India khawpui, Delhi-ah chuan pawn lam bakah in chhungah boruak bawlhhlawh dan a sang em em tho a ni tih zirchianna tharah hmuh chhuah a ni.
Zirchianna thar atanga a lan dan chuan boruaka bawlhhlawh, mihring chuap tichhe thei, PM2.5 an tih chu sorkarin pawn lama a tehna hmun thenkhata mi ai mahin a tam zawk a. Chhungkaw tam zawk chuan heng boruak chhia hip luh lohna tura invenna an nei tha lo hle bawk tih an tar lang.
Delhi khawpui hi khawvel khawpui zingah boruak a bawlhhlawh berna pakhat a ni reng.
University of Chicago (EPIC)-a Energy Policy Institute-in kum 2018 leh 2020 inkara Delhi-a chhungkaw chenna boruak a zirnaah mi rethei leh hausa pawh boruak chhiain an in chhung a luhchilh dan a inang khat vek niin a sawi.
Zirchiangtute chuan mi hausa deuh chhungkua erawh chuan a retheite aiin a let 13 velin an inah boruak tihthianghlimna (air purifier) an nei tha zawk tih an hmu a. Hmanraw tha nei mah se mi hausaten an in chhunga boruak tha lo hip luh theihna chance an neih chu 10% vel chauhvin a hniam phah thung.
“Delhi-ah hian mi hausa leh rethei pawh ni sela, tumahin boruah thinghlim hip tur an nei lo,” tiin an zirchiannaa an thil hmuh ziaktu, Dr Kenneth Lee chuan a sawi a. “A khawpui pum hian boruak tha lo hi a vir kual a ni,” a ti.
World Health Organization (WHO) chuan khawvel pumah kum tin mi maktaduai sarih vel zet chu boruak thianghlim tawk lo an hip vanga natna neiin an thih hun tur aia hmaah an thi niin a sawi a. Hengte hi mei zuk leh thil thianghlim lo ei nen a hlauhawm dan a inang reng niin a sawi.
Mi thiamte chuan pawnah ai chuan in chhungah boruak hi a bawlhhlawh nasa zawk mah niin an lo sawi tawh thin a. Environmental Protection Agency (EPA) pawhin pawn aiin in chhungah hian boruak hi a let hnih atanga nga vel laiin a sang zawk niin a sawi.
Delhi khawpuia boruak bawlhhlawh dan hmuh chhuah thar hi India tam tan pawha ngaihven ngai tak a ni a. India hi khawvela khawpui bawlhhlawh berber 30 zinga 22 zet awmna niin kum tin mi maktaduai khat chuangin an thih phah ziah a ni.