Pawisa khawn bang thei lo

  • Dr. C. Lalrampana

Kan Zotlang ram nuam, chhawrpial rûn iang hi a chhunga cheng zofate leh zohnahthlak hrim hrimte tan chuan a nuam hle a. Mizoram-a boruak quality dinhmun pawh AQI level 46 chauh a la ni a, hei hian boruak quality tha tak a nihzia a tarlang. Pollutants, Mizoram boruak bawlhhlawh ber chu PM2.5, PM10, NO2, CO, leh O3-te an ni. Mizoram-a district thenkhat boruak bawlhhlawh ngah zualte chu: Kolasib: 8.3 µg/m3 (PM2.5 forecast); Mamit: 248 µg/m3 (PM2.5 level); leh Aizawl, 248 µg/m3 (PM2.5 level) a ni. Hetiang hi ni mah se, boruak hlauhawm tehna atanga thlir pawhin Mizoram boruak hi chu a la thiang nuam hle tih chiang takin a lang a, kan vannei bik hle.

Hetih lai hian India ram hmun dang atanga lokal khualzin veivakte leh sumdawng tan erawh Mizoram hi a nuam lo takzet a ni tih a hriat theih. Boruak bawlhhlawh tehnaah thianghlim nuam hle mah se, India ram chhung hmun dang atanga khualzin Veivak leh sumdawngte tan chuan raltitna hmun hlauthawng dep depa awmna hmun, thin thi pawha mutmu tuah theih lohna hmun, hmun hrehawm ber a ni mek niin a lang. Enge a chhan tlem tarlang lawk teh ang.

Kum 2008-2018 : Pu Hawla kaihhruai Congress Ministry Term hnih kum 10 chhung khan Pu R. Lalzirliana chu Home Minister niin ama phak tawkah a intifekfawnin a intizahawm thiam ve viau a. Thiamna lamah chhuan ttur nei lutuk bik lo mah se, a phak tawkah theihtawp chhuah thinin Pu Hawla meuh pawhin Sorkar chhungkhat nu ber dinhmun Home Minister atan a rin ber a ni ve tlat. Hei hi a chhan nia lang chu Congress Party-a tawn hriat ngah tak leh rinawm taka eptu MLA a nih lai pawha Assembly Question tha tak tak nei thin leh huaisen taka bengchheng peih ber a nih vang kha niin a lang. Mahse, Home Minister a nih tantirh 2008 khan tih fuh vak loh, ama tawng ngei um phak lohna a neih avangin a hlutna a tlahniam tial tial a; a term hnihna tawp lamah phei kha chuan Congress Party chhungkuaah inphiarrukna a thleng hial nia a lan avangin chhungkhat pa ber CM Pu Hawla meuh pawh khan a ngai thei ta lo deuh a ni ngei ang. MNF Party a zawmsan ta daih a ni. Khatih hun laia a thil tih fuh loh pahnih langsar zualte chu:
Vai hnamdang ILP nei lo Mizorama awm leh Burma mi phalna nei lova Mizoram chhunga awmte chu zawn chhuaha Zokhawthar (Tiau) ramriah dah a, Burrma sipai kuta hlan zel leh Zirlai MZP leh MSU-te’n dan lova hnam dang mikhual leh sumdawngte hnenah pawisa an khawn thin nia sawi thinte tih tawp vek a tum thute kha a ni awm e. Heng a thil tum pahnihte hi kum 2008-a Home Minister a nih tirh khan Local Cable TV leh Social Media kaltlangin a puang ni khan a lang a; Zoram mipui pawh kha kan lo lawm hman hle a; “Home Minister tha tak a nih dawn hi” tiin kei ngei pawhin amah fakna Vanglaini Chanchinbu hlu tak leh chhenfakawm takah article meuh thawhin ka fak ve hial kha a ni a. mahse, kum 10 Home Minister a nih chhung khan hengte hi a taka tihhlawhtlin a nih lohzia chiang taka hretute kan ni a, a pawi hle. A thil tum tha takte kha a takin han hlen se’ng chuan kan ram tan a that dawn tehlul nen a va’n pawi thin tehlul êm!

Tichuan, Dec. 7, 2023 khan 9th Mizoram State Assembly a lo piang a. ZPM-in sorkarna changin CM thar Pu Lalduhawma kaihhruaina hnuaiah Mizoram sorkara nu ber dinhmun chelh turin Pu K. Sapdanga chu Home Minister atan ruat a ni a. Ani hi NEHU BA chhuak niin Zonet Cable TV dintu leh Mizorama chanchinbu lian ber leh lar ber Vanglaini chanchinbu dintu leh neitu a nih bakah editor ni thin a ni. Eizawnna lama mi hlawhtling tak leh tum ruh, zam mai mai ngai lo mi niin a lang. Ani hian Home Minister nihna a chelh phat atangin hma a la nghal char char a, chung a hmalakna hmasa langsar zualte chu tarlang ila:

1 Lengpui Airport-a khualzinte zinga inthliarna VIP tana luh-chhuahna bik ‘restricted entry’ tih tar chu pawhthlaktir nghalin dah bo nghal kha a ni a; milian leh mirethei thliarna tihtawp nghal a ni.

Dec. 19-23,, 2023 chhung khan Saitual, khawzawl, Champhai, India leh Myanmar International border trade zokhawthar a tlawh bakah Kolasib leh Mamit District tlawhin Assam, Tripura & Mizoram State border-a ramri venghimtu police duty-te a tlawh kual nghal a; ramri duty-te fuihin ram tana rinawm taka duty tur leh dan ang taka dik taka thawk turin a chah a. Dan hmanga rorelna (rule of law) kalpui a nih tur thu uar takin a sawi zel bawk. Ram pawn atanga Mizoram chhunga smuggling leh ruihhlo tawlh ruk a tamzia leh dik lo taka dan lova police check gate hrang hranga pawisa khawn thinte tihtawp a nih theih nan Jan. 4, 2024 khan OM siamin tihtawp nghal tumin hma a la a ni.

Jan. 12, 2024-ah Vairengte check gate-a Police duty-te’n Jan. 4, 2024-a OM chhuah tawh hnuah dan lova chêtna an neizuileh nia a lan avangin Police OC leh 2nd OC-te suspend an nih bakah midang 6 chu district dangah sawn darh an ni zui bawk.

Tichuan, October 24, 2025 khan Mizoram Tipper Association, District Hqrs., Kolasib, Joint Action Committee Kolasib leh Cachar Driver Union hruaitute chuan MJA Press Club, Kolasib Project Vengah chanchinbu mite an kawm a. Kawng tha duh vanga Road block an neihah Kolasib district mipuite thlawpna an hmuh avangin lawmthu an sawi. Hetih rual hian Cachar Driver Union hruaitute chuan Vairengte Police checkgate-a an chawi tur pawisa an chawi hnuah Trade and Commerce checkgate leh Taxation checkgate-a pawisa tam tak an chawitirleh thin chu tih tawp dan awm se an duh tih an sawi a. Hei bakah hian Police uniform ha zuruite’n pawisa an dil nasa thin hle niin an sawi bawk.

Mizoram sawrkar hian Cachar Driver Union (CDU)-te vuivaina leh harsatna tawh thinte hi a hmunah tlawhin chhuichiang vat se a tha ngawt ang. Police check gata-a an chawi pangngai baka Trade and Commerce checkgate leh Taxation checkgate-a pawisa tam tak an chawitirleh thin hi CDU-te tan chuan phurrit nasa tak a tling a ni tih a lang chiang hle. Trade and Commerce checkgate leh Taxation checkgate-a duty-te hian pawisa tam tak tak an chawitirleh thin nia lang hi eng dan leh hrai tlawh chhana tih nge finfiah vat a hun tih a chiang hle. Dik lo taka pawisa khawn leh Police uniform ha thin zuruite’n pawisa an khawn thin nia langte hi ta tak a nih ngai chuan Jan. 4, 2024-a OM chhuah tawh tlawhchhan khan Action lak vat ni se a lawmawm ngawt ang.

Kum 18 liam taah khan Uttar Pradesh-a khawpui pakhat ka tlawhnaah dawrkai mihausa pakhat chuan Aizawla a thlenna Hotel-ah Pressure group pakhatin donation Rs 3,000/- tihluihnaa a khawna a pek thu leh a rilru natzia leh Mizorama lo zin a sim tawh thu min hrilh a, a receipt pawh a diary karah a la zep thlap, a zahthlakin a pawi takzet a ni. Thawkaphita pawisa khawn tam lutuk hi a ni, hnam dang leh khualzin veivakte tan kan Zotlang ram nuam, chhawrpial rûn iang ni hiala kan ngaih hi a nawm theih rêng rêng loh chu? Mizorama khualzin lo lutte leh sumdawng veivakte hian sawrkar dan phung pangngaia chhiah an chawi ni lo, a chuang tlaia chhiahkhawn phuahchawp leh lemchanga pawl hminga pawisa khawn an hmachhawn nasa hle a ni tih a hriat theih. Chuvangin, sawrkar hian dan tlawhchhan awm lova pawisa khawn chingte hi man chhuak turin hetiang hian check-in beihpui thlak se a lawmawm ngawt ang :

  1. Kartin Mizoram chhunga Hotel, home stay leh khualzinte thlenna chi zawng zawng luhchhuahin hnamdang khualzinte uluk takin zawt thin se.
    Hnamdang sumdawng dealer hrang hrangte leh motor 2nd hand part dawr hrang hrangte kartin tlawh kualin zawt thin se.

In tina kal kuala thil chhe siam thin hnamdangte leh thir chhe zawng, chhangthawp leh tlereuh zuar thinte zawt chiang thin se.

Hnamdang in sa mistiri, helper leh mechanic chihrang hrangte zawt fiah thin se.

ILP buaipuitu zirlaite uluk takin thlithlai se, thirchhe dahkhawmna kudam enkawltute leh hnamdang kutdawhte zawtfiah thin se.

Hnamdang sawrkar hnathawk leh company hnathawk rawn awmchilhhote zawt chiang thin se.

Hetiang taka fimkhur tak leh uluka sawrkar hian dik lo taka pawisa khawn awm thin chungchang hi a finfiah chat chat ngam a nih chuan Mizorama NGO & Pressure group thenkhat hi chu an khawro ve ngawt ang. Mimal lemchang thawhlawm khawna inchhek arbawm pawh tam tak man chhuah an ni ngei bawk ang.

Leave a Reply

error: Content is protected !!