Thawhtannia Turkey leh Syria ram sawitu lirnghing avang khan hman lai khawpui hlui pathum chu a chhe nasa hle a. Antakya, Sanliurfa leh Aleppo-a chhiatna thleng chu rapthlak tak a ni.
Antakya/Antioch:
Turkey chhim lam laili laia mi 2,50,000 vel chenna, Antakya-a hmun tam tak chu thil chhiain a khat mek a. He khawpui hi Kristian hun hmasa lamah chuan Alexandria khawpui elpha hial niin inkalpawhna kawngpui lian, Silk Road an tiha awm a ni.
Kum BC 300 daih tawha general hlui, Alexander the Great-a din kha niin Roman, Hellenistic, Byzantine leh Ottoman hnuaiah a awm tawh thin a; Indopui II-na tawp hnuah khan French-hovin Syria an awp laiin Syria hnuaiah awm lehin kum 1939 atang kha chuan Turkey ram a ni ta.
Antakya-ah hian hman lai hmun hlui hrang hrang – temple, theatre, aqueduct leh inbualna hmunte hmuh tur a la awm a. Tunah hian Hatay province khawpui a ni mek.
Syria nena an inrina atanga km 20 chauhva hlaa awm a ni a, Syrian pawh an la tamin tual chhung indona a chhuah hnuah phei chuan an tlan lut nasa zual hle.
Antakya hi Turkey chhim lama Jewish hnam awmna hmasa ber a ni bawk a, synagogue pawh an nei a, lirnghingin a sawi chhe tel a. Hei vang hian Jewish hma lam pawh a thim hle nia ngaih niin Turkish Jewish community president, Ishak Ibrahimzade chuan, “Kum 2,500 laia upa love story chu a tawp ta,” tiin Twitter-ah a tar lang hial a ni.
Sanliurfa:
Urfa the Glorious tia tun hmaa sawi thin, Sanliurfa khawpui hi khawvela megalithic structure upa ber, Gobekli Tepe (Potbelly Hill)-a awm awmna hmun niin Anatolia chhimchhaka awm a ni a, UN World Heritage Site a ni.
Egypt-a pyramid-te pawh an din hma kum 7,000 velah khan monumental enclosure pui tak lo ding tawhin T pian ang ban sang (pillar)-te pawh an lo tung tawh a. UN cultural agency UNESCO chuan heng hmunte pawh hi lirnghing hian a khawih theih thu an sawi.
Edessa tih thin ni bawk, Sanliurfa hi Syrian culture hmunpui niin Ottoman Empire hnuaia an awm hmain Crusader-ten an luah thin bawk.
He khawpui hi kum 1895-a cathedral-a biru Armenian 3,000 zet hal hlum an nihna kha a ni bawk.
Turkey chhimchhak lama province rethei tak takte khawpui, Sanliurfa hi an thenawm, Syria ram buaina tuar bertu an ni bawk a. A mi cheng hmun lia thena hmun khat zet hi thenawm ram atanga tlan lut an ni.
Aleppo:
Aleppo hi khawpui upa ber zinga mi niin kum BC 4,000 vel atangin an cheng tawh a, Mediterranean leh tun laia Iraq rama mi, Mesopotamia vanglaia an hmun pawimawh a ni.
Lir a nghin hma pawh khan Syria-a khawpui lian ber dawttu hi tual chhung indona, kum 2012-2016 avang khan a chhe nasa hle a, helhovin khawchhak lam an awp laia an thunun thin a ni.
July, 2015-a bomb puak avang khan kum zabi 13-na laia sak tawh citadel chu a chhe nual a, September, 2012-a kangmei chhuakah khan hman lai dawrpui, souk an tih chu a kang chhe nasa hle a. April, 2013 khan indona avangin Omayyades mosque-a a chhip zum (minaret) lar tak chu a lo tlu tawh bawk.
Lir nghin hma kum khat leh a chanve velah khan souk hi chei thaa hawn leh tawh a ni.
UNESCO chuan citadel chu a chhiat a rinawm thu leh khawpui hlui banga western tower leh souk-a in tam tak chu a rinawm tawh loh ngei a rinawm thu an sawi.