum, OV, CL leh MKJB hi khaikhin kual chhin teh ang:
OV: “Chuvangin, in zinga mi tam tak in chak lovin in bawrhsawm a ni, duai pawh in muhil lo ve.”
CL: “Hemi avang hian in zinga tam tak in chak lovin in bawrhsâwm a, in muhil a ni.”
MKJB: “Hei vang hian in zinga mi tam tak in chak lovin in bawrhsâwm a, tam takin in thih phah a nih kha.”
OV lamah chuan tawngkam an chhep sual tih a chiang tawh a. CL hian a sawi chiang ta deuh a, a tir lamah ‘tam tak’ hmangin a zavai a rawn huamtir nghal vek a; chak lo te, bawrhsawm te, muhil te kha ‘tam tak’ hian a huam ta vek mai. MKJB pawhin ‘tam tak’ tih vawi hnih hmangin CL ang bawkin a tua te pawh kha ‘an tlem loh thu’ a sawi chiang nghal a; mahse, ‘muhil’ ni loin ‘thi’ tih a hmang thung.

Grik tawng te, Hebrai tawng te, Armaic tawng te kan thiam ve lo a, sawi theih kan nei lo. Sapho hian an letling dik a nih chuan he lai chang hi ‘muhil’ tak tak sawina nge ‘thi/boral’ sawina zawk tih a en theih a, ‘duai’ chungchang a ni tawh lo na a, i han pet lâwr leh den den chhin teh ang, version tlem tê chauh en ila.
‘sleep/asleep’: ASV, AMP, BRG, CSB, DARBY, GNV, KJV, NASB, NIV, WYC,
‘died/early grave’: CEB, CJB, CEV, ESV, GNT, TLB, MSG, NIRV, NLT, NRSV, RSV

Anni hi chuan lehlin chi hrang hrang an ngah a, ‘muhil’ tih leh ‘thi/boral’ tih a insaikalh nek nuk mai a, keini a zira zir chhin awm hawt lo tan chuan a khawi zawk hi nge dik ang tih chu sawi ve ngam chi pawh niin a lang lo, chuti chung chuan sawi ve tho teh ang. ‘Muhil (sleep)’ tihna a tam viau a; mahse, mutchhuah vanga ‘muhil’ sawina a ni ngei em tih a chiang bik lo. OV khan ‘muhil’a ti a, CL pawhin chuti bawk; MKJB chuan ‘thi’ a rawn ti ta a. An zavai hian an thil sawi hi thuhmun reng a ni thei. KJV-ah ‘sleep’ hmang mah se MJKB chuan ‘thi’ tiin chiang takin a rawn tar lang a, OV leh CL-a ‘muhil’ tih pawh kha ‘thi’ sawina tho a nih duh hmel hle. Sapho Bible commentary thenkhatah chuan hemi Bible thu ‘sleep’ hi ‘thi’ tih zelin an sawi fiah a, an sawi fiahna pakhatah chuan ‘muhil’ hi ringtu ‘thi’ sawinaah an hmang a, ring lo mi an thih chuan ‘muhil’ tih an hmang ve lo tih a ni. Kan Bible lehlin hmasa lama ‘muhil’ tih pawh hi ringtute ‘thi’ sawina a ni thei a, MKJB nen a inkalh chuang lo thei ve tho tihna a ni.

‘Duai pawh in muhil lo e’ tih kha chu JFa tih dan takah ‘Duhlian tawng chu sawi loh, kan tunlai Mizo tawng pawh hi a han ni ta lo phawt mai a’, a awmna tur hmun ni loa ‘duai’a awm avangin leh, ‘duai’ hman lohna tura hman a nih avangin Paula sawi tum a phawk chhuak thei lo a, sawi mawi viau pawhin a dik phah thei chuang lo. CL leh MKJB hi a inziah dan inang lo mah se Mizo tawng an chheh danah a dik a, an sawi tum pawh Mizo tawng takin an sawi chiang hle.

‘Mizo Tawng Dictionary’ bu siamtu Pu Remkunga chuan ‘duai’ a sawi fiahnaah “Duai an thi lo. (tam tak an thi) (tawng hlui hman tawh mang loh)”a ti tak na a, number chhiar theih, ‘pakhat pahnih pathum’ tia chhiar kauh kauh theihah hian ‘duai’ hi hman a ni ngai lo. ‘Vawi duai lo’ kan ti te a nih ngawt loh chuan ‘nep, beisei ang pha lo’ lam hawia hman a nih zel avangin a sawi fuh tawk lo; Bible-a an tawngkam kan han tar lan tak khan a ngaihtuahna a kaihruai pawh a ni thei e.

Korinth bu hi ‘hmar lam’ lehlin a ni a, an hruaitu chu Zosapthara a ni ber ang. Mizopa kha awm nual mah se tum khata va tleh lut huk an ni hran lo a, kan tawngkam sawi tak pawh kha Zosapthara tawngkam ni âwm tak a ni, Mizo tawng hlui ni loin. A tira an lehlin dan ang diak diak chuan chhawm zel lo mah ila, an tawngkam tam zawk chu a la chuang thoin a rinawm.

Bible hi lehlin bul an tanna a rei tawh a, an tawngkam pawh mak tak tak a tam a, heng hi Bible belbul deuh thenkhat chuan hman berah an neih fo a, chutiang vang chuan tawngkam thenkhat hi chu ‘tawng hlui’ emaw tih mai a awl viau ta ve ang. May 1916, Mizo leh Vai Chanchinbuah pawh Hrawva chuan German ral beih dan ziakin, “Mons rama German sipai ho an kal tlang lai khan hetiangin vawi duai an ti lo ani”a ti a, ani pawh hian Zosap thenkhat thu chheh dan a entawn a ni mai awm mang e. “Chanchinbu”-a mi ka han sawi lan tâk khi anmahni ziah dan ang angin ka dah a, tunlaia kan ziah dan nen a inang chiah tawh lo.

Leave a Reply

error: Content is protected !!