- Lalremliana Pachuau
Kan Pathian hla phuah thiamzia, nulain zei taka buh a ţhap kual ang maia thu chheh kual a thiamzia, thu dik leh ril ber ber, tluang leh mam taka a phuah chhuah thiamziate hi, kan Baibul letlingtute hian an leh chhuah thiam ţhin loh avangin, thu leh hla lipuia cheng tam takin an hmuh kân leh mai ţhin. Mahse, i chîk ve ngai a nih chuan, thu leh hla khawvela thangchhuah chin, kan hranghluite zingah Dungtawia (JF-a), L. Keivom, Sangzuala Pa etc leh ţhangthar zingah Mafaa-te ang kha chuan kan Baibul thu leh hla hi an buan thial thial phâkin, tui ti takin Baibul thu leh hla lipui an chen ţhin tih i hmu thei ang!
Chutiang bawkin sap hlakungpui mi ril ber ber; Chaucer, Blake, Shakespeare etc-te hian, kan Baibul hi an thu leh hla hnâra an hman mai bakah, Pathian leh a ze hrang hrang nasa taka an buan ţhin bakah Baibul hi an hla rua chher nân tak an hmang ţhin. Thu leh hla khawvela cheng kan nih a, thu leh hla anga Baibul tuipui pha chin kan nih ngai chuan, kan chim chin a sâng hle tihna a ni. He khawvel dana thu leh hla chim chin vawrtawp dawta kawng zawh leh tur chu Pathian leh a thu hlate hi an ni tlat a ni. A mi leh sate kal tlanga a hla phuah tam tak zingah, tun huna kan ram dinhmun leh mipuite nunphung mil zet mai, Zawlnei Isaia Bung 5-na hi dârthlalang atân i han zir teh ang.
Isaia bung 5:1-7 inkârah hian Hebrai Hla Hril (Poetry)-a hla hrilna hmanrua; Wordplay, Assonance, Alliteration, bakah Rhetoric mawi tak tak, thlûk sei dan ri hrang hrang leh mood hrang hrang kan hmu kim biai a. He bung 5-na hla hi tehkhinna awmze ţhuang nei (allegory) hla mawi tak a nih rualin, tehkhin thu (parable) kan hmu bawk. Chutih rual chiah chuan, sûnna hla (lamentation) kan hmu tel a, thu tluang hmanga tehkhinna (metaphor) pawh kan hmu bawk. He hla hi Mizo Baibul chuan, ‘Grep huan hla’ tiin a thupui a dah a. Lemchan dawhsâna mi pakhatin lemchan a rawn sawi hawnna, Soliloquy an tih hmangin kan Pathian chuan he hla hi Isaia hmangin a rawn chham chhuak ta a ni.
Châng 1-2 hi Isaia hian a ţhian thiltih angin a rawn chham chhuak a. Chu a ţhian chuan, thlai tinrengin an ngeih lei ţhat êm êmna hmunah grep huan a rit a. Uluk taka a huan thlo faiin, grep nazawng ni lo, grep zingah pawh a hrui ţha ber chi a phun ta a. ‘My well beloved hath a vineyard in a very fruitful hill’ tiin. Grep hrui ţha ber chi (Choicest vine) tia a rawn sawi hi Israel fate niin, grep chinna huan, lei ţha hlang awmna hmun, pal phui ţha taka a hung chhuah pawh Jerusalem a tehkhinna a ni bawk. Zawlnei Isaia hian a ţhianpain he grep huan a enkawl ulukzia te, ran leh sa laka a him theihna tura a hung phui ţhatziate min hrilh zel a.
Châng 3-na kan han kai chiah hian, Pathian vuivaina thu kan hmu ta a ni. Ngenna ngenngawl tak hmanga bul rawn ţanin, he hla châng chhiartute hmuhhmaih rual loh turin, Dramatic Irony an tih mai, thil dik lo a awm a ni tih miin a chhiar hmaih rual loh turin thu a chheh âm hle! A thu chheh letling chiaha awmze nei, Verbal Irony mai bakah, rah ţha ber chhuah tura a beisei grep huana a beisei loh ang hlira thil thleng vangin, Pathianin Situational Irony a rawn hmanna kan hmu chho ta hial mai. Israel fate leh Juda mipuite’n a beisei an phâk loh êm avanga tihelna ţawngkam dengkhâwng tak tak; ‘Wild Grapes’ tia Sarcastic Pun, ‘Grep Suak’ tih kan hmu ta hial a nih hi!
Pathianin a enkawl anga ţhain tu mahin grep huan an enkawl theih bik chuan loh tur laia, grep suak hlir mai an rawn rah chhan Pathianin a hnam thlante hnenah a zawt ta a ni. Chuvangin, he hla hi Protest Song ti pawhin sawi theih a ni bawk ang. Hmasâng Israel huna mipuite koh khawma an awm chhan pakhat chu, thubuai chai turin a ni ţhin. A hnam thlante nena a inkâr thu ngaihtuahsak phûtin, grep suak rah chhanah tu nge mawhphurtu zawk tih hriat a nih theih nân thubuai chai Pathianin a cho ta a nih kha. Israel fate a enkawl seilen danah thiam lohna a neih leh neih loh, thutlukna siam turin anmahni kutah vek thuneihna a nghat ta bawk a ni.
Châng 4-na kan en chuan, Pathianin Isarel fate hnenah a thubuai a appeal ta a. Chu thubuaia chu Rhetoric zawhna pahnih hmangin a chhilh zui ta bawk. ‘What could have been done more to my vineyard, that i have not done it?’ tiin, Israel fate duhsakna tinreng leh, hamţhatna tinreng kal tlanga a enkawlna ang bak eng nge tih leh theih a neih tawh chuan ang tiin. Rhetoric zawhna pahnih; Pathian leh a grep huan inkâr thuah hian, Pathian dem zawnga chhanna reng reng reng sawi tur a awm tak loh avangin, châng 5-6-ah hian Judgment Order a rawn chhuak ta rup mai a! He grep huan hi ţhiaha a awm tur thu leh, a pal hungna lama tihchhiat vek a nih tur thu a rawn puang ta dum mai a nih hi!
Keini zofate pawh chhak ata thlang kan rawn tlâkin, India ram bakah an chhehvel ram tinah ram inchuhin an indo buaih buaih reng a. Chutiang a neih reng lai chuan tu ma luah loh leh chuh buai lohin, tuna Zofate lû nghahna he Zoram ruak duaiah hian Pathianin min chentir ta a. He ram leilung anga ţha, thlai tinreng chin theihna hmun, sik leh sa nuam tâwk chiah bawk si hi kan chanpual atâna min pêk a lo ni. Pathian kan hriat hnuah phei chuan Zawlnei Isaia vekin, ‘Zawn chhuah, kalsan loh khawpui an ti ang che’ a tih ang maiin, Thlarau Thianghlimin min chenchilh ta reng a. Tisa leh thlaraua malsawmna kan dawn zozaite hi, hnam dang tân pawha thîk tham a tling tak meuh a nih hi.
Mahse, Israel fate ang bawkin kan rah chhuah chu a suak, a chhemi, duhamna fahrin, mahni hmasialna leh inpawngnêkna, thluaka sum lut natna, eirûkna leh hlemhletnaa khatah kan lo rah chhuak ta si a nih hi! Heti baka duhsak leh hmangaihnain Pathianin min enkawl leh ngaihna a hre tawh chuang bik lo. Chuvangin, Israel fate ang bawkin Pathianin min vaukhan ve ta a nih hi! Chu mi vaukhanna thute chu hman ata tawh a zawlneite kal tlangin a puang chamchi a, sim turin min ngen reng bawk. Mahse, sim ahnêkin suahsualna leh duhamna bawihah kan lut thûk tial tial si a nih hi. Zoram harh la, sim vat rawh! A nih loh zawngin, Israel fate ang bawka Pathianin kan chungah a kut a lek hun a lo thleng thuai tawh dâwn e.