Tih dan thin pangngai angin Union Finance Minister Nirmala Sitharaman-i chuan Nilaini hian Union Budget 2023-24 chu parliament inkhawmah a pharh dawn a, nikuma a pharh tuma sorkar laipuiin a intiamna leh a inruahman lawk dante a hlawhtling reng em?
Thanna leh sum hman tur intiamna
Kum 2022 budget a pharh khan Finance Minister Nirmala Sitharaman-i chuan sorkar kum kal mek, March, 2023-a tawp turah hian India economy chu ‘9.2%-in a thang ang a, economy lian zingah chuan thang tha ber’ tur angin a sawi.
Mahse, khawvel pumah sum chevel a tlahniam a, Ukraine-a indo chhuak avangin energy man a buai a, hei vang hian December thlaa Reserve Bank of India (RBI)-in thanna tur a sawiah chuan 6.8% chauh a ni dawn tih tar lan a ni.
Thanna hi beisei ang ni phak lo mah se World Bank chuan India hi ram thang mek lian pasarih zingah chuan ‘economy thang chak ber’ a nih tho thu a sawi.
International Monetary Fund (IMF) Managing Director Kristalina Georgieva chuan tun thla bikah phei chuan India hi a che tha tak zet a, ‘khawvel pum chawhrual aiin a tha’ niin a sawi.
Sorkarin a chhinchhiah dan chuan tangka kum kal meka a thla hmasa pathum (first quarter)-a India-a GDP thanna chu 13.5% zet niin quarter hnihnaah erawh 6.3%-ah a tla thla a, hei hi energy leh raw material to chhoh vanga thil siam chhuahna lam a nghawng vang a ni.
Nomura financial services group-a an hotu zinga mi, Dr Aurodeep Nandi chuan kum kal mek chhung hian san leh hniam a inchhawk zut tih a sawi.
Kum khat chhunga ramin sum a hman leh a lak luh inthlauhna (fiscal defict) chu ram sum thawh chhuah zawng zawng atanga 6.4% ni tura budget pharh laia chhut lawk chu a dik dawn tih RBI chuan a tar lang.
Kumin kum kal meka fiscal deficit hi kum 2020 (9.1%) leh 2021 (6.7%) ai khan a hniam zawk thung a, hei hi Covid kaihhnawihah sorkar sum chet velna tam takin ngai a la awh rih loh vanga ngaih a ni.
Budget pharh a nih lai khan sorkar chuan sum a hman tur hi Rs. vaibelchhe maktaduai 39.45 tura a chhut laiin hei aia tam hi a hmang dawn tih a puang a, hei hi thil lak luhna man sang vang bakah a man tlawma ei tur, tuialhthei leh lei tihthatna sem a nih nasat vang niin a sawi.
Vantlang thatna tura hmalakna
Kum 2015-a kalpui tan, housing-for-all scheme, Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY), chu Narendra Modi-a sorkarin vantlang tana a aupui lian ber zinga mi a ni.
Nikum budget pharhah khan hemi atan hian Rs. tluklehdingawn 480 dah niin hei hi kum 2022-23 chhunga in maktaduai riat sakna atana a tih a ni.
Scheme hi thingtlang leh khawpuiah ministry hrang hrangin an kalpui.
Housing & urban affairs minister chuan khawpuia kalpui bik a chang a, anni hian nikum August daih tawhah khan hun pek belh bakah sorkar laipui atanga sum an mamawh belh thu an lo sawi tawh.
In sak zawh hun tura tiam hi December, 2024-ah sawn hlat a ni ta nghe nghe.
April 1, 2022 atanga tangka kum intanah hian January 23, 2023 thleng khan khawpuiah in maktaduai 1.2 sak tawh niin thingtlangah maktaduai 2.6 sak a ni tawh bawk.
Hetiang a nih chuan sorkarin kum khata sak zawh tura a inruahman chu in maktaduai 4.2 zetin a la tlin lo tihna a ni.
Finance minister-in a budget pharhah khan Rs. tluklehdingawn 600 hmangin ‘2022-22 chhungin in maktaduai 38 hnenah tui lak luhna tha siam hman tum’ a nih thu a sawi bawk.
Water resources ministry-in a tar lan dan thung erawh chuan kum kal mekah hian in maktaduai 17 velah chauh tui herh haw tur pek hman a ni a a zahve vel zetin tum phak lo a ni tihna a ni.
August, 2019-a scheme hman tan a nih atang khan in maktaduai 77-ah tui herh haw tur hi pek a ni tawh.
Kawngpui sial hna a chak tawk lo
Finance minister-in nikumah khan national highways chu ‘2022-23 chhungihn km 25,000 sial hman a ni dawn’ tih a sawi.
Kawng km 25,000-a thui neih belhah hian a thar siam bakah a awm sa tihchangtlun bakah state highways ni thin chu national highways-a hlan kai a tel.
Road transport & highways ministry chuan kuminah hian kawng km 12,000 chauh an neih belh dawn tih an sawi thung.
Mahse, hei pawh hi ministry-in a chhinchhiahna thar berah chuan km 5,774 chauh national highways neih belh niin hei hi April leh December, 2022 chhunga siam a ni a, an tum zahve pawh phak a ni lo.
A kum hmasa lama data-ah chuan 2021-22 khan ni khatah kawngpui km 21 siam hman a ni a, 2020-21 kha chuan km 29 zel siam hman a ni.