- Reuben Lalnunthara Hnamte
Chhelna hi khawvela kan awmchhunga hringnunah hian thil pawimawh be rte zinga mi a ni a. Chhelna tello chuan mihring hian hlawhtlinna a nei thei lo tluk a ni. Kan thiltih engkim: zirna, kut hnathawh, kan hnathawhna kawng hrang hrangah pawh hian hlawhtling tur chuan chhelna hi a pawimawh hle. Mizote hian chhelna hi kan tlachham deuh em aw ka ti thin. Kan thluak te hi hnamdangte aia chhe bik emaw, chaklo bik emaw a ni hauh lo. Mahse, chhelna kan tlakchhamna hian zirna sang zawka min hlankai na turte, kan sumdawnna leh kawng hrang hranga hlawhtlinna kan neih theihna tur hi min tihniam thin a ni. Hnamdang kan tih te hian lehkhate hi an thiam thei bik hranpa lo; an thluakte hi an danglam bik pawh a ni lo, chhel taka an zir peihna leh an tuar hram hramna avangin thiamna sang zawkah an inhlangkai thin a ni.
Hman kum lawk, kum 2005 khan khawvela intlansiakna marathon aia intlansiakna turu leh hautak zawk, ultramarathon an tihah chuan American mi Dean Karnazes chuan darkar 80 leh minute 44 chhung mu miah lovin kilometre 560 a tlan chhuak a, Aizawl atanga Guwahati ai pawhin a la thui zawk a nih chu! Hemi hma kum 2002 khan khawvel chhim tawp (South Pole), celcius –25o-a vawt chu vur rama bun chi pheikhawk bun miah lovin a lo tlan tawh a, kum 2004 khan hmun lum lutuk mai, celsius 49o-a lum Death Valley intlansiakah kilometre 217 tlanin pakhatna a lo ni tawh bawk a ni.
A chanchin hria apiang chuan Karnazes-a thil tih chu mak an ti a, chutianga thil ropui a tih theih chhan an han zawh chuan ani chuan, “Min zirtirtuin, ‘thil harsa hmachhawn turin pen chhuak la, harsa lehzual hmachhawn turin hlen rawh’ tiin min fuih thin a, chu chu hun harsa leh khirh ka tawh apiangin ka infuihna leh intihchak nan ka hmang thin a ni,” tiin a lo chhang a. He a thurolum rorum tak hi a vawng tlat a, khawvela hmun lum leh ro hmingthang Death Valley leh South Pole vawt lutukah te pawh chhel takin a tlan zel a, kum 40 chuang awrha upa, ft 5.8-a sang ve mai khan khawvel mite ngaihsan a hlawh ta em em a ni.
Hetianga Karnazes a anga chhelna tak tak nen a kan thiltih a rinawmna nen kan tih chuan hlawhtlinna chu tupawhin kan hmu thei. Kan sawi tawh angin mi hlawhtling ni tur chuan teirei peih, tuar angaiha tuar peih, tih hram hram nun nei tu nih hi a ngai a ni. Mi thatchhia leh tuar peih lo chu eng anga thluak tha chak pawh nise a thiltihnaah hlawhtlinna tak tak a hmu ngai lo. Hnamdangte hian zirna kawnga hlawhtlina leh dinhmun sangah hian min tlankhalh zoivang tih hi a hlauhawm hle a. Chuvang chuan Zoram thalaite’n hlawhtlinna tak talk nei turin tan ila ang u. Nawmsak aiin rethieh hmasak i thlang ngam ang u. Kan lo hlawhtlin chuan kan nu leh pa, khawtlang leh kan ram leh kan Pathian chungnung ber hi kan chawimawi dawn a lo ni.
Tunah pawh hian Mizote hian Central service lam te hi kan nei tlem hle tawh a. Mizo aia thluak tha bik hi an awm chuang lovang. Kan thluak te hi a hmang peih peih hian an tangkaipui a ni ber mai. Kan tawng mawi lo nilose, vai kan han tih mai hote hi an chhel em em mai hi an hlawtlinna pakhat niin a lang a, bakah retheih hmasak hi an hreh tlat lo. Mizo thalai thenkhat te kan hlawhtlin theih lohna chhan chu nawmsak hmasak kan tum luat vang hi a ni. Vai kan tih mai hote chu hlawh tlemte pawhin an thawk tang tang a, thawmhnaw ngai reng ha in, in chhete an luah a, reiloteah an ramah an haw a, mi hausa an lo ni mai. Khawvel hmun tin hi fang ula, vai ho hi in hmu teuh ang. Tawng thiam miah lo pawh hian an bei tang tanga, inhlawhna hlawkzawk beiseiin,; reilote ah India ramah mi hausa an rawn ni thuai mai thin.
Ringtu an ni emaw, ringlotu an ni emaw, Pathian hian mitin te hi in ang vek min din a, kan taihmak leh chhelna avangin he khawvelah kan nuamsain kan rethei mai dawn a ni. Kan ram chhunga hnamdang ni a kan hriat te hian zirna leh thiamna lamah te hian min lehkhalh ang tih hi a hlauhawm hle. Inchimralna kan tih te hi mihring tam lam ringawt a ni ber lo; zirna leh thiamna te hmang pawh hian min chimral thei reng a ni. Nu leh pa te pawh hian kan fa te tana rokhawm tur kan ngaihtuah lutuk leh an nawmsakloh kan hlau lutukte hi kan fa te nun kan tihchhiatna tur a ni tih hria ila, anmahni ngeiin hlawhtlinna tur kawnga an beihna tur hian kan fuih sauh sauh a pawimawh hle. Zofate hian nuamsa ngawt nilova, chhel tura inzirtir thar hi kan mamawh takzet a ni. Khawvela zirna, hauhsakna leh thiamna kawng hrang hranga mi hlawhtling kan tih te hi thluak tha ringawt aiin, mi CHHEL takte an ni thin a ni.