Sap tawng grammar hmanga teh

  • PC Thang Zikpuia

Mizo tawng chungchânga mi nâwlpui buaina ber chu ‘ziah zawm leh ziah zawm loh’ chungchâng hi a ni àwm e. Mizo tawng ziah zawm tur leh ziah zawm loh tur bih chian nân hian grammar hi teh fung dik a nih avangin, grammar atanga ziah dan tur dik sawi fiah a nih hian ‘grammar term’ chelek loh theih a ni thin lo a. Grammar term nena Mizo tawng ziah dan tur sawi fiah a han nih hian mi thenkhat chuan, “Sâp tawng grammar hmanga Mizo tawng hi teh tur a ni lo,” lo tih mai kan chîng thin a, hei hi tlêma sawi fiah deuh a ngâi niin a lang.

Grammar term–‘noun, adjective, verb, adverb…adt.’ tih ang chi te, ‘noun phrase, verb phrase, adverb phrase, gerund phrase, participle phrase, phrasal verb…adt.’ tihte leh ‘noun clause, adverb clause, adjective clause’ tih ang chi hmanga Mizo tawnga kan thu mal leh thu inkawpte nihna hming kan han sawi fiah hian mi tam tak chuan, “Mizo tawnga sawi ve mai àwm; Sâp tawnga han sawi fiah kher!” te an lo ti thin bawk a. Nimahsela, heng grammar term tlukpui sawina hming hi Mizo tawngah a hrana grammar term kan la nei ve loh avangin, Mizo tawng grammar sawi fiah nân heng grammar term awm sate hi kan hman hawh ve mai a ngâi thin a ni.

Grammar term kan tih hi hnam dang dang tawng–‘Latin, Grik, French, Old English…adt.’ atanga an lâkte a ni ve hlawm a; chuvangin, grammar term hi tu tawng mah ni bik lo, ‘International language’ anga ngaih a ni àwm e. Hei vang hian Mizo tawng grammar sawi fiah nâna grammar term kan hman hian Sâp tawng hmanga sawi fiah kan ni lem lo a. Grammar term chu kan thu malte leh kan tawng kau chhehte grammar-a an nihna hming a ni a, Sâpho ngei pawh hian an tawng hi grammar atanga an zir chuan ‘noun’ chu eng nge tih te, ‘gerund’ chu eng nge tih te an zir a ngâi ve tho thin a; Sâp an nih avang ngawtin heng grammar term awmzia hi an hre sa ngawt bik lem lo a ni.

Entir nân–thu inkawp kha ziah zawm loh tur a nihna chhan grammar hmanga kan sawi fiahnaah chuan, “Hei hi chu ‘participle phrase’ a ni a, ziah zawm chi a ni lo,” tiin kan sawi thin a. Hengah hian ‘participle phrase’ tih hi a tlukpui sawina hi Mizo tawngah grammar term kan nei ve lo a, ‘participle phrase’ awmzia erawh kan sawi fiah thei ang a; chu pawh a tawi thei anga kan sawi dâwn pawhin, “Thil tih sawina thu mal leh thil tih sawina sawi fiahtu thu mal inkawp, thil nih phung leh awmzia, an nih dan sawi fiahtu atâna tang rual tlat hi a ni,” tia kan sawi hi a ngâi ta duah mai a. Hetianga a sawi fiahna thu hi grammar-a an nihna hming kha a ni tawh lo a; a sawi fiahna thu a ni ta daih a. Chuvangin, thu mal inkawpte kha grammar-a an nihna hming kan sawi dâwn a nih chuan ‘participle phrase’ ti tea kan sawi hi a ngâi ta thin a. Hetianga an nihna hming ‘participle phrase’ ti tea kan sawi hian Sâp tawnga sawi fiah kan ni lo a; grammar-a an nihna hming kan sawi tihna a ni ta thin zâwk a ni.

Mizo tawnga ziah zawm leh ziah zawm loh tur kan sawi fiahnaa, ziah zawm tur a nihna chhan te, ziah zawm loh tur a nihna chhan te grammar term târ langa kan sawi fiahnaah hian, “Mizo tawng ziah dan hi Sâp tawng grammar hmanga teh tur a ni lo,” lo ti tâwk kan awm thin bawk a. Nimahsela, grammar term nena ziah dan tur kan sawi fiah hian Sâp tawng grammar hmanga teh kan ni lo tih hi kan hriat fiah a tul hle bawk a. Grammar term hi chu grammar-a kan thu mal leh thu inkawpte nihna hming mai kha a ni tih kan hriat a pawimawh.

Entir nân–Sâp tawngah chuan ‘hospital’ tih hi thu mal pakhat (solid/closed compound noun) a ni a, ziah zawm vek a ni a; Mizo tawngah erawh chuan hemi tlukpui kan sawina ‘damdawi in’ tih hi (spaced/open compound noun) a ni thung a, ziah zawm ve loh tur a ni thung. Hei hi Sâp tawngah thu mal a nih lâia, Mizo tawngah thu mal a nih ve lohna chhan hi grammar atanga kan sawi fiah dâwn chuan, “Mizo tawngah chuan ‘damdawi in’ tiha ‘in’ hi ‘common noun’ a ni a, a kawppui ‘damdawi’ tih hi ‘nounal adjective’ (noun adjunct) a ni a. ‘Common noun’ leh ‘nounal adjective’ chu grammar-ah ‘spaced compound noun’ a nih avangin ziah zawm loh tur a ni,” tia kan sawi hi a ngâi ta thin a.

Hetianga ziah zawm loh tur a nihna chhan kan sawi fiahnaa grammar-a an nihna hming, ‘grammar term’ kan tàr lan hian Mizo tawng ziah dan tur hi Sâp tawng grammar hmanga teh kan ni lo a; thu inkawpte kha grammar-a an nihna hming kan sawi mai chauh a ni zâwk a. Sâp tawng grammar hmanga teh ni ila chu, “Sâp tawngah ‘hospital’ tih hi thu mal a ni a, Mizo tawngah pawh ‘damdawiin’ tia ziah zawm ve tur,” tiin kan sawi ngei ang; nimahsela hengah hian Sâp tawng grammar hmanga kan teh loh avang zâwkin, “Sâp tawngah ‘hospital’ tih hi thu mal niin, ziah zawm ni mah sela, Mizo tawngah chuan ‘damdawi in’ tih hi ziah zawm ve loh tur a ni,” tiin kan sawi ta daih zâwk a nih hi. Tichuan, Sâp tawng entawna ziah zawm ve kher loh tur a nihna chhan kan sawi fiahnaah hian grammar-a an awmzia leh an nihna hming, ‘grammar term’ hi kan sawi lang ta chauh zâwk tihna a ni ta thin a ni.

‘Sâi’ nih phung sawi fiah tur chuan a taksa pêng hrang hrang hming–’nawn, ngho, beng, mei, ke…adt.’ tihte hi kan hriat hmasak a ngâi thin a. “Hei hi a beng a ni a, hei hi a nawn a ni a, hei hi a mei a ni…,” tia a taksa peng hrang hrang kha a hming kan sawi a ngâi thin a; hetiang deuh bawk hian Mizo tawnga thu mal hrang hrang leh thu inkawpte hi kan sawi fiah dâwn chuan an nihna hming, ‘grammar term’ hi kan hriat ve a ngâi a, “Hei hi chu noun a ni a, hei hi chu adjective a ni a,” tia grammar-a an nihna hming kan sawi hi a ngâi ve ta thin a ni. Hetianga grammar term hriat hi a pawimawh êm avangin mi thahnem ngâite’n a zirna tur grammar bu an siam phah ta thin reng a; chuvangin, grammar bu atanga grammar term-te hi zir nachâng kan hriat ve pawh hi tul êm êm a ni.

Sap tawng grammar hmanga Mizo tawng teh awmzia zâwk chu: Sâp tawng thu mal anpuia ziah ve zel tumna hi a ni zâwk a. Entir nân–Mizo Language Committee (MLC) chuan Sâp tawnga ‘milk’ hi thu mal niin, ziah zawm vek a ni a; hemi entawn hian Mizo tawngah pawh ‘bawnghnute’ tia ziah zawm turin an dah a. Hetianga Sâp tawng thu mal anga Mizo tawng ziah ve zel tumna hi ‘Sâp tawng grammar hmanga Mizo tawng teh’ awmzia chu a ni ta a ni.

Hetih lâi hian Mizo Grammar Society (MGS) erawh chuan, “Sâp tawngah ‘milk’ hi thu mal ni mah sela, Mizo tawngah chuan ‘bawng hnute’ tih hi ziah zawm ve tur a ni lo ” an ve thung a. A chhan chu, “Mizo tawngah chuan ‘bawng hnute’ tih hi noun leh nounal adjective inkawp, spaced compound noun a ni a, ziah zawm tur a ni lo,” an ti a ni. Hetianga ziah zawm tur a nih lohna chhan sawi fiah nâna grammar-a an nihna hming (grammar term) an sawi lan avang mai hian Sâp tawng grammar hmangin an teh tihna a ni lo a; Sâp tawngah ‘milk’ hi thu mal ni mah sela, Mizo tawngah chuan ‘bawng hnute’ tih hi ziah zawm ve tur a ni lo,” tia an sawinaah hian Sâp tawng an entawn ve lo tih chu a lang daih tawh zâwk a ni.

Heng kan han sawi chin tlêm te atang hian grammar term leh Sâp tawng hmanga Mizo tawng ziah dan tur teh chungchâng awmzia chu kan hre thiam deuh ruakin a rinawm a. Grammar term hi chu thu mal hrang hrang leh tawng kau chhehte grammar-a a sawina hming mai a ni tih pawh kan hre thiam àwm e. Grammar hmanga Mizo tawng ziah dan tur teh awmzia zâwk chu: Sâp tawng thu mal anpuia Mizo tawng ziah zawm ve zel tum hi a ni zâwk a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!