Nepal-a zirtirtu nuar chuan ni thum a awh ta a, an ram puma sorkar sikula kai zirlai maktaduai telin an zirna an chhunzawm thei rih lo.
Zirtirtu 1,10,000 chuangin parliament-a education reform bill pharh chu an duh lohna an lantir mek a ni.
Dan siam tum mekah hian tual chhung sorkarin sikul a enkawl tura rawtna awm leh zirtirtute politics-a an inziah luh khap a tumna chu an duh lo.
Ningani khan zirtirtu tam takin an khawpui, Kathmandu-a parliament building panin kawng an zawh.
Thira siam anmahni danna tur paltlang luih tumte chu anti-riot police-in tiang nen an hnawt kir.
Zirlai leh an nu leh pate chuan zirna chhunzawm leh thuai a nih theih nan boruak tha siam leh thuai turin an duh.
“Engtin nge min zirtirtuin ka hma hun hi hetianga infiam nan a hman theih ang?” tiin kum 16 mi, Simran Bhatta Acharya-i chuan a sawi a, ani hi ram pum huap examination hmachhawn tura inbuatsaih mek a ni.
Simran-i nu, Sabitri Acharya-i pawhin a fanu lehkha zir a enpui a ngaih avangin ni tam tam a hna a thulh tawh tih a sawi.
“Engtia rei nge hetianga ka tih theih ang? Zirtirtute hian an dikna chanvo hi naupangten zir tura chanvo an neih laksak kher lovin an sual thei,” a ti bawk.
Zirtirtuten an duh loh ber hi politics-a inziak lut pawla an inziah luh khap tumna chu a ni.
Nepali zirtirtute hi an rama mipui rorelna a awm theih nana beihnaah nasa taka inhmang an ni a. Kum 1959-a parliament inthlan hmasa ber an nei tawh a, political party-te chuan zirtirtute hi an mi leh sa angin an hna atan an la tlangpui thin.
Zirna lama mi thiam tam tak erawh chuan zirtirtute politics-a an tel hian zirna a tichhia niin an ngai a, party politics chu zirna ina khap hmak a tul niin an ngai hlawm.
Zirtirtute hian tual chhung sorkar kuta sikul awmtir tumna pawh an duh lo va, sorkar laipui hnuaia awm ngei ngei turah an ngai.
Kum 2015-a dan sioam danglam a nih khan sorkar enkawl thil thenkhat – zirna in leh damdawi inte chu tual chhung sorkar kutah dah a lo ni tawh a. Heta tang hian Kathmandu atanga chak lak a buai phah leh tual chhung sorkarin thuneihna sang lutuk a neih hlauhna a awm tawh a ni.
Kum riat a kal leh takah hian zirtirtu thenkhat chuan tual chhung thuneitute hian sikul an thuam tha tawk zo lo va, hei hi zirnain a tuar niin an sawi hlawm.
Hetih lai hian Nepali tam takin dan thar siam tum hi an thlawp a, zirtirtute-ah kawng hrang hranga hmasawnna a thlen an ring ve thung.
Zirtirtutr hian sorkarah thil phut hrang hrang an nei ve bawk a. Heng zingah hian kai san leh awmhmun sawn chu tual chhung rorel khawl (municipal) kuta awm lovin province-a sorkar kuta awmtir tura duhna pawh a tel.
Hlawh sang zawk te, zirtirtute inzirna hmun council-in enkawl te leh contract basis-a zirtirtua rawihte a ngheta lakna remchang hawn te pawh a tel bawk.
Nepal Teachers’ Association President Kamala Tuladhar chuan tun hma lama zirtirtute an thil phut chungchangah inremna chu sorkarin a tipuitling kim lo niin a puh.
“Thil tam takah min ngaihven lo va, lungawi lohna lantir lo thei lovin min siam a ni,” tiin a sawi.
Nepal-a prime minister nihna chelh lailawk mektu, Purna Bahadur-a erawh chuan zirtirtute hian ‘engmah an thil phut chungchang sorkar hnena thlen hmasa lovin’ nawrhna an huaihawt ngawt niin a sawi ve thung.
Sorkar hotute chuan Ningani khan zirtirtu lungawi lote hi an thil phut sawipui turin an kawm a. Thuneitute chuan an inbiakna chu ‘a tha lam’ niin an sawi a; mahse, an sawi thui lo. Zirtawpniah hian an inbiak zui leh tur thu an sawi.
Zirtirtute hian an thil phutte tihhlawhtlin a nih hma chuan lungawi lohna lantir zel an tum tih an sawi.
Bahadur-a press adviser Kamal Giri chuan prime minister nihna chelh lailawktu hian ‘zirtirtute thil phut chu sorkarin a ngaihsak lo lo va, inbiak remna tha tak awm erawh a duh’ tiin BBC a hrilh.