- Lallunghnema, Charity Lodge
Saitual-ah hian kum 25 liam ta, consumer lam thil kan buaipui a chinah hun ka la hmang ngai lova. Vanneih thlak takin tun thla October 4 khan Consumer Right Awareness Programme tha pangngai tak kan hmang thei a, ka lawm hle mai.
Kumin August thla tir lam khan Saitual District Deputy Commissioner pisa atangin phone call ka dawng a. Chu phone call hmangtu, min lo be tu chu Latei a ni. Hun remchang hmasa bera Consumer Awareness neih an tum thu leh Resource Person atana hman min duh thu he nula hian min hrilh a. Ka hun neih dan te ka han thlir thuak thuak a, hun remchang hmasa ber, ruah tui hul hunah chutiang programme chu i nei ang u, tiin he Bawrhsap pisa pui te nen hian thu kan inthlah ta a.
Hun a inher liam zel a, ni 4 October-ah chuan Consumer Right Awareness Programme chu neih kan han nei ta a ni. Ka theih ang angin ka inbuatsaih a. Ka thawhpui thian thenkhatte tel ve turin ka sawm a. DC lamin ka mamawh engkim min ngaihtuahsak a. Ka thianpa Consumer Activist Pu Rotluanga’n a motor a thawh bawk a.Saitual DCSO Pu Zairemkima leh a staff ten chawhlui min lo buatsaihsak a. Motor khalh thiam tak, pa hlei tling Pu Mamawia’n min hruai bawk a. Ka va lawm em!
He Consumer Right Awareness Programme hi Saitual DC Dr. Lalngura Tlau ka lo hmelhriat sa, nelawm em em, hovin DC Conference Hall nuam takah kan hmang a ni DC hi khuallian a ni. Saitual DC hi mi rilru dik, mi zau, mi tha a ni a. Chutiangin Saitual DCSCO pawh hi mi dik niin ka hria. Mipui tana an tha hnem ngaihna leh inpejna chu a ropui hle mai. He programme chhimtute zingah hian mi thahnemngai an tam hlein ka hmu a.Saitual khawpui chhunga Roreltute,NGO hruaitute leh Sikul naupang leh an Zirtirtu te kha kei chuan khual tha an ni ka ti ve mai a. An hun hlu tak senga, kan thusawi ngaithla tura an lo kal hram thei kha an thahnem ngaihna luang liam ka ti lo thei lo a ni.
Duh tawka Consumer Protection, Right leh Issue-te ka sawi hnuin he Consumer zin kawnga ka tawnhriat thenkhatte chu ka tarlang tel bawk a. Darkar 1 leh tlem thu ka sawi a. Mut thluk ka rem tih lem loh loh avangin an mut thluk loh dan tur ka ngaihtuah a, ka dintir a, a thenin ban an phar a, nuihzat thlak deuh tangkai tur pawh ka phawrh telin ka hria. Hun ka hmang rei deuhva, ka ke pawh a kham ve det e.
Ka thusawi zawhah hian ka thianpa Pu Tluanga’n thu a sawi bawk a. Ani hian thusawi pawh a lo thiam khawp mai. Ka hmuh dan chuan a thusawi hi a puak tha a, sawi tur dik a sawi a. A bengvar thlak hle bawk a ni.
Thusawi hun a zawhah zawhna leh chhanna hun hman zui nghal a ni a. Zawhna a lo kal tha a, an hlawkpui viau chuan ka ring. Zawhna khar(closed) nan consumer pakhatin sweet hmanga damdawi a lei thu ka sawi chuan pungkhawm ho a ti nuiin a ti hlim hle.
He programme kan hman zawh hian muangmarin Saitual chhhahsanin tlai thim hlimah Aizawl kan lut leh a. Kan hun hmanna report media lamten an cover chu TV ah te kan lo thlir leh thei a, kan lawm khawp mai. DC Dr Ngura a tha, DCSO Zaia a fel, an thawhpuite inpekna pawh a ropui, mipui an hmuhnawm ka ti! . He punkhawmna a tel ve pakhat chuan hetiang hian poll ka comment a pe. “I chi tuh rah kan seng tan e”, tiin.
Consumer zawhna leh chhanna :
Zawhna: Consumer Commission a dawrkai leh sumdawngte laka complaint thehluh dawnin hriat tir hmasak kher a tul em?
Chhanna : Complaint theh luh hmain Legal Pop Pl) otice pek tur a ni a. Ni 15 chhung insawifiahna hun pek tur a ni.
Zawhna : Ukil puihna tel lovin Consumer Complaint theh luh theih a ni em?
Chhanna: Consumer Court-a complaint hi ukil tel lovin a submit theih a. Ukil rawn kher a ngai lo. Ukil tel lovin mahni emaw aiawh tirh theih a ni.
Zawhna : Consumer Court-te hi an rin ngam tawk em?
Chhanna : Consumer Court te hi Court tha tak, rintlak an ni a. Thubuai, hla buai(complaint) te chu a awlsam leh zangkhai zawnga ngaihtuah thin a ni. Complaint chinfel hun chhung hi a rei lova, rei lo thei ang bera chin fel thin tur a ni. A rei berah ni 90 aia rei lo tur a ni. Khawvela Court rang(quickest Court in the world tih a ni.
Zawhna: Consumer Commission a complaint leh luh nan sum sen ngai a awm em?
Chhanna : Complaint hlut zawng Rs. 1 lakh thlengin AAY card holder tan free a ni a. Rs. 1lakh – 5 lakh inkarah Rs. 200/- chawi a ngai a. Rs. 10 lakh leh a chunglam Rs. 400/- a ngai thing. Rs. 20 lakh chunglam tan Rs. 500/- sen a ngai a ni.
Zawhna: Complaint hi kum eng zat hun chhunga file tur nge?
Chhanna: Thil thlen hun leh ni atanga kum 2 chhungin complaint file tur a ni.
Zawhna: Tu nge Father of Consumer Rights an tih thin kha?
Chhanna : American political activist leh lehkhabu ziaktu lar Ralph Nadar chu Father of Consumer Right tih a ni.
Zawhna : Consumer Rights hmuchhuaktu kha tunge?
Chhanna: US President John F Kennedy chu Consumer Rights hmuchhuaktu ani. 15 March 1962 ah US Congress hmaah Consumer Rights a puangchhuak a ni.
Zawhna : Consumer Rights slogan te chu sawi rawh
Chhanna : ‘I thil lei tur chu i lei hma ngeiin hre chiang hmasa rawh’
‘Bumin awm suh consumer right hre chiang hle rawh’
‘Thil tha chauh lei la, a that leh that loh zir chiang hmasa rawh.’
Zawhna : India rama consumer organisation hmasa ber sawi rawh.
Chhanna : Consumer Guidance Society of India(1964)