RAM DUAT LO

  • HC Vanlalruata

World Bank sum hmanga siam, Aizawl leh Lunglei inkar kawngpui pawimawh tak mai, a bik takin Zampuimanga Hmun/Trinity Hospital aţanga chhimlam kawnga kalte chuan kan hmu ţheuhvin a rinawm. Kawngpui hi tuihawk luankawr a awm loh chuan a tlo thei lo tih hre turin Matric pass a ngai lova, kan hre ţheuh mai. Sorkar chuan helai kawng pawimawh tak mai, Aizawl aţanga Sialsuk leh Thenzawl kaltlang a Lunglei thlenga hma zawka thlen theihna leh a la chhim leh zual pawhin kan chhawr ţangkai em em mai hi a tlo theih na’n kawngsirah tuihawk luankawr a siam mek a.

Mipui sum sengin he kawng pawimawh elkhen hi a tlo theihna tur atana kawngkama tui luankawr siam chu mi paurau tute’n emaw leivung an chhung khat phei nasa hle mai a. Mi pangngai chuan kan hmuhin kan zak ngawih ngawih awm e. Ruahtui a tlak hunah chuan helai kawngpui kama tuihawk luankawr siam hian awmzia a nei dawn miah lo va, tui tam tham tak kawngpui a a luan dawn bakah an leivung chhek khawl hi kawng tichhetu ţangkai ber a ni dawn a ni.

Kawngpui siamna tur hi sorkar laipui lam hian min rawn pe mai a, a enkawl zuina sum (maintenance fund) erawh chu min pe zui nghal mai lovin kum a kal deuh hnu-ah min pe chauh a ni awm e. Kan kawngpui sialtu leh a nih tur anga siamtute hian an siam tlo lo bik em em ni a ngaihna lian tak mai hi a awm a. Kum 10 aţanga a aia rei fe pawh daih tur khawpa tlo hi he Mizo Kristian ramah hian kan siam hlei thei lo satliah mai ni lovin hmun tam takah phei chuan kan PWD-te hian fur khat daih pawh an siam thei lo fova, kan mangang a nih hi.

Chutiang chu a nih lai a kawngpui tlo loh leh zualna atana tha thawhtute hi chuan pawi an khawih thui ve tho mai. Sorkar duhsakna dawnga kawngpui sial/siam hna hmutu, hlep tam duh luat avanga Mizo hnam tana kawng chhia leh tlo lo siamtute bakah chutiang mite nena hnungthak inhiahtawn avanga kawng tlo lo siamtu contractor-te huma eirutu engineer-te chu eng emaw zat an awm a. Mizote hian kan hai hauh lo. Eiruk hmangte hlau lo leh hrem ngam Special Judge kan nei mek hian thla a timuang takzet a ni.

Chutiang a nih mek lai chuan kan kawngpui pawimawh leh mipuiin kan chhawr em em tlemte duat hauh lova, titlo lo leh tichhe zawnga chet ching, tuihawk luankawr chhilha leivung chhung vum thur ţhinte hi sorkar leh mipui hian kan hlahthlem thiang lovang. He ram leh a chhunga thil awm, a bikin mipui mamawh hmasawnnate hi a ram mipuite hian kan duat a, a tlo ngei ngei theihna atana tha kan thawh hi kan mawhphurhna a ni.

He Mizo hnam hi kan inenlêt a ngai nasa ta khawp mai. Kan pi leh pute khan nungcha humhalh nachang an hre lo emaw tia ngaihdan dik lo zet nei hi tam tak kan la awm a, nungcha laka thal thlah la ching fote hi an retheih vanga ngai pawh an la kuh tul mai. Hei hi thutak a ni si lo. Sap ţawng han hmang ve ta khanglang ila – ‘environmentalist’ tak takte thupui chu ‘Back To The Future’ tih a ni.

Ramngaw leh nungcha humhalh lama mi thiamten an hmuh chian em em chu tunhma a mihring nunphung changkang lo a khawvelin a ngaih ‘tribal’ te kha ramngaw leh nungchate nen an khawsak hovin ‘environment’ humhalhna atan a ţha ber tih a ni. Sazuk leh sanghal ang chi ramsa tam tak hi anmahni ei a chaw a hmangtu sakei, sakeibaknei leh chinghniate an awm loh chuan an pung chak lutuk mai zel a. Chutiang chiah chuan keini Mizote ang tlangmite kha Siamtu ruahman anga leilung thil inbuktawkna (ecological balance) atana ţangkai tak mai kan lo ni.

Mi thiamte chuan tlangmite leh ramngaw leh nungchate hi inmamawh tawn an nih thu an sawi a, hei hi hun engemaw ti aţanga an lo hmuhchuah tawh kha a ni. Mizote chungchang bik sawi ta ila, vitamin, protein, fat, carbohydrates leh a dangte an mamawh kha an buh leh thlai chin bakah ramhnuai a an lawh leh laichhuahah a kim mai lo. Sial, vawk leh ar bak an la vulh thiam hma phei kha chuan ramsa thah a ei kha an mamawh a ni. Chutih rual chuan ţul lova ramsa suat chiam chiam (wanton killing) an ti ngai lo. Sa an kap a nih pawhin khaw pum deuhthaw an sem ţhin a nih kha. A kaptupate chhungkaw chan pawh a vawng viau bik lova, ‘sem sem dam dam, eibil thi thi’ tih kha an thupui a ni.

Hun a lokal zel a. Khawvel chanchin kan han hre zau deuhva, min awptu ram changkangte tihdan zui-in engkim mai hi sum siamna atana hman kan tum ta a. Hei hi kan ramngaw leh a chhunga cheng nungchate tichereu tura kutthak kan hnawih inţanna bul chu a lo ni ta. Ramngaw chhunga thing leh mau bakah nungchate chu sum hmuhna atan hman kan tum ta a, kan ram pawh a chereu-in a bua ta zel a, kan rama nungcha, mihring damkhawchhuahna atana pawimawh em emte pawh kan suasam chho ta zel chu a nih hi. Tunah phei chuan naupang lungmawl sairawkherh hmansual piahlamah kan che rapthlak ta lutuk.

Chu mai pawh chu a ni ta lo. Hmasawnna hming tlawhchhan (in the name of development) leh a hlawh thei ang bera hnathawh duhtute kan ram tichereu zawngin an che nasa hle mai a. Kawngpui sial zauh hna, NHIDCL hnuaia thawktu hnamdang contractor-te’n mipui zah hauh lo leh ‘environment’ tihchhiat pawisa lovin an hlawkna umin hna an thawk chiam mai a. Mizo contractor-te pawh an bang chuang hek lo.

He ram hi kan chhehvel state a hnam dangten min rawn duatsak lo a nih pawhin keini a chhunga chengte tal hi chuan kemiahni bakah kan tu chhuan lo kal leh zel turte tan kan duat ngei ngei tur ni awm tak a ni a. Kan duat hauh thung lo va, hnam dang ni lovin keimahni Mizote ngei hi kan ram duat lotu leh tichhe mektu chu kan ni tih hi phat rual a ni lo.

Aizawl khawpui ngei pawh hi khaw dang aţanga pem khawm, he khawpui a inbengbel tawh leh luphum tum ni a ngaihte hian an hmangaih lem lo. An pianna khua bawk a ni an ngaih ţhin. Aizawl khawpui veng hrang hranga chengte pawh hian municipal corporation a din tawh hnu-ah pawh Aizawl khawpui ai chuan an veng bil a ni an hmangaih ber zel a, veng ţhenawm nena inchemhar uaih uaih pawh kan la neih fo hi.

A pawimawh ber chu Mizote hian he ram lo hi ram dang kan nei rih lova. Myanmar, Bangladesh leh kan ţhenawm state a Zofate awmna ramte nen hian kan la insuihkhawm rih lo. Chutih lai chuan Zofate zawng zawng tana himna kulhpui chu he Mizoram hi a ni. Chumi chu duat nachang hre lo satliah pawh ni lova, a chhiat theihna atana thawk ngar ngar ni zawk awm kan kuh ţul mai han hmuh hian thla a muang lo a ni.

I ram leh hnam a chhiat chuan nang ngei pawh kha i ding chhuak bik hauh lovang a, ram leh hnam tawrhna chu midang chauh ni lo, I tu leh fa lo awm zel turte tawrhna a ni ve tho tho dawn tihah hian i chiang teh ang u. Mi duham, hlawkna leh sum duh luat vanga ram tichhetu chu chunglam pawh khian a lo lawm viau chuan rin a harsa khawp mai. “Nangmah i inhmangaih angin i vengte hmangaih rawh,” titu chuan a hnampuite chhiatna atana thawktu chu a lo duat vak a rinawm bik loh a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!