Mizote suattu

  • HC Vanlalruata

Mizote’n kan chhiatpui leh khawvela min timualphotu langsar ber ber pathum thlang chhuak dawn ta ni la, enge i thlan chhuah ang le? A mihring awmzat a zira HIV/AIDS vei tam em emna, Cancer chi hrang hrang vei tamna ber leh ruihhlo leh zu-in a tihbuai nasat em em hnam kan ni hi a ni awm e. A zat chhut chiah theih si lohah chuan mahni hnampuite chanai eisak a eiruk ching leh chumi avanga dik lo taka hausa hi an tam a, min timualphotu lian tak a ni.

‘Kristian nun dan tha ngaihsan’ tih thupui a neitu YMA member ni a inchhal deuh vek leh Kristian ni veka inchhal Mizote hi engati nge hnam mualpho taka kan chhuah tak mai tih hi ngaihtuah chian ngai tak a ni. Kan thalai, a bikin mipate an thi zawih zawih a, chu chu mipa aia hmeichhe vote nei 25,000 dawn a an tam ta ringawt pawh hian a tilang chiang a. Hmeithai an pung ta em em mai bawk a nih hi.

Kan thalaite HIV/AIDS avangin inchhungkhur, khawtlang leh hnam tan hman tlak loh an tam satliah a ni lova, an thi zawih zawih a. Cancer natna-in kumtin nunna tam tak a la bawk a. Ruihhlo leh zu chhe in vangin, a bik takin mipa an thi zawih zawih reng bawk. Mipa thi tam ber hi hnathawk thei rual, kum la naupang tak tak an tam ber leh nghal a ni. HIV/AIDS, Cancer leh ruihhlo/zu chhia avanga nunna chan zozai hian Kristian nun dan tha (Christian ethics) an ngaihsan loh bîk vang a ni ang em le?

Milem bia ti a kan sawi Hindu sakhaw zuitute leh firfiak taka nung Muslim kan tihte ai a sakhaw tha ber zuitu a inchhal Mizote kan heti zawk tlat mai hi zir chian ngam a, insiamthat a hun ta takzet mai. Kan sakhaw zui, Kristianna hi chuan min siamtha zo lo mai ni lovin kan nun hi min kaihhruai thei hauh lo tih a tichiang ta khawp mai. A chhan chu kan sawi tam a, kan tawngtai tam a, mi hmuha lan thianghlimna hmanrua-ah chiah kan hmang a, kan nun chhungril a tha zawngin a khawihin a kaihruai pha lo a, inkaihhruaitir pawh kan phal lo a ni.

Kan hre vek. Mizo zinga HIV/AIDS vei/kai kan tamna chhan chu tunah hi chuan tunhma angina ruihhlo hmanga inchiuna a hriau inhman tawm vang a ni tawh lo. KS kan tih mai sapin ‘commercial sex worker’ an tihte zinga hri kai pung ta chiam tawh a ni tawh hek lo. Mizoram State AIDS Control Society (MSACS) chhinchhiah dan chuan kawppui pakhat aia tam neih vanga he hri tihbaiawm tak kai hi an tam ta ber a.

HIV/AIDS hri kai zingah hian khawtlangin a hmuh tleu neih inang inkawpte leh inzuarte ni lovin kohhran leh khawtlanga inhmang, vantlangin an ngaihsan leh zah chinte an tam hle a ni an ti. Chu tak chu kan khawtlanga a darh (community transmission) chak em em chhan chu a nih tak hi. A ruh langin sawi ta ila – kohhran a inhmang em em, nalh tak taka biakina inkhawma chanvo pawimawh ber ber nei thin, kohhran mi tam takin mi thianghlim ena an ente leh khawtlang thiltih khawma midang zawm atana thu tha tak tak sawi a, vai pap pap thin tam tak hi an nun chu thlan pal hnawih vâr, a chhunglam tawih rimchhe tak ang an ni tihna a nih chu.

Cancer chungchang hi sawi dawn chuan a hma ami ang bawk, kohhran leh khawtlanga inhmang nasate insumtheih loh rah zel a ni tih sawi a ngai. Hriselna lama mithiamte’n meizuk leh vaihlo kaihhnawih khawihtu tam berna state kan nih thu an sawite mipui mimir min zirtirtu tura ngaihte hi a nghei thei lo ber ber an ni tlat pek a. Chutih laiin Mizo zinga cancer thlentu tam ber chu zuk leh hmuam a ni tih mithiamte’n min hrilh chamchi chung pawhin barah kan khawn duh chuang lo chu a la nih hi.

He hnam leh khawtlangin kan chhoh en – kohhran leh khawtlang hruaitute’n biakin kawt leh YMA thiltih khawm huna pawna an zuk khuk tulh tulh a, sahdah leh khaini an hmuam a kuhva an ei tuam tuam reng chhung hi chuan ak zahnih hnuailam hian kan sim lawk lawk dawn lo. Kan chhoh ente’n ualau takin ti reng miau hek. India ram hmun dangah leh khawvel ram dangah chuan pastor pawhin zu an in a, meizu erawh chu Kristian ni ve lo hialah an ngai a. Keiniho hi chu kan letling thawk thung.

Mizote’n Kristianna atanga kan do nasat ber leh kan kohhran hruaitute pawhin an duh loh ber anga an sawi chu zu hi a ni a. Kristian ram tho sapramah te chuan zu tam ber hi chaw chi khat (part of food)-ah an ngai thung. Meizial zuk leh vaihlo atanga siamchhuahte erawh chu chaw anga en chu sawi loh, sum tihek mai pawh ni lo, hriselna atana pawi ngawih ngawih (health hazard)-ah an ngai thung. Mipat-hmeichhiatna lama zalen zawk daiha kan ngaih mingoho aiin a rukin Mizote hi kan lo nasa fe zawk tih chu mihring awmzat atanga chhuta HIV/AIDS kan tam zawk hi a ni. Kan nihna diktak hi pawm ngam erawh a ngai.

Ngaihsan tur lamah kawng kan bova, chutih rualin thil tha lo leh pawi zawk chu kan haw leh bawk lawi si lo. Kan nupui/pasal leh fanaute kan chawm theihna hlawh kan lakna kan hna aiin a penhleh, kohhran leh khawtlang thil kan ngai pawimawh zawk ringawt atang pawh hian dik lo lian tak chu a awm a ni. Mahni hnampui ngei leh Kristianpuite ngei chanai eiru duhte’n kohhran leh khawtlanga a lailum an chan chhung hi chuan kan hnam min suattu leh hmuhsitawm a min siamtu hi kan hnawl mai mai dawn lawk lo.

Kan sorkar, kohhran leh khawtlang hruaitute hian engtikah nge kan ram leh hnam tana pawi lutuk, kan thalai, a bikin mipate suat zawih zawihtute hi a ngaihmawh ang le? Zu chungchanga kan do dan leh thutlukna siam dik loh avangin kan thalaite an thi zel a, Excise & Narcotics department ngeiin thuchhuah an siamah Rangvamual leh Phunchawngah zu chhe intur a tam takzia an tarlan kha. Mahse, a lang leh a phawvuaka zu khapna state nih kan duh vanga kan tawn leh tawrh mek a ni.

Thuthlung Tharin Farisai-te a sawi ang chiah kha he hnam a mi langsar ber berte hi an ni a. A langa kan lan’ that phawt chuan mi tam tak thi zawih zawih mahse pawiti lo an ang ta khawp mai. Inthlahpun tam kan sawi uar rual hian tar thi ni lo, thalai nunna chân tam lutuk hi kan vei hauh lo niin a lang. Eirukna hluar lutuk avanga hmasawnna thanthu leh retheite retheihna zual zel phei hi chuan an mut a tihtui loh phah reng reng lo. Eiruk hmang laka kan Pathian thikthu chhiat leh kut ranziate hi kan ngaihtuah ngai lo.

Ngaihtuah chiang teh ang u. Inthlah pun tam kan sawi uar lai hian kan khawtlang nun hi fate pianna leh enkawl chhohna tlâkah kan siam em? Mizote, a bîkin thalai rual nunna la tam êm êmtute hi kan hre chiang em? A phawvuak leh lang thei china lemchan hi a taka simin, a tak ram, kan ram leh hnam tana thil pawimawh zawk lam kan hawi hi a va hun tawh tak em!

Leave a Reply

error: Content is protected !!