- Shri G. Kishan Reddy; Minister of Development of North Easter Region
Parliament-a Naari Shakti Vandan Adhiniyam an rawn luh tirh khan Prime Minister Shri Narendra Modi chuan a pass chu MP te tan Agni Pareeksha tiin a sawi dik hle. Agni Pareeksha chu a ni tak zet a ni: Bharat-a ropuina hlui, intluktlanna leh inthlauhna atana ding tawh chu siamthat lehna tur Agni Pareeksha; hun kal tawh atanga hmeichhiate’n an lo hlim tawh thin pedestal sang ber chu lak let lehna tur Agni Pareeksha; leh Agni Pareeksha pakhat chu politics lama rinhlelhna atanga ding chhuak tur leh Naari Shakti tana ding dun tur a ni. Tunlai democracy India biak in, Parliament hian co-equal feminine-in a rawn thlen, intluktlanna leh inthlauhna famkim chhinchhiahna Ardhnaareshwar thlarau a keng tel tur a ni.
Hmeichhia leh mipa inthlauhna leh dik lohna nena inhmachhawn mek khawvelah hian India hi hmeichhiate zahna (historical reverence) beacon angin a ding a ni. Kum zabi tam tak chhung chu India nunphung chuan hmeichhiate chu Shakti lantir nan a lo lawm a, mithiam, indo mi, lalnu leh hruaitu anga an theihna nasa tak chu a pawm a ni. Hmeichhia chu Tridevi anga zah an nihna, chakna, finna leh hausakna lantir thinna thlarau lam ram pawh ni se; hmeichhe mithiamte phuah Veda leh Upanishad with Hyms ang chi hmân lai thuziak; emaw, civilization hmasa berte, indona lalnute’n an lalramte hnehna leh hausakna kawngah an hruai thin. Hmanlai India rama hmeichhiate hi lehkha zir mai ni lovin, philosophy lam sawihona leh sakhaw thila inkhawmah te pawh thahnemngai takin an tel ve thin a ni. India chuan philosopher leh scholar lar tak tak Gargi, Lopamudra, leh Maitreyi te, mi huaisen tak Rani Padmini, Rani Durgavati, Rani Rudrammadevi, Rani Ahilyabai Holkar, leh chutiang hmeichhe legendary tam tak te chu tunlai khawvelin vote thlak theihna pawh a pek hma kum zabi tam tak kalta khan a lawm thin a ni.
Ramayana leh Mahabharata-ah hian hmeichhe chak leh nghawng nei tak Sita Mata, Draupadi, leh Kunti te angin an lang a, anni hian heng epic sagas-a narrative leh thil thlengte siamtuah hian hmun pawimawh tak an chang a ni. Hmeichhia zahna hi chhungkaw dinhmunah pawh an chanvo thlengin a zau hle. “Sah Dharmachaarini” a ni a, chu chu Grihastha Dharma-ah hian a thawhpui inang a ni tihna a ni a, chutah chuan a pasal nen in chhung leh a zau zawngin civilization chu felna leh dharma kawngah a hruai a ni. A danglam bikna chu Santana Dharma chhungah hian Shakti tradition hi a danglam bik a, chu chu Pathian hmeichhe lam chauh a inpekna a ni a, Shakti emaw Pathian nu emaw anga entir a ni.
Heng culture value te hi a rawn sawi nawn leh ila, Sanskrit hla pakhat chuan hmeichhiate chu khawtlang architect anga an chanvo chu mawi takin a sawi chhuak a:
‘Nārī Samājasya Kuśalavāstukārā’ tih hi a dik lo a ni.
Sawi vak ngai lovin, Bhartiya Naari hian zahna leh zahna nasa tak nei dinhmun a luah a, chu chu thlah chhiar sen loh zawng zawngte nunphung a ni. Mahse, kum tam tak chhung chu, kan nunphung hlutna leh nunphung-a zung kai hmeichhe lam thil pawimawh tak hi tihbuai nawn fo hian a khuh bo ta a ni. Chuvangin, tunlai India ramah chuan legislature-a hmeichhiate aiawh (union leh state-ah te) chu politics lama inpekna leh hmalakna tlakchham vangin a tlahniam hle a ni.
Kum 2014 atang khan Modiji hian India rama gender equality compass chu recalibrate turin a mawhphurhna a la ta a ni. Hmeichhe hmasawnna atanga hmeichhe kaihhruai hmasawnna mission-a narrative thlak danglam atang khan a intan vek a ni. “Naari Shakti” hi Bharat hmasawnna kawngkhar bulpui berah dah a ni. Hmeichhia te chu an chakna kawnga socio-economic lama harsatna awmte hneh tura tanpui emaw, chakna atanga chakna lama an thanlen theihna tura hmalakna emaw pawh ni se, hmeichhiate, India mipui 50% te chuan an theihna zawng zawng a taka an hriatthiam theihna tur ecosystem siam a ni.
Tun hmaa thil tih dan, piecemeal welfare measures hman a\anga kalsan chungin, sorkar chuan, kum 2014 hnuah, hmeichhe nun leh mamawh stage hrang hrangah policy intervention duanin, strategic lifecycle approach a hmang a ni. Chumi zinga a bulpui ber chu hmeichhiate’n zahawmna leh him taka nun an neih theih nan hmalak hi a ni. Ujjawala Yojana hnuaia meizuk lohna kitchen nuai 9.6-a zau siam hian hmeichhe maktaduai tam takte chu nun awlsamna a siamsak mai bakah thawkna lama natna khirh tak tak lakah pawh a chhanhim a Swachh Bharat Yojana hnuaia toilet vaibelchhe 12 siam, hmeichhiate’n anmahni in chhunga inthiarna him leh zahawm taka an hman theihna tura siam, himna chungchanga ngaihtuahna tihbo leh an zahawmna humhalhna emaw, Jal Jeevan mission hnuaia tap tui connection maktaduai 12 pawh ni se—heng hmalakna zawng zawng hian hmeichhiate chu hna thawhrimna leh dikna chanvo nei lo nun atangin a chawisang vek a ni.
Spectrum leh lamah chuan kum sawm tam tak chhunga hmuh ngai loh khawtlang nun inthlak danglamna thlen turin kum zabi tam tak kaltaa khawtlang nunphung (societal shackles) chu tihchhiat a ni. Hmeichhia te inneih theihna kum kum 18 atanga kum 21-a tihsan emaw, paid maternity leave period kar 12 atanga kar 26-a tihsan emaw, Triple Talaq dik lo taka tih khap emaw pawh ni se, chutiang bawkin Beti Bachao Beti Padhao mission chuan full-throttle a kalpui a ni hmeichhe naupangte chunga khawtlang nunphung tenawm tak takte dodalna campaign a ni a, hei vang hian NFHS-5 chuan hmeichhia 1,020 (mipa 1000-ah) sex ratio tha tak a report a ni. Dik tak chuan Modiji’s hian Shakti lantir tu anga a ropuina sawi tura a tho chhuah lai hian Naari Shakti bulah a ding a ni.
A chiang angin, Modi Ji-a’n hmeichhiate tihchakna a tumna hi pian tirh atanga harsatna awmte hmachhawn dan tur kawng hrang hranga hman a ni a, chungte chu: ei leh in, hriselna, sikul kal, hnathawh leh hnathawh, chhungkaw leh nu nun, hnam rawngbawlna, leh hruaitu nihna chelh. Hmeichhe reservation bill hi chutiang thil tumte hnena thuneihna chhinchhiahna pek a ni a, Shakti chu a lo tho chhuak a, kan hnam ropui thununna la turin a inpeih tawh tih Shankhnaad a ni.
Hmeichhe reservation bill hi tunlai talisman angin a lo chhuak a, chu chu hmân lai he civilization-a hmeichhiate zahna leh intluktlanna pek thin nen a inzawm tlat a ni. He amendment bill leh Shri Narendra Modi Ji kaihhruaina hnuaia hmalakna dang engemaw zat hmang hian historical course correction kan kalpui mek a, chu chu India ropuina hmasa ber—hmeichhia aw hriatna ram, an chanvo lawmna ram, leh an thawhhlawkzia hlu tak a ni.
Ganesh Chaturthi puala Modiji-a’n hmeichhe reservation bill a siamah hian vote inang tlang tak a ni a, Vighnaharta ngei pawhin malsawmna a dawng a, Mata Paarvati chu a siam a, a chawm a, a humhim avangin chibai a buk a, a hmachhawn tur daltu zawng zawng a paih chhuak a ni bill kum 22 chhung atan! Chumi nen chuan Hon’ble Prime Minister Shri Narendra Modi Ji chuan hmeichhia leh mipa inthlauhna leh Maa Bharti tihchakna kawngah hmasawnna lian tak a nei leh a, Bhartiyas maktaduai 150-te ngaihdan lar tak ‘Modi Hai to Mumkin Hai’ tih chu ka rilruah a rawn ri leh ta a ni!
(A ziaktu hi Hon’ble Union Minister of DoNER, Tourism and Culture)