- Zoliansanga Tlau
Khawharna leh lunglenna hi Pathianin mitinte thinlungah a dah a ni ang. Mitinte hian khawhar chang leh lunglen chang kan nei thin zawng a nih hi. Chu khawharna leh lunglenna neitute chu, an inpuang chhuak chhawk thin bawk. Kan puanchhuah dan erawh a inang lo tih a chiang. Mi thenkhatte chu an chetze hmangin an puang chhuak thin a. Mi thenkhatte erawh a sawia sawi chhuak chi te, a ziaha ziak chhuak chi : thu leh hla leh lem ziak hmang tein a ni. Thil chiang tak erawh chu mihring zawng zawngte hian khawhar chang, lunglen riau chang kan nei thin a ni tih hi a ni. Chutah chuan Pastor leh Upa te pawh an bang bik lo va, sakhaw puithiam Pastor C Saikhuma ngei pawh lunglenna hian a kiansan bik loh tih a chiang hle. Mahse, lunglenna ruamah kal ral mai lovin Pathianin amah hmangaihtute tana a buatsaih van ram a thlir tlat kha a chhinchhintlak hle. Lalsangzuali Sailo pawhin,
“Zan tlai khaw thingah mahte’n zai ka sa,
Suihlung a leng mang e, lunglam ka vai ruai e;
Nun hlui liam hnu ka dawn,
Ngaih bik awm lo – a leng si aw,
Ka hril thiam lul lo, khawtlang lunglen em ni” tiin ‘Nun hlui liam hnu’ tih hlaah a inbun ruak a; mahse, ani paw’n he a lunglenna ruam atang hian mihring nun rei lo zia te ngaihtuah thlengin a tawpah chuan,
“Ka han dawn chiang a, hringnun dam lai hi,
Kumhlun tur reng reng awm lo van hnuai’n maw,
Ramtiam I thlir ang aw;
Tu’ dang ngai lo va leng hnute,
Tawn leh ka nghakhlel, ka thlir bang thei lo ve” tiin ram tiam min thlir pui bawk.
Pastor C Saikhuma kha October, 1926 khan Lunglei Zotlangah a piang a. Serkawn sikulah Middle a zo va. Chumi hnuah sipaia tang turin a thianpa nen Shillong an pan a. Shillong-ah hian kawng bovin Seventh – Day Adventist Training Shool, Jowai an thleng hlawl a. Hetah hian Matric thleng a zir a. Kum 1945 khan SDA-ah baptisma a chang ta a ni.
Hemi hnu hian Evangelist niin Pathian rawng a bawl chho tan a. A hnuah Pastor atan nemngheh a ni ta a. Haulawng khuaa Pi Biakkungi nen inneiin fanu 3 leh fapa 2 an nei a. Pastor a nih hnu leh nupui a neih hnuah Spicer Memorial College-ah BLA a zir zo leh a. A nupui Biakkungi pawh hi hla phuah thiam a ni a, ‘Huna kal rawh, zion ka ngai’ tih hla hi a phuah a ni.
Pastor C Saikhuma khan hla 80 chuang a phuah a. A hla phuah hi pathian fakna hla, Krismas hla, ram ngaih hla leh lusunna hla te a ni hlawm. A hla phuah hmasak ber chu ‘Aw Lalpa lawmthu kan hrilh che’ tih niin March, 1975-a a phuah a ni. A hla phuah hnuhnung ber chu May 1985-a a phuah a ni thung. Tichuan, Isua Krista lo kal lehna nghakin July ni 17, 1985 khan a muhil ta a ni.
Pathian rawngbawltute lei zin kawng pawh hi a lo tluang purh lem lo fo va. Pastor C Saikhuma pawh khan a damlaiin a fapa naupang zawk a sun hnuah October ni 24, 1982 khan a nupui a sun leh a ni. A nupui a sun hi a tuar thiam lovin a lung a leng thei em em a, vantlang dem leh sawisel a hlawh phah hial a ni awm e. Ama’n “Biakkungi’n min boral san hnuah amah ngaihna hla ka phuah nual a, mi thenkhat te’n Pastor si a tuar thiam lo em mai tia min sawiseltute pawh an awm nual a, ka hrethiam tho va; mahse, ka inthiam ve tlat a, mihring ve tho ka ni a, ka ngai a ni mai a ni. Krista-a ka rinna ka tichhe chuang lo va, thil tam taka ka zir zawk a ni. Biakkungi kha zawng ngaih loh atan a uiawm lutuk a ni. Mi nute ang a ni ve lo ka ti thin. Kei chu Pathian thuhril mi ka nih avangin ka zin chhuak zing si a, amah hian kan fate zawng zawng tha takin a lo enkawl a, in chhung khawsak fel takin a rel a, a taimain a them thiam bawk a, kei leh a fate min duat em em a, kan rinpui ber a ni takzet a ni. Fa enkawlna lamah phei chuan sawiselna tur a vang khawp mai, a fate tan a tawngtai peih em em a, Pathian thu a hrilh peih bawk a, lehkhathiam lo ni mah se hmangchang a hre em em bawk a ni. Ka zinnaah ka hruai ngai hran lo va, ‘kan fate leh in chhung tha taka I enkawl khan kan hnathawh ropui dan a inang reng’ ka ti thin a. Ka tan leh a fate tan a tawngtainaa a thingthitna khup te pawh a char rut a ni. Chuvangin vawiina ka nihna zawng zawng te hi ama tawngtaina rah ka ni tih ka puang ngam a ni. In ralring hman lo va min han boral san mai chu le, hrilh a hai hle a ni. Ringtute tan vanneihna “Beiseina Lawmawm” vanram hi rinnain ka thlir bang lo…” tiin a ziak hial a ni. February ni 20, 1983 khan a nupui tan ‘Ka ngai em em a che’ tih hla a phuah nghe nghe bawk.
Tau thla a ni a, Tuahpui leh Vau an vul mawi em em a. Ruah thimpui sur tur inmung avanga khua thim mup te chuan Pastor C Saikhuma lung a ti lêng hle a. A hun kal tawhte ngaihtuahin a nupui nena an hlim lai nite, chhungkaw kima an awm ho lai te ngaihtuahin a rilru a kawm melh melh a. A nupui thih a?anga thla sarihna a ni tihte pawh a hre reng a. Mihring nun rei loh zia ngaituah chungin hetiang hian a chham chhuak ta a:
“Awmkhawhar zual chang ni a thleng thin a,
Lei hringnun hi ka dawn vel thin a, thiam tawk tein;
Mahni duhaisam a lo piang kan awm lo ve,
Zamual kan inliam san leh mai thin maw.
Hmangaihna par tlanin dar ang kan lo leng za thin,
Mahse, he lei hi zawng anchhedawng ram a lo ni;
Lungduh kan then takte nena kan lenna tur,
Hringnun piah pialral ram ka ngai thin e.
Khawvel thil reilotea boral tur,
Chhuan zawng zawng thlenga awm tur ang hian, kan lo din a;
Partin vulmawi chhing chheng a lo chuai mai ang hian,
Damlai ni kawlkunga’n a liam leh thin.”
Damlai piah chatuan ram ka thlir thin a,
Sam ang inthen hnute kan intawk leh ngei ang em;
Chung Pathian malsawmtu leh dawt sawi ngai lo chuan,
Hmangaihte tan a tiam ka ringhlel lo.
Lallunghnem, min awm rawh, ka ngai em che,
I tel lo chuan damlai kawng chhuk chho tuan ka zuam lo;
Ka hmuh theih zawng zawng hi a chul zo dawn si a,
I lenna zion ram min thlen ang che.” tiin.
Khi hla khi April ni 22,1983 khan a phuah a. A nupui boral hnua a phuah a ni. Hetiang hian a phuah chhan a sawi :
“He hla pawh hi ka lunglen hla tho a ni a, ka phuah chhan chu thu mawl takin ka dah khawm ve a, mihring nun hrim hrim hi ka ngaihtuah hian a lunglenthlak ka ti em em mai a. Khawvelah kan lo piang a, reilo te atan vul turin, tichuan, pangpar mawi tak a lo chuai ang maiin an hmangaihte kalsanin kan dam laini a lo liam leh mai thin. Hringnun hi a ho ang reng, ho si lo a nihna laite pawh a awm. Ka thinlung leihbuakna hla tho a ni a, a thu atang hian lo ngaihtuah mai rawh u” tiin.