- K. Hmingthankaia
Ram leh mipui tana leh Sawrkar tana tha tur nia kan hriat chu kan ziak zel anga, a hlawhtlinna leh thil tha a taka thleng tur chuan, ram hruaitute leh sawrkar hnathawkten kan thute an bengkhawna an zawm a ngai thung. Sawi tur tam tak awm mah se, tun tumah chuan tlemte chauh sawi ila. Tlemte pawh an bengkhawn duh chuan thil tha chu a tahtawlin a inchherchhuan cho zel mai ang. Sawi teuh pawh an bengkhawn duh si loh chuan, beidawnna mai a ni.
Party mite ngaihsak: ZPM sawrkar hi Political Party sawrkar ve tho in ni. In worker leh in party mipuite hi mihring ve tho, mamawh leh duh leh beisei nei ve tho an ni. Awmhmun atangin emaw, beisei nei ru reng chung, mahse, tilang ngam chiah siloa nitina party office lawilutte an awm ang. A mak lo. Political party sawrkar kalphung pangngai a ni.Chung mite beiseina tihhlawhtlinsak chu in bat a ni. A theih dan dana, fimkhur taka dan bawhchhe silova in tih hian hlauthawng lutuk suh u. A sawiseltu che u hi, nangni let aia tam taka chutiang ringawt ngaihtuah leh tih ching leh, tih leh theih dan la zawng ngar ngartute an nih hi.
Mahse, ZPM danglamna chu, an worker leh an mipuite hi, mihring ve tho an nih angin, duh leh mamawh, beisei nei ve tho mah se, langsar tak leh, zak theilo tak leh chuhhelh taka khawsa an awm ve meuh lo hi a ni. Hei hi chhawm nung zel ang che u. Party dang anga party office hi eizawnna leh pheichham manna emaw ti tlat, politics hi hausak nana hman tum ngar ngar, hausak thut beiseia party hruaitute leh MLA leh Ministerte zar buai reng, tute emaw nena inthuruala supply leh contract hlawk uchuak lutuk thawh tum tlatna party culture hi Mizorama tihtawp tum, Kalphung thar hmangtute in nih kha hre reng ang che u. Nimahsela, hotute pawhin in mamawh chu an hre tur a ni. Kalphung hlui party dang culture ang nei chi chu, tu pawh ni sela, tu pawhin thlauhthla ngam ang che u. In chhiatphah lovang.
Neutral ngaihsak: ZPM tlin theihna chhan tam zawk hi, rilru hrisel, neutral in tih ho hi an ni. Chung mite chuan in lak atangin therhlo an beisei ve lo. Ken tur an tam tih an hria. In tana an tan zia ngaihtuah erawh chuan, enge maw offer ve mial beisei ru ve deuhte chu a awm ve theih mahna. Mahse, chu lam chu in lak atanga an hmuh duh ber leh an beisei ber a ni lo. Thil tha tur nia in hriatah chuan huai taka in kaltlang ngama, thil thalo chu huai taka in do ngama, mi diklo chu huai taka in hrem ngam hi an duh ber leh an thlir ber chu a ni. Chutiang thil chu beisei reng chungin, mahse, hlauthawng ru tak chung che u siin, thaw dep depin an thlir reng che u a ni. Khawvel mihring political party ve tho in nih avangin, in lakah hian thlarau thianghlim hnathawh hlang hlir chu beisei chi a ni lova, chu chu lei lal ramah hian theih pawh a theih loh. Nimahsela, rinawmna leh dikna nena, rilru hrisel tak pu chunga huai taka engkim in tih chuan a par chhuak zel anga, mite thinlungah hna a thawk zel ang.
Amaherawhchu, a thlangtlingtu che u, neutral in tih ho pawh hi mihring ve tho an nih avangin, khing, achunga in lak atanga beisei an neih bak khi beisei ruk dang an la nei ve tih hria ang che u. In tlin theihna tura mahni tawk theuha thahnem an ngaih zia an ngaihtuahin, khawi ilo vela inhmuh chang hian, Minister emaw, MLA emawte lak atang hian tawngkam thaa biak an beisei ve a, mahse, mi pawimawh in nih tawh avangin, in mite leh hmelhriat nazawng biak lumlam a rem tawh lo a nih pawhin, in la hre ve reng a ni tihlan nan, smiling face tal chu an beisei ve a nia aw. Minister leh MLA chu sawiloh, in party worker thleng hian, in lal tak hnu hian in awmdan inenlet fo teh u.
Dik hi hlawkna: Political party sawkara thil ti thei mihring ve tho in nih avangin, duhsak zawng, ngaihpawimawh, tihlawm duh leh, tihlawmloh hlauh zawng in nei ang. Mahse, hei hi hre reng rawh u- mihring pangngai nawlpui leh mihring rilru hriselte ngaihdana thil ni-awmlo leh tih-awmloh, miten,’ ava mak ve, ava awmlo ve’ an tih chin reng reng hi chu, politic huangchhung a nih avangin a dik tluantling thei chuang ngai bik lo. Politic-ah chuan, dik vak lova mi pakhat i tih lawm khan, mi za tel i ti lawm lo a, dik vak lova tute emaw i kuangkuaha, i thurualpui khan, sang tam takin an thlauhthla thung che a ni. Mi pangngai, mi nawlpuiin thil tih-awmlo nia an ngaih, mahni pawhin a dik chiahlo a ni tih kan hriat reng tihluih hi politic-ah punna aiin ralna a ni. Tunhnai thil thleng pakhatah pawh mi tam tak chu an tik dial hi. Chuvangin, mahni chhungte emaw, tu chungah pawh tih-awmloh chu tihloh ngama, tu chungah pawh tih-awm chu tih ngama, dik tak leh huai taka engkim tih mai hi engkima punna leh hlawkna a lo ni zel zawk a ni. Daniel O’ Connell-an,” Nothing is politically right which is morally wrong” a lo tih diam tawh kha.
Mipui rilru: Project leh Policy tha, lian pui pui leh changkang tak tak, Mizo tawng chu sawiloh, saptawng pawha kikawi deuh deuh, chhuang taka in sawi thin, mipui benga ri fo leh, eng eng organisation emaw, a hming pawh kan lam thiam ve lohte function chi hrang hranga in tel, mipui hmaa in lan zin viaute leh, thu lian leh thu zau pui pui in sawi fote hian mipui nawlpui tam zawk, vote erawh nei si-te thinlung hi chuti tehchiamin a khawih lem lo tih hriat a tha. Nula leh tlangval kara hmangaihna dik tak lo pian dan hi, ropuina leh hausak vang emaw, thil changkang tak emaw vang a ni kher lo, engemaw riau vanga inngaizawng tlat an nih ang hian, mi naran, mi nawlpui ngaihzawn zawng, hriatthiam zawng leh an rilrem zawng, ataka an hmuh nghal theih leh hriat nghal theih hi ngaihtuah reng a ngai mai ni lovin, politic-ah chuan a pawimawh hmasa ber.
Changkanna leh hmasawnna ropui leh lian tak tak leh function eng eng emaw chu kal reng sela, roreltu in nih angin in tih tur pawh in ti zel ang. Mahse, hote anga lang, mahse, roreltu in nih chhan dik tak ber zawk mipui nawlpui hne hnai leh awlsamna hi ngaihtuahin ti thin rawh u. Chutiang chu thil harsa leh senso ngai lutuk pawh a ni ngai lo. Chutiang tih zel nachang in hriat phawt chuan mipui rilru-ah in tla na telh telh ang. ( Hetiang lam thu hi ka sawi zing tawh lutuka, a sawitu nih pawh ka zak deuh tawh) Thil tam tak zinga thil ho lutuk entirna kan sawi ange. Vengtina gas home deliveryte, City bus standa ding rei lutukte. Tin, electrict thim zing lutuk hian mipui thin tirim ziah. Tuikhuah in tum chhung hian, tunah, zaninah eng kan duh tawh. Vaibelchhe tam tak in sen hma hian, nuai tlemtein transformer lei teuh phawt rawh u. MLA fund atang pawhin engemaw zat chu a lei theih ang.
Nawr leh nuar dan ngam: Sawrkar hmasate angin Kalphung thar hi chuan nuar leh nawrtu nazawng lakah hian tlawm reng reng suh u. Kum tam tak mipuiin kan lo hre tawh. Pawl tlemte mahni tanghma haitute, mahni pawl tereuhte leh anmahni intihlar tum avangte, mahni hmalam hun atana politica ham thatna tur zawn vang mai maite leh, opposition-ten rilru dum tak pu chunga an fuihpawrh vang mai maia kawhmawh bawl thinte hi kan ning tawh. Action la ngam ula, ban ngai chu ban ngam ula, cancel ngai chu cancel ula, tihtawp ngai chu titawp ula, man ngai chu man ula, an aiawh ruat ngai chu ruat zung zung mai ula,han dang fithla hmak chhin teh u. Mipui leh sawrkar hi kan buai phah lutuk lovang. Tul tawp leh tih-awm tak, mipui pawhin awm kan tihpui-ah chauh lo chuan an ti zen zen lo mai ang. Eng vaukhan emaw na deuh deuh chhakchhuak thintute bakah, eng Kohhran leh eng NGO pawh, intih thu neih leh intih chungnung duh vanga, thu nei ber ang maia thu pe aw taka ti fote laka sawrkar hmasate ang thoa in khup leh si chuan, kan ram chu a ngaite bawkin kan awm leh pet pet dawn a ni mai. Tuna thawm nei thenkhat phei hi chu, sawrkar hmasate duhsakna dawngtute an nih hmel lehnghal.
Kawng: Thil chi hrang hrang vanga mipui rilrua zawi zawia kan tlak nat leh nat loh hret hret inkhawl khawm chu inthlan hunah a lo lang chhuak thin. Chung thil hrang hrang vanga tlin leh tlinlohna hriltu lian ber, a chhan, ( factor) pawimawh ber chu ‘ Kawng’ hi a ni. Thal kawng that lai chuan mipuiin kawng chungchang an ngaihtuah tawh lo. Mahse, kawng chhiat laia an rilrua mark tam tak an pek kha a bo thei tawh lo. Kawng chhiat boruak leh mipui thawm a awm lo tih vangin ngaihthah suh u. Kumtluanin kawng hi atchilh bur mai rawh u.
Term khat chhungin Mizoram kawng zawng zawng siam that vek tum suh u. A hming mai mai chuan in siam nial nual thei mai thei. Awmzia a awm leh dawn chuang lo. Kumtluanin a tahtawlin siam ula, in siam chin apiang chu uluk leh tha thei ang berin ti zel ula, in siam chin chu tlemte pawh nise, mipuiin an hmu anga, an ring ngam che u anga, mark sang tak an pe che u anga, an thlangtling leh zel mai ang che u. Kawng hi inthlana tlin leh tlakna factor lianpui thuruk a ni e.
Engpawhnise, thil tha a lo chhuah dawn reng reng chuan dodaltu, thil thalo an lo awm ve zel a. Thil tha a pun dawn poh leh dodaltu sual a pung ve zel a, chu chu khawvel awmdan, Pathian leh Setana awm chhan a ni. Chuvangin, thil tha tih kawngah chuan huai takin kal hmiah hmiah rawh u. Thil tha duh lo leh dodaltute na na na chu, thil tha tihna kawngah hian telh ve lo ula, thlan pawh thlang ve suh u. Palthlu hmiah hmiah mai rawh u. Kan ram hian huai taka kalphung tha, kalphung thar kalpuitu tur a mamawh tawh a nih hi.
Aw le, khing tih tur leh tih loh turte khi tlak ngama huai taka in zawm chuan, tla lovin in ding reng anga, engahmah in ngaih lova, a hma amite ang thoa in khawsak chuan, tun hma zawng aiin mipui rilru a na anga, an beidawng tawh takzet anga, a hma amite aia na zawkin in tla thei tih hre reng ang che u.
A tawp berah chuan, engkimah thu tlukna in siam dawn reng rengin hmanhmawh lo ula, Pathian rawn zel ula, Pathian kutah dah zel ang che u. Thil ropui leh mak danglam, thil tha engemaw tak ngaihtuah chhuah phet leh, thil ropui deuh sawi phet leh tih tum phet lovin, in hma zawna tih tur awm apiang hi dik leh rinawm takin, mawl tak leh tha tak leh langtlang takin, huai takin ti zel mai rawh u. Tichuan, a tahtawl te tein hma kan sawn zel dawn nia.