ILP

  • K. Hmingthankaia

Tunhmaa kawng hrang hranga Vai hrang hrang nen kum 15 vel inkungkaihna ka neih lai khan, ‘ mimala vai sponsor hnem ber i ni’ min ti thin. Mahse official nilo, fiamthu ti taka min fiamna a ni a, dikna chen erawh a awm mai thei. Khang hun lai atang tawh khan ILP kan pek chhuah danah hian ka theih tawka chikin ka lo thlithlai ru tawh thin a, ngaihdan nghet tak ka lo nei tawh a ni. ILP ka buaipuina kha a rei tawh bakah, tunlaia an tihdan ka hriat tawh meuh loh avangin dik lo deuha thil ka lo sawi palh a nih pawhin ngaihdam ka dil nghal e.

ILP hi kan rama vai lo lut tur danna ni lovin, vaiho hi pawisa chawiin ILP hmang hian a tam thei ang ber lo lut rawh se, tihna ni berin ka hria. Mizorama an lo luh duh phawt chuan Silchar Mizoram House atangin ( tunah phei chuan Mizoram luhna kawtchhuah tin atangin) pawisa chawiin temporary ILP ni 7 dam, ni 7 dang pawisa chawi bawka renew theih chu awlsam takin an la mai a. Mizorama ni 14 an cham chhung chuan an duh duh thawk pahin regular ILP sponsor-tu tur an dap chawpa, chu regular ILP chu pawisa tam deuh zawk chawia thla ruk dam lak tur a ni a, tin pawisa chawi bawkin thla ruk dang vawihnih a renew theih bawk.

Dan anga ILP pek dan tur chu- Miin eng hna pawh Mizoram mi nilo, a bikin vaiho thawhtir a tum chuan amah ngeiin Mizorama a lakluh theih nan Temporary ILP a buaipui sak anga, temporary ILP thih hmain a chhawrtu turin a chhawrna tur hna dik takah chiah regular ILP DC Office atangin a siamsak tur a ni. Mi pakhatin ILP nung lai vai 10 aia tam neih phal a ni lo. Project lian leh firm lian deuhah chuan tih dan dang a awmin ka hria.

A chhawrtu tur dik takin a chhawrna tur dik tak, entir nan-insak mistiri, helper, rawnghnawih, lei laih, quarry-a thawk tur, engemaw oporator tur, huana thawk tur, ina awmpui tur leh a dangte. Khitiang hna mal te te bik khi a hran theuha ILP ngai leh, dilnaa ziah vek tur a ni. Mistiri leh helper pawh a hrang tur a ni. A chhawrtu tur dik tak, sponsor-tu hna chauh, ILP a a thawh tur inziak chauh hna a thawk tur a ni. Midang hna leh a ILP a inziak ang nilo hna dang a thawk thiang lo. Tin, sponsor-tu hian vai hi a sponsor a nih chhung chuan a awmna chin leh a awmdan zawng zawng a hre vek tur a ni a, dan a bawhchhia emaw, pawi a khawih emaw a nih chuan sponsor-tuin mawh a phur vek bawk ang. Tin, a ILP renew a hunah sponsor-tu ngeiin a renew ang a, a ILP nun hun chhung, valid tawp hunah emaw, a chhawr tawh loh hunah emaw, ILP pe chhuaktu DC Office-ah vaipa kawl lai ngei ILP copy chu a surrender anga, a vai pawh chu Mizoram pawnah a thawn let thlap tur a ni.

Khitiang ang taka ti leh a chhawrtu tur dik takin vai a lak chhuah leh a chhawrna tur dik tak hnaa chhawr hi chu zaa panga pawh an awm angem le?

Mizoram luhka hrang hrang atangin an lo luh duh chhan an duh duh sawiin temporary ILP chu awlsam takin pawisa chawiin an laa. Mizoram an lo thlen hnuin pawisa hlawha sponsor tu tur an dap chawpa, pawisa hlawh duh chu an lo tam si a. ILP dilna form-in a phut ang angte chu an han ziah zawha Office lama an thehluh hnu emaw, a lo chhuah hnu emaw, pawisa an inpek fel hnu emaw chuan, kha vai kha khawnge a awma, enge a tih zel tih hre zui tawh lo hi a tam zawk an ni ang. Permit lo chhuak pawh danin a phal hauh loh, anmahni vaihoin an ngaihvenin an lama, dan phal lohin anmahniin an renew leha, an duh duhna hmunah an kalpuia, an duh duh an thawkin an ti vel ta thin a ni. An ILP nun hun chhung, validity a tawp pawhin, dan anga khu lam atanga temporary ILP atanga bul tan lovin, helai atangin engtin tin emaw an ti leh a, a nihlohleh temporary ILP chu an thiante veivak an chah mai thin.

Hetiang taka ILP neih hi awlsam a nih avang hian Mizoram luhna kawtin atang hian nitin vai an lo lut ruih ruih renga. A chang changa nikhata vai lo lut zat sawrkarin a puan zeuh pawha an tam theih zia hi. Za engemaw zat an nih thin hi. Chungho zozai atanga nikhat emaw, thlakhat emaw, kumkhat emawa temporary ILP man ringawt pawh chu tam tham tak a ni a, sawrkar tan chuan itawm leh hlawk tham a ni.

Chutah Mizorama an luh hnuah temporary ILP man aia tam daihin regular ILP an siamtir leha. Chumai ni lovin, pawisa chawi bawka vawihnih renew na man nen, sawrkar sum hnar tha lutuk a ni tlat. Chumai a nilo, a sponsor-tute hi pawisa tam tham tak security an dahtira, chu chu vaipa kawl lai ngei ILP kan surrender huna lak chhuah theih a ni. Chutianga mahni vai sponsor-ILP thih hnua zawng chhuaka an kawl lai ngei ILP DC Office-a surrender-a security pawisa la let leh thlap chu tlemte an ni ang. Kei tih loh. Sawrkarin a fanghma no ei hmak hmak tawh mai ang chu.

Hei vang hi alawm tu Ministry pawhin ILP hi an strict phal lo ni mai lovin, an thlahdul reng thin ni. Tunah phei chuan awlsam lehzual turin online vekin, temporary atangin a tih theih tawh lehnghal a ni a. Eng vai nge, enganga hmelchhia nge, eng criminal case nei nge tih pawh kan hriat loh hi a za tel an lo lut nitin mai a nih hmel hi.

Temporary leh regular ILP mante, renew mante, security deposit zatte khi ka buaipui ve lai pawh khan a khat tawkin a sang chho zel a. Tunah hian ka hriat dan chuan- temporary hi cheng 350, regular 4212, renew 2212, security 2000 niin ka hriaa, ka hre dik chiah lo maithei bawk. Tin, hun rei zawk deuh awm tur, trade license-te neia Home department lam atanga phalna nei permanent turte tan cheng 40000 a ngai bawk niin a thawkten min hrilh. Tin, temporary ILP hi a renew theih tawh loh niin min hrilh bawk.

Chutichuan, ILP-ah hian vaiho pawisa laksak tur a tam em avang hian sawrkar sum hnar tha tak pakhat a ni ve a, hnar phal chi a ni lo a ni. Chumai a la ni lo, hlawkpuitu dang an la awm. Sponsor-tuin pawisa engemaw zat a hlawh a. Local Council/VC- ten vai sponsor- tu kha an khua leh tui a ni tih hrechiang bang mah sela, an khua leh tui a ni tih an lo hriatpui man kha, ILP siam nana a hman dawn avangin khua leh tui nih man kha tam tak LC/VC hnenah a chawi a ngai bik bawk. Mahse, heng pawisa chawite hi vai pawisa atang vek a nih tlangpui thin avangin, security deposit-te pawh hi withdraw kher lo mah ila, keimahni leh sawrkar tan hlawkna zel a ni mai e, ti tawh mai ang.

ILP hi copy hnih, a sponshore-tu leh a vai ta tur a lo chhuak thin. Chu chu dan phal lohvin anmahni vai khan Office atangin an lo la thin a. Tichuan, copy khat chu an unaute emaw, midang emaw an hmantir thin. Tin, ILP chu an xerox-a, a ngai reng kha mi dangin an hmang fo bawk. A check-tu, a bik takin NGO-te zingah hian ILP hi hrethiam lutuk chiah lo a awm theih bakah, an hming leh pa hmingte hi a lo inang duh bawk si. Mizo hi chuan an address- te hi kan hrethiam vak thin lo bawk nen, mahni ILP nilo kawl leh check laia biru bo hi an tam thin. Tin, an ILP-ah hian anmahni finfiahna tur, an taksaah chhinchhiahna, body identification mark ziah lan vek a ni a, chungte pawh chu ensak mai tur a ni. Mahse, hei hi chu form fill up laiin an duh duh an ziak mai thin.

ILP siam leh renew hi sponsor- tu chauhin a tiin a lam tur a ni. ILP ka buaipui ve thin lai khan ILP eizawn nana hmang niawm tak vai pahnih hi ILP branch-ah khan an tlangnel em em mai thin a, nitin ILP hi an pawm bawr em em reng mai a ni. Pakhat zawk phei kha chu khawi department emawa iv grade niin ka hre nghe nghe.

Tichuan, ILP chu engzah pawh sawrkar chuan lo pe mah sela, NGO leh mipui, mimal tin hian a vai, a mihring tak hi kan hmuhna apiangah kan en uluk leh kan mitmei renga, kan control a ngai ta a ni. A chang changa khawimaw laia vai permit check zeuh zeuh satliah hian awmzia a nei lo. Vengtin hian kan veng chhunga hnamdang leh vai awm zat leh awm chhan hi chiangkuang lutuk fiah lutukin kan hre thei tur a ni. In kawkip leh veng tlabirh, dai kilkar leh dai hnai leh dai pawn thlengin kan hre tur a ni. Hriat satliah leh ziaka dah mai mai hian awmzia a nei dawn lo. He in leh a chhehvelah hian thil dik lo a awm em? Dan pangngai bak thil a awm em? Dan lova thil tih a awm em? Mikhual an nei em? An bawlhlawh paih dan thlengin a dik em? tih vel hi kartin uluk takin check chhuak ziah ila vengtin khawtin hi kan felfai duak duak anga, a ram pum angin kan felfai chho zel mai ang.

Kan rama vai tam lutuk hi hnawk kan ti tak tak em? Kan khawlaiah hian ILP nei leh nei lo pawh engzata tam pawh vai chu vei huai huai mah se, chungho chuan zana riahna tur leh chaw eina tur, in tha deuh emaw, chhe deuh, buk ang lek pawh an mamawh vek. Chutiang chu keimahni Mizote tel lovin an nei thei lo. Keimahni ngaihtuahsak vek an ni. Mitin hian pawimawhna bik riau leh tangkaina nei tak tak lo, vai eizawn tum satliah leh chuangtlai deuh nia kan hriatte chu in luahtir phal lo theuh ila, kan in luahtu vaite pawh mikhualtir phal lo bawk ila, tin chutiang ang thil chu kan chhehvelah a awm em? rinhlelh theih a awm em? tihte hi mitmei reng bawk ila, tichuan, vai chuangtlai ho chu kan ramah an awm thei lo mai dawn alawm. Kan pawisa duh lutukin eng vai pawh belchiang lovin in kan luahtir zela, ‘ Kan vaite chu an fel lutuk’ kan ti leh theuh si a. Vai hnawksak an awm thei reng reng lo a nih hi.

Tin, LC/VC te hian ILP siam tumtu chu lo sign sak man pawisa it ringawt lo leh, inhmaizah ringawt lovin, ram hmangaihna dik tak lantirin, a diltu chuan vai a mamawh tak tak em tih hi dik takin chian hmasa thin bawk sela, kan felfai sawt mai ang. Vai tam belh zelna tur kan phalrai zela, an sahimna tur kan ngaihtuaha, kan provide sak zel si chuan, ‘ Kan ramah Vai an tam lutuk’ ti ti tawh tur kan ni lo.

Village census leh record felfai leh dik, rintlak tak hi engatinge kan neih hleihtheih miah loh le!! Chu thil chu he Mizorama Mizote hi nuam tak leh thlamuang tak, falfai taka kan khawsak theihna tur tha ber a ni asin. Kawng engkima awlsamna leh hmasawnna tur a ni a. Mahse, ziaka dah ringawta, a taka chu record chu kan en thlithlai fo leh si loh chuan enga tan mah a ni leh chuang lo ang.

Chutiang vel atan leh tunlai kan ram thil awmdan hrang hrang avang hian alawm, mahni intihlar leh hlawkna chauh zawng nilo, ‘ PAWL THAR HUAISEN LEH HLAUHAWM TAK DIN A TUL TA’ ka tih fo ni. Tuna kan khawsak dan leh kal dan pangngai, kan sawrkar, NGO leh kan khawtlang hruaitute kal dan ang ringawt hi chuan hlimna leh himna, lungawinate, nunho nawmna leh ralmuanna leh faina lamahte engmah kan ni dawn lova, kan buai tual tual anga, kan lem tawlh tawlh anga, kan tawp tawlh tawlh anga, mumal lo takin kan khawsa chho zel tawh dawn a ni. Faina lamahte, mi hnawksak leh mi chimawm thunun kawngahte, vai leh ram pawn atanga lo kal hnawksakho thunun kawngahte leh thil dang, nunhona ti hreawm thei lakahte a tak taka thahnemngai taka bei tur kan mamawh ta ni e.

He ram, hmana kan Zoram nuam ni thinah hian, mi duham leh pamham, mahni hmasial leh zaktheilo lutukte, a ram mite nilo pawisak nei hauh loa duh duha khawsaknate, faina lama luhlul tlatte, ui khuahkhirh kawnga luhlul tlatte, khawtlang thatna tur leh nunho nawmna tur duh lo tute, mi awm tha duh lo leh mi hnawksakte, rukru leh nun tiralmuanglo tute leh, drug addict leh zurui chapote vawk lal lenna ti tawpa, ram nuam leh ralmuanga siam leh turin, mi chak, mi dik, mi fing, mi huaisente kha rawn tho tawh rawh u le.

Leave a Reply

error: Content is protected !!