Sorkarin an duh loh ber, farm law pathumte a hnuh kir atanga chawlhkar khat chuang hnuah Indian lo neitute chuan kum khat chuang duh lohna an kalpui chu an titawp ta.
Lo neitu sang tel hi dan siam thar duh lohna lantir hian ram khawpui ber, Delhi ramri-ah an awm khawm a. Hetih chhung hian khaw lum, khaw vawt leh Covid-19 avangin eng emaw zat an thi.
Sorkar nena inremna an neih tak avangin Inrinni atangin an in lam an pan ve tawh ang.
Sorkar aiawha minister-te nen an inbiaknaah an thil phut hrang hrangte pawmsak an ni a, heng zingah hian an thar chhuah hralhna man chungchang pawh a tel.
“January 15-ah kan sawiho leh ang a, sorkarin a tiamte hi a tihlawhtling lo a nih chuan kan lungawi lohna hi kan chhunzawm leh ang,” tiin an hruaitu pakhat, Gurnam Singh Charuni chuan tual chhung chanchinbute a hrilh.
Lo neitu pawlte hian sorkarin an thar chhuah awlsam zawka an hralh theihna tura dan thar a siamte an duh lo va, he dan hnuaiah hian awlsam zawk dawnin lang mah se nakin lawka company lian kuta an tluk luh phahna tur leh an khawsak tibuaitu tur a nih thu an sawi.
Thla eng emaw zat lo neitute hamthat zawkna tur tih sorkarin sawiin inbiakna pawh awm fo mah se an lungawi thei lo va. Prime Minister Narendra Modi chuan November 19 khan sorkarin a hnuh kir dawn thu a puang ta a ni.
Dan thar pathumte hnuh kirna hi parliament rorel inkhawmah November 30 khan pass a ni zui ta bawk.
Lo neitute chet dan hi hnehna an channa leh duh lohna nasa tak lantir a nih chuan sorkar lakah hian hlawhtlin theih a ni tih lantirna pakhata ngaih a ni.
Modi-a’n dan hlih leh a nih tur thu a puan rual hian lo neitute hian lungawi lohna an lantirna hmun an chhuahsan duh chuang lo va, sorkarin an thil phut dangte a tihhlawhtlin hma loh chu chet an tum lo tih an sawi.
Ningani khan sorkar hian an hruaitute hnenah lehkha thawnin an thil phut tam zawk chu an pawmpui tih an hrilh.
Lo neitute hi India ram an tam avangin inthlanah pawh vote ngah tak an ni a. Hei vang hian mi thiamte chuan Punjab leh Uttar Pradesh-a nakum kum tira state assembly inthlan tur thlira dan hi sorkarin hnuk kir a nih an ring.
Sorkarin lo neitute thil phut tihhlawhtlin a tiam zingah duh lohna an lantir laia thi chhungte hnena zangnadawmna pek pawh an tiam a. Hei pawh hi lo neitu pawlte tan chuan hnehna channa lian tak a ni a, kar hmasa lawka parliament rorel inkhawmah sorkar hian duh lohna an lantir laia thi chhinchhiah a awm miah loh thu a lo sawi tawh tlat a ni.
Minimum support price (MSP) an phut chungchangah pawh sorkar chuan a ngaihtuahtu committee din a tiam a, hetah hian sorkar laipui leh state sorkar aiawh, agriculture scientist leh lo neitu pawl atangin aiawh an tel dawn.
Heng thil puan a ni ta hi lo neitute lungawi chhan ber a ni ta a. Tun tuma lungawi lohna lantir hi Modi-a sorkarin chona a hmachhawn lian ber pakhat a tling.
1A pum puia sawi chuan sorkarin lo neihna kaihhnawih dan thar a siamte hi an thar chhuah hralhna, a man leh a dah thatna lama khuahkhirh thin thlah zalenna a ni ber. Tun hma zawng chuan Indian lo neitute hian an thar chhuah hralhna turah zalenna a nei ngai lo.
Dan thar leh kalpui thin dan inthlak nasa ber chu lo neituten hian an thar chhuahte kharchhawngtu kaltlang kher lovin, an mi duh hnenah – agricultural business, supermarket chain leh online grocer hnenah anmahni ngeiin an hralh theihna tur a ni a. Kalpui dan pangngaiah chuan Indian lo neitute hian an thar chhuahte hi sorkarin a thunun wholesale market emaw, mandi emaw an tih hnenah man bithliah fel sa (minimum support price/MSP)-in an hrlh thin.
Dan tharah hian mi mala thar chhuah leitute chuan an duh chuan nakina hralh atan chaw lam chi – buh, wheat leh be lam chi an dah that phalsak a ni a. Hei hi kalpui dan pangngaiah chuan sorkarin a phalsak bik chauhvin an tih theih a ni.
Lo neitute hian ‘mandi system’ an tih kal pelin an hralh thei tawh dawn a; mahse, hei hi nakin lawma mi mal hausaten anmahni an thunun phah theihna mai tur niin an ngai a, a man pawh an duh thua siamsak theitu mai tur niah an ngai a. MSP siam chu tam tak innghahna a ni a, a tel lo chuan dam khawchhuah an harsat dawn niin an insawi.
Lo neitute duh loh hrang hrang hi sorkar chuan an thatna tur zawk, tun hmaa hralhna tura duhthlan theih an neih loh leh a man pawh an duh ang ni lo, tuk sa hmang chauhva hralh theih kha an zalen tawh ang a, an sum lak luh pawh a pun phah dawn niin a sawi.
Lo neitute tihhmasawnna tur, a lian mai ni lo, a tenaute pawhin an hlawkpui tur a nih thu an sawi bawk.