Sumhmun Titi – 31

  • F. Vanlalrochana

NGURAUVA LEH A THIANTE…

Ram a han buai phat khan, kohhran hruaitute an che ve phat a. Kawng tam takin mipuite tawrhna tur pawh a chhawk hle a. An hmalakna zawng zawng tawite sawisen a ni dawn lo a. An zinga hruaitu langsar pathum, Rev. HS Luaia, Rev. Zairema leh Rev. Lalngurauva te thil tih tam tak, an nunna ngei tan pawha hlauhawm kara mizo hnam, mizo mipuite tana hruaitu, pa nih an tlin dan tam tak zinga pahnih khat lek kan sawi dawn a ni.

Presbyterian kohhran leh Baptist kohhranin remna commitree din tura hma an lak chhoh khan, Rev. Lalngurauva chuan Baptist kohhran zai turin Lungleiah a zin a. Vauna lehkha, pen tui sena ziak hi, Kikawn khawlaiah an lo tar a, “Ngurauva hian state(vai hnuaiah) hi sawi fo tawh suh se, C.I.D officer te pawh hi kalpui fo tawh suh se. Tupawha hmu apiangin hrilh rawh u. Independent kan hmu loang ti apiang kan kaphlum zel ang. Ngurauva hmu apiangin hrilh rawh u. Tumahin pawhthlak loh tur-Army Commander” tih hi an lo tar a. Amah Rev. Ngurauva hian a tia lawm, “ka pawtthlaa ka ak haw ta daih”. Mi huaisen ve tak chu a ni reng reng a ni.

May ni 13, 1967 chawhnu dar 1 khan, khatih hunlaia India Home Minister YB Chavana kha a chenna inah, Rev HS Luaia, Rev. Zairema leh Rev. Lalngurauva te hian an va hmu a. India Home minister ni raw sek sek, anni pathum hi chuan an ‘e aw’ mai mai lo. An va hnial nghek mai a ni. Sipai chet dan rawn zia an han sawi lang a, Chavana chuan, “ Ka fapa sual chu talhfiak nen pawh ka zilh tur a lawm,” tiin sipai ho thlavang chu a hauh a. Rev Hs Luaia thin a khei ta zak a, “ I fapa sual avangin i fanu pawh talhfiakin i vaw dawn em ni?” tiin a chhang let ve ta khe khaw a. India Home Minister meuh chutianga chhanglet ngam chu an tam lo tawp ang. An tannaah an tlang bawka, dawhkan pawh an chum ri deuh thak thak hlawm a ni awm e.

Anni hian a changin India sawrkar an bia a. A changin ramhnuai sawrkar an bia a. Lehlam lehlamah an dinhmun hi a hlauhawm tawn ve ve a. A changin man an tawk a. Nuihzat an tawk a. Mizo hnam pumpui tana tha ber tura an hriat thil tih kawngah erawh chuan, an zam phah loha, an buai phah lo a, an hmalam panin an kal lui ngar ngar mai a ni.

Anni remna palaite hian tumkhat chu, chutih laia MNF Vice President lalnunmawia hmu tur kolasib lam pana an kal chu, sipaiin Selesih bulah an lo man a. Bawngkawn thleng chu sipai ho chuan engtin mah an ti lo a. bawngkawna brigade lock-upa an han dah ta chu, an vin ta thak thak mai a. Hrehawm takin an siam hman a. Sipai lam hotu lianin chu thu an hriat chuan, an chhuah tir vat a. An inthlenga thlah turin thu an pe a. Mission Veng new street thlengin, anmahni mantute chuan, an pute thupek anga thlah tur an ni a. Rev. Ngurauva te ho chuan, an han vin let ve tak tak mai a. Hrehawm an ti deuh a ni ang, kawng chanve vel an thlen chuan, sipai ho chuan, chumi zana password chu an hrilh a. An kir san leh ta ringawt mai a ni.

POLICE PAHNIH…

India ram chanchinah hian Police officer langsar deuh mai pahnih an awm a. JF Ribeiro leh KPS Gill-te an ni.

Police officer hna hi a pawimawh a. Mipuite’n thlamuang taka an nun an hmanna tur, zana mahni khuma tui taka an mutna turte, an theihna sang bera an nun an hman theihna tur tea hmala tu tur an ni a. Police officer hnaa pawimawh ber pakhat chu Leadership a ni. Ribeiro leh Gill hi leader ropui an ni.

JF Ribeiro zawk hian ama chanchin a ziak a,
“Bullet for Bullet: My life as a police officer” tih a ni a. KPS Gill-a chanchin hi ‘The Paramount cop’ tiin Rahul Chandan-an a buin a ziak thung. An pahnih hian, Punjab DGP thin an ni a. KPS Gill-a hi, Punjab helna tirehtu tia fak a ni a. A nihna takah chuan, Julio Ribeiro hmalakna a chhunzawm a ni.

Julio Ribeiro phei chu Punjab helho hian an han haw khawp a. Vawi hnih lai Punjab helhoin thah an tum a ni. Tumkhat phei chu a pension tawh hnuah, Romania rama India aiawha Ambassador a nih tawh hnuah a ni nghe nghe.

Punjab-a amah thlaktu chu Kanwar Pal Singh-a a ni a. Ribeiro hmalakna hi rawn chhunzawmin, Punjab-ah remna a thlen tir ta a ni. 1988 a Operation Black Thunder an kalpui chu a hlawhtling hle nghe nghe. Gill-a hian “Punjab: The Knights of Falsehood” tih a ziak. KPS Gill-a hi, Punjab-a amah thlaktu tura Ribeiro-an a thlan ngat a ni.

Gill-a hi May ni 26, 2017 khan a thi a. Ribeiro erawh chu a la dam a. Ribeiro chanchin hi Chicago News Tribune chuan 1987 khan heti hian an ziak

“Punjaba tharum thawhna rapthlak tak tireh tura mawhphurhna an pek chu kristian puithu tak mai a ni a. Punjab hmun ral ti tak tuallaia a kal pawhin silai a keng ngai lo. Tual chhung mite tawng pawh a zir duh chuang lo. India ram chanchinbute chuan, Super Cop an ti a. A hnuaia mite tan chuan, ‘Hero’ a ni a. A hmelmate pawhin, tui lo deuh chung pawhin an ngaisang lo theilo a ni” tiin.

“India ram kehchhe tur a venghim a ni” tia an sawi thin, KPS Gill-a khan Punjab buaina a hmet mit hmak thei a. Kan sawi tawh angin a hmaa JF Ribeiro hnathawh a lo that vang kha a ni tel ve bawk a ni.

KPS Gill-a hi a hnathawh dan tam takah leh a mize tam takah sawisel a tawk nasa a. Mahse, hnial theih rual loh chu, a hna a thawk tha a, a hna a hlen bawk.

Punjab buai lai khan Human Rights bawhchhiatna a nasat thu sawi a ni a. Punjab Police, KPS Gill-a hnuaia mite khan beih an tawk nasa. Mahse, Terrorists ten, pawisawi lo Punjab mipui kut an thlaka, an thah lai khan Human Rights Organization te hian engmah an sawi ngai lo. Police pawh nilo, an chhungte nih vang ringawt khan terrorist te khan kut an thlakin an that thin a ni.

Arun Shoorie meuh pawh khan a tia lawm, “Pawisawi loin an tawrh laiin an ngawi a. Terrorist te an han thih ve tan takah khan human Rights sawi uartu pawl an lo lang a. Media-in an lo tan bawk a. A zahthlak teh e” tiin.

Ruihhlo zuar, zu zuar leh mipui chhiatna tura titute hian mi dangte hi an nihna tur ang ni phalo turin an siam a. Society hi a than tur angin a thang lo a. Dan loa thilti thin te ngat phei hi chuan nasa takin Human rights hi an bawhchhia a ni.

Human Rights pawlin hma an han lak tak tak chuan, khawtlang sualna hi thenfai a har talh hian a hriat mai. Police tan pawh hnathawh a har talhin a hriat theih hial thin.

Mipui vantlang that tlanna tur hi a tha ber a. Dan pawh hi zaha zawm tur a ni a. Mahse, mizo te hi chuan kan hnam mize mil leh kan hnam that tlanna tur bera dan siama, ro inrel theih hi kan mamawh ber niin ka hre thin.

Engpawhnise, kan thu lo ti tawp dawn ila. Hna kan duh kan thlang a, kan thawk ta rau rau a nih chuan tui taka thawh mai tur a ni tih hi ka ngaihdan a ni. Keimahnia a theihna sang ber nen theihtawp chhuaha thawh tur tih hi ka ngaihdan a ni.

Thil hi kan ti ve ta rau rau a nih chuan, theih tawp chhuaha, a tha thei ang bera thawh mai tur a ni tih hi ka ngaihdan a la ni reng a ni.

He police pahnih chanchin leh ka ngaihdan hi a inang riau a. An ngaihnawmin an ngaihsanawm em a, tawite-in ka han ziak a ni.

“Tlangval, chu chu i damchhung hna tur a ni. Misualte’n an sualte an sim theihna tur leh hnehchhiah tuarte’n thinlung zalenna an neih theihna hi Police te hna ropui ber a ni,”
-Zikpuii Pa (Nunna Kawngthuampuiah)

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427