- Dr. C. Lalrampana
Ka van zak tehlul êm! National University of Educational Planning and Administration (NUEPA), New Delhi-a Training kharna Inkhawma ka tel ve tumin Vice Chancellor chuan NE 7 sisters states Education Report a khaikhawmnaah-”Mizoram State report thlir hian literacy percentage a san ber laiin zirlai dropout rate a sang ber bawk si hi thil ni thei a ni lo, Kristian tamna in ni a, hetiang thil hi a awm thei ngai em ni?” tiin a rawn âng chhuak piap piap mai a, a zahthlak duh rem rem kher mai!
A va’n hmu fuh tehlul êm! Mizoram-a ziak leh chhiar thiamna rate hnuhnung ber chu 98.2% a ni a, hei vang hian India rama fully literate state hmasa ber a ni. He hlawhtlinna hi May 20, 2025 khan Chief Minister Lalduhawma chuan a puang a, Ministry of Education-in 95% literacy rate a tehna a khum hial a ni. A thãwm a van thangmawi tehlul êm! Mahse, hlauh ngah Mizo lehkha thiam rualte hian hlauh kan nei tlat, chu kan hlauh chu han thlir teh lawk ang.
“All India Services Exam” hian a tlangpuiin Civil Services Examination (CSE) a kawk a, chu chuan Indian Administrative Service (IAS) leh Indian Police Service (IPS) ang chi hna ropui tak tak thawk tura lakna a ni. CSE hi Union Public Service Commission (UPSC) chuan a kaihruai a, All India service dang, a bik takin Indian Forest Service (IFS), leh group hrang hrang ‘A’ leh Group ‘B’ Civil Services-te tan pawh a ni bawk. Recruitment process-ah hian multi-stage exam a awm a, chutah chuan preliminary leh main written exam-te pawh a tel a, chumi hnuah interview neih a ni bawk thin. Hei tak hi a ni, kan Mizo thlalai lehkhathiam rualte’n an hlauh êm êm thin chu? Hetih lai hian kan vela kan tribal-puite chuan huaisen taka hmachhawnin an pawmchilh a, an bei ngat ngat a, a tawpah an hlawhtling nge nge thin a ni. Mizo lehkhathiamte erawhin an hlau tlat a, an hmachhawn ngam meuh thin lo. Hei vang hian All India Service kan tlem sawt ta hle a ni. Kan literacy rate sanzia ngaihtuah hi chuan heng Service hrang hrangte hi hui zo vek thei awm tak kan ni a, mahse, kan lang pha ve ngai meuh lo a ni ber.
CADC huam chhungah sawn Chakma 62,094 an awm mek niin a lang a. Tribhuvan University record-a lan danin he University atang hian Chakma zirlai 14,308-in Graduate an zo tawh. An literacy rate chu 40-50% vel chauh a ni. Mahse, tan an la nasa hle a an huaisen hle bawk. Tunah hian CADC sponsored-in Chakma thalai rual 50 chu N. Delhi-ah awmin UPSC & IAS exam hmachhawn turin an inbuatsaih mup mup mai! Hun reloteah MIZORAM state sawrkar department hotulu an la ni fur dawn a ni. Chutih hunah chuan inchhirin ban a chen ang a, phengphehlepa khua kan tlai zo tawh ang. Aw! Zoram lanu, valrual thalai lehkhathiamte u, tan la ve hram teh u. In van dawizep ve? In tum a van hniam ve? Icon, idol, fashion, hnahsin kut, inkhawm tam, inkhawmpui kal kim ringawt lam a ni lo. Ruihhlo, ralthuam tawlh ruk, smuggling, Corruption, HIV+, Cancer, LSC lem, Compensation etc-ahte kan hmingthana kan lâr tehlul nen UPSC & IAS exam lamah hian mi hrat khawkheng, ramvachal ni turin tan la ve mawlh teh u. Hnunga kawlek thai atan zawng kan phal mawlh lo che u asin.