- Vee Mathara
Khawtlang nunphung leh chindan tam tak hi thil che reng, inthlak reng a nihna chen hi a awm ve a. Tun tumah hian Mizo society a hawihhawmna tawngkam kan hman thin te kha vawiin hunah hian an la tunlai rengin tawngkam hawihhawm an la ni zui zel em tih kan enho dawn a ni.
- KHAWNGE I KAL DAWN? : Lampui chang khatah mi an be chhe ngai lo tih anih angin, kan pi leh pu hun ata tawh kan hmelhriat leh hmelhriat loh te chenin, kalkawnga mi kan tawh anih chuan, “E, I dam em? Khawnge i kal dawn?” tiin kan mi tawh te kan be thin a. Hawihhawmna lantirna langsar tak pakhat a ni. Vawiinah erawh chuan mi kan buai tawh a, mitinin pawimawh kan ngah khat a. Mimal thil a mi hmuh duhna nei te pawh kan ni chawk. A bikin thalai lam te hian kan kalna sawi hi kan hreh deuh em aw a tih theih. Tin, kan kalna tur lam te hi a tam zawk chu mi ten an hriat kan duh lemloh te pawh an ni fo. Hetiang huna intawh nikhua hian “Khawnge i kal dawn?” ti a inbiak hi a tunlai tawh lo kan ti em?
- ENG HNA NGE I THAWH? :
“Eng hna nge I thawh?” tih hi tawngkam hawihhawm tak anih theih laiin; Mizo thalai ten zawhna kan dawn tam ber pakhat pawh a ni reng a. Kan ram dinhmun en hian mahni ke a ding tura inzirtirna leh mahni kutkawih lam hna thawh, chumi hmanga hlawhtling tura inzirtirna kawngah hian hma kan sawn ta viau mai a, a lawmawm hle a ni. Chutih lai chuan kan nu leh pa te rualah chuan Sorkar hnathawh nghet neih loh chu Hna thawh tak tak a la chhiar tawk lo kan awm vang ni maw? Kan ei bel atana tha bera ngaihna la awm anih vang pawh a nimahna sorkar hnathawh loh chu tih ngaihdan nei kan la awm niin a lang a.
Tunlai thalaite hi an fel tawhin; sorkar hna in a daih tawh lo tih an hriatchian em avangin mahni kutkawih eizawnna dapin an tul suau suau tawh a ni ber a. Chutih laiin lei rem la rap ve lo deuh thalai engemaw zat la awm te pawh hi mimal hnuaiah emaw mahni ipte a phawrhchhuah tur thawkchhuah tum hram hram te an ni ve bawk a. Thawk mek tura inbuatsaih mek te pawh thahnem tak an ni. “Eng hna nge i thawh?” tih hi a chunga kan sawi tak angin; lei rem la rap ve lo te tan leh chumi atana inbuatsaih mek te tana zawhna dawn phurawm vak lo a ni ve thei bawk. “Eng hna nge i thawh?/Khawnge i thawh?” tih ai chuan “I hna ah i tluang maw?” ti a inzawh mai te hi tunlai hunah tawngkam hawihhawm a ni zawk tawh ang em?
- IN RAI TAWH EM?/FA IN PAI TAWH EM? TUNGE FEL LO ZAWK CHE U? :
Nupa hi pumkhat an nih tawh chuan Pathian malsawmna dawnga fa nei turah kan duhsak thin. Chutih laiin hrisel tawk lohna avangin fa nei thei lo awm theih a ni a. Fa hring lo, fa hring thin te aia fa ngah zawk te pawh awm theih lawi a ni. Kum hnih/khat mi an inneih tawh chuan an nu emaw an pa emaw hnenah “In rai tawh em?/Fa in pai tawh em?/In ching em ni? ti bawl bawl a zawhna zawh ching kan awm hi induhsakna atanga lo chhuak tawngkam anih pawhin; a dawngsawngtu tan tawngkam thlum tak a ni lem lo tih hi kan hriatpui a tha awm e. Anihna takah chuan Mizote hi inngaihtuah tak kan ni nangin; mimal nun inhriatsak thuk kan tum lutuk hi sim daih a tul. Fa la pai lawk loh te khan fa neih tumin, a then chuan insengso in an bei ve mek a. Chutih laia “Fa in nei thei lo em ni” i lo tih sek khan mi rilru i chawikan aiin rilru lama harsatna thlen tu i ni thei tih kan inhriat a tul. - NUPUI/PASAL NEI TAWH RAWH :
Inngam tlak tak te an lo infiam mek a, “Nupui/Pasal nei tawh rawh” an intih hian kan sawi zui tur awm viau pawh niin a lang hran lo. Amaherawhchu, tualleng tawngkam ang mai a, “Nupui/pasal i hmu zo nange? I va nei har ve?” han intih mai te hi a dawngsawngtu tana hriat nuam tak a ni lem lo. Tunlaiah thalai ten lehkha kan zir rei a, mahni intodelh tura kan inzirtir mek lai hian mahni intodelh tak tak tura inbuatsaih hun hi rei fe a duh ngial a, duhthusam hun ang diak hi a lo thleng vek lo ni pawhin a lang a. Hawihhawmna a ngai a, induhsakna anga kan lo hmang thin anih pawhin thalaite hian hetiang zawhna dawn tam lutuk hi kan ning lek lek thin ania.
A khaikhawmna ah chuan Mizote hi kan vanneih em em na awm chu kan khawtlang nun inawp danah hian; inpawh tlang taka khawsa thin kan ni a. Hei hi harsatna kan tawh hunah te awlsamna min thlentu a tling. Chutih lai erawh chuan, chhung tin leh mimal tin te hian chhungkaw titi, mimal titi te kan nei vek a. Kan nun ho danah hian mimal tin te inzahthiam tak chunga kan indawr zel te leh mi te tana ngaihthlak hahdam zawnga tawngkauchheh kan neih zel hi kan chenhona leh nun ho nana min tanpuitu tha tak a tling ngei ang.