United States-a thil zirchiangtu pawl pakhat chuan boruak bawlhhlawh (air pollution) chuan India mite dam chen chu kum kua laiin a titawi thei niin an sawi.
Zirchiannaah hian India hmar lama mihring maktaduai 480 chu ‘khawvela boruak a bawlhhlawh uchuak berna hmunah’ an cheng tih an sawi a. Air pollution hian ram a tuam zau zel niin an sawi bawk.
Boruak thianghlim chuan mihring dam chen chu kum nga laiin a titam thei niin an sawi bawk.
Indian khawpui lian tak takte boruak a bawlhhlawh dan tehnaah a sang pawlah an inlan chhawk zut reng a, kum tin mi maktaduai chuangin an thihpui ziah bawk.
The Energy Policy Institute at the University of Chicago (EPIC) chuan India hmar lama chengte hian khawvel hmun danga chengte hip aia a let 10 vel zeta bawlhhlawh an hip lut reng niin an sawi.
Air pollution hian hmar lam chiah tuam tawh lovin a darh zel a, kum tam tak chhungin khawthlang leh a ram laili – Maharashtra leh Madhya Pradesh pawh a thleng tawh a. Heng hmunah hian kum 2000 bawr aiin tunah hian mihring dam chen chu kum chanve atanga kum thum thlengin a tawi tawh zawk niin an sawi.
EPIC-in Air Quality Life Index an tihchhuah thar berah chuan khawpui ber, Delhi-a chengte chuan World Health Organisation (WHO)-in kaihhruaina a siama boruak thianghlim tawk a tih, 10 µg/m³ an hip thei a nih chuan an dam chen chu kum 10 lai pawhin a sei phah thei dawn niin an sawi.
Kum 2019 khan India-a boruaka bawlhhlawh a tam dan hi 70.3 µg/m³ a ni a, khawvela a sanna ber a ni.
Index thar berah hian khawvel mihring hmun lia thena hmun khat zet chenna – Bangladesh, India, Nepal leh Pakistan chu boruak a bawlhhlawhna ram panga an ni.
EPIC hian India-a boruak a thianghlim theihna tura beihna pawh a tar lang a, heng zingah hian kum 2019-a sorkarin a kalpui tan, National Clean Air Programme (NCAP) chu a langsar ber a ni.
“An tum hi a hlawhtling a nih chuan Indian-te damchen hi kum hnih leh a chanve dawnin a sei thei dawn a, Delhi-a cheng bikte chu kum thum leh a chanve thlengin an dam rei zawk thei ang,” an ti.
Index report-ah hian China chu boruak bawlhhlawh zel tur venna policy-in awmzia a nei tih tichiangtu niin kum 2013 atang khan boruak tichhe thei thil an tihchhuah chu 29% zetin a tlem tawh a ni.