Ram vei a tul tawh lo

  • Dr. C. Lalrampana

A KAMKEUNA

Khawvel ram hrang hrangah hian mahni chenna ram leh hnam dinchhuahna tur leh hmasãwnna tur ngaihtuaha hmanhlel em em, ngaihtuahna zawng zawng senga englaipawha chhum lo chat lova beitu an awm thin. Chutiang mite chuan an ram roreltute leh hruaitute chetzia leh sukthlek dan te, an rorel dan leh ram mipui sukthlek dante uluk takin an thlir a; an ram leh hnam tana him lo, leh chhiatna thlen thei thil a awm chuan siamthat theih dan tur kawng hrang hrang ngaihtuahin an hmanhlel em em a, an rilru a hah hle thin. An ram leh hnam ngaihtuahin an vei èm em thin. An ram thatna tur chuan thu leh hla bakah, chetziain nunna thãp thlengin an inpumpek thin. Chutiang mite chu ram roreltuah leh hruaituah telin nihna nei an ni kher ngai chuang lova awmhmunah an phak tawk ang zelin theihtawp chhuahin an thinlung zawng zawngin, an rilru zawng zawngin, an chakna zawng zawngin, an thlarãu zawng zawngin, an theihna zawng zawngin an ram that dan tur ngaihtuahin an bei mai thin a ni. Chutiang mite avang chuan alawm ram chu a din chhuah thin ni?

INDIA RAM VEITUTE CHU?

India pawh hi Kumpinu sorkar khan atirah chuan a rawn awp nghal mai lova. Kum 1600 khan India leilung an rawn dailut tan a, kum 7 zet an awm tlangnel hnuah British East India Company chuan fing takin sumdawnna kalpui pahin Surat lawng chawlhna tuipui kamah lo lutin August 24, 1608-1947 kum 339 zet min rawn awp bet ta a ni. Sumdawnna an rawn kalpui tantirh lai chuan sa (meat) ringawt lo deuh, a thlãkthleng nan hmuihmer bãwlhlo (spices) an rawn luhpui a, a hnuah silk, cotton, indigo dye, thingpui leh ruihhlo kani ganja (opium)-te nen fing thiam takin min awpbet zui ta mai a ni. Kum 249 zet ral hnu 1857 khan kan harh chhuak ve ta chauh a, British dorkar awpbehna hnuai atanga tal chhuah tumna beihpui kan tan chauh kha a ni a. Beiseiawm loh deuha a lan lai leh hreawm tinreng paltlanga kan ram veituten an beih hnuah August 15, 1947 khan zalenna kan nei ve thei ta chauh a ni. Kumpinu awpbehna atanga kan talchhuah theihna tura beitu, ram veitu hnam pasaltha tam tak mipa.leh hmeichhia an awm a, chung zinga a meizanghlaptu langsãr zual deuh deuh mipate chu:- Bhagat Singh, Mahatma Gandhi, Subhash Chandra Bose, Jawaharlal Nehru, Dr. Rajendra Prasad, Lala Lajpat Rai, Lal Bhadur Shashtri, Bal Gangadhar Tilak leh hmeichhiate chu:- Rani Lakshmi Bai of Jhansi, Sarojini Naidu, Madam Bhikaji Cama, Begum Hazrat Mahal,

Annie Besant, Aruna Asaf Ali, Usha Mehta, Kasturba Gandhi, Kamala Nehru, Vijaya Lakshmi Pandit-te an ni. Heng kan hnam pasalthate huaisenna leh thi leh thãu pawlha an beihna avang hian India (Hindustan@Bharat) hi a lo piang thei ta a ni. Laipui leh atom bomb hmang lovin Gandhiji (Bapu)-a thupui tharum tel lo (non-violence) hmangin zalenna kan hmu thei a, a ropui danglam hle a ni.

MIZORAM VEITUTE CHU?

Kumpinu (British) Sorkar laka Mizoram venghimtu Zoram veitu leh hmangaihtu kan neih chhun langsar zualte chu Pasaltha Khuangchera, Lal Bengkhuaia, Lalnu Ropuiliani, Lal Khamliana, Darthawmate an niah han ngai ta phawt ila. A bak chu kan ram vei êm êm thintu kan hnam hla phuahtute leh thu leh hlaa Mizo ram leh hnam humhalha veitu heng -Rokunga, Vankhama, Lalzova, Kaphleia, L. Biakliana, C. Thuamluaia, KC Lalvunga, Jame Dokhuma, R. Vanlawma, JF Laldailova, Lalthangfala Sailo, Hrawva, Zirsangzela Hnamte, Liandala, PS Chawngthu, Laltluangliana Khiangte, B. Lalthangliana, Revd. Chuauthuama, Lalrinfela (Mafaa), Darpawngi, Hmuaki, Romani, Nuchhungi Renthlei, Khawlkungi, Lalsangzuali Sailo, Thangkura drama club, Zephyr drama club, saden muanga comics leh a dang sawi tur an awm nual awm e. Tarlan hmaih palh pawh a awm ngei ang, inhrethiam tlang ila.

Assam State khu kum 1950 khan a lo piang a; a tirah chuan North East State parukte pawh hi Assam State-a bet vek kan ni a; a hnuah kan indang darh ta hlawm a. Mizoram pawh hi Jan 21, 1972 khan Union Territory dinhmunah hlan kãi kan nih avangin Assam State atangin kan indang ta a ni. Tichuan, Feb. 20, 1987 khan Arunachal Pradesh nen State puitling dinhmnunah hlankãi kan ni a; chumi hnuah pawh kum 36 lai a veileh ta.

Assam state kan nih laia Mizo District Council dinhmun kan nih lai atanga kan ram hruaitu (political leader) hrang hrang UT/State sorkar kal tawha ram hruaitu zawng zawngte pawh kha Zoram hmangaihtu leh veitute vek an ni a, Pathian ruat ang zela kan ram roreltua awmte an ni. Kan hmusitin kan deusawh thiang lova an zahawmin an ngaihsanawm em êm zawk a ni. Amaherawhchu, an hun lai zelah khan mipui duhthusam erawh an tling pha vek lova, kawng tinrengah hmabak kan la ngah hle.

State puitling dinhmun chuangkai tura kan ram Mizoram veitute leh beitute hi tute nge? kan tih chuan kan zavaiin kan ni. Chutihrualin Mizoram veitu leh zalenna sualtu pakhat MNFchuan Pu Laldenga kaihhruaina hnuaiah March 1,1966 khan Independent an puang a. Sorkar Pisa leh sipai camp an lakte chu March 25, 1966 khan India sipaiten an chhuhsakleh ta vek a ni. MNF-in kum 20 (1966-1986) zet zalenna a sual hnuah June 30, 1986 khan India sorkar nen inremna thuthlung ziah a ni ta. Tichuan, Feb. 20, 1987 khan State puitlingah hlankãi kan ni ta a. November, 1987 khan inthlanpui neih a nih hnuah zalenna sualtu Laldenga kaihhruai MNF sorkar a lo piang a, mipui pawhin kan beisei a sanga kan lo lãwm hle. Mahse, mipui rin leh beisei an pha lo hle. Ram hmangaihtute Sorkarah si khan Lottery scandal te, sazuk talh, zu zawrh bakah an rammute an ngaihsak tawk.lova buaipui leh sawi zui luih luih tham a ni a, Sorkar chu reiloteah a tla leh thuai a. A hnuah Congress leh MNF in-sorkar chhãwkin kum 36 a liamleh ta a, ram vei hah rêng rêngin tun hi kan thleng ta a ni.

A TLÃNGKAWMNA

Lushai Hills kan nih 1935 atanga 2023 kum 88 chhung zawng khan khing kan mi chhuanvawr leh hnam rohlu zawng zawngte leh Zoram mipui, zofa zawng zawngte hian raltiang ram kãi ve nghakhlelin kan vei em êm theuh a; athenin tharum leh silai nen, a thenin thu leh hla nen, drama, kawng zawh, chawnghei, bandh nen kawng hrang hrangin kan ram veizia kan tilang a, thiamna bik talent nei ve lote pawhin awm hmunah ngaihtuahna sengin Zan mutnaahte muhil hlei thei lovin kan tal kan tal thin. Hetianga hah tak leh lungmgai taka kan inbengkun lai mek hian Zoram thar kãwl a lo êng tan ta. Kum a lo thar a, mipui sorkar a lo piang ta. A hma zawnga Zoram kalphungte nena khaikhin chuan hei zet hi chu Independent tenau tih theih hial niin a lang ta. Tun tuma Party CM ni lo, mipui CM phai lam zinte kha a van smart tehlul êm? Ka star tawp. “Tun tumah chuan engmah ka dil dawn lo che, thil dil tur chea lokal ka ni lo; inhmelhriattawn tura lokal mai ka ni” tia India PM khawvela hruaitu lãr ber leh ropui ber hrilha a zãwlpui kawm hmiah hmiah maite khan thla a timuang kher mai. Tin, kawng hrang hranga Mizoram dinchhuah vena tura a hmalakna zawng zawngte kha a ropui takzet a; Assam ramri dawhkana.chinfel a tum hi a ropui lehzual mange aw! Youtuber thenkhatte’n tharum nen bei tura infuihpawrha ramri buai sosang tur ang zawnga an lo pho chhuak ve sek hi khapbeha nawhreh hmak ni se a duhawm hle. Indona leh tharum thawhna hian remna tluantling a thlen lo, Burma, Manipur, Israel, Ukraine vela thill thleng mek kan hria. An tuar nasat tawhziate hi aw! Chuvangin, buai hi chãk miah loh tur; Silchar kawng dan hleka chaw nghei nghal mai tur hi lo invaupum vak thei kan ni lo. Intodelh tak pawh ni mah ila buaina hian hlãwkna pakhatmah a thlen lo. Hmasãwnna daltu mai a ni. Tun atang chuan kum 88 zet ram veia mitinte ngaihtuahna senga kan hui pup pup ang em êm kha ngai tawh lovin hahdam deuhin kan muhil ve siai siai thei ta. Amaherawhchu, mipui sorkar ‘engine’ hi mihring ve bawk tidik lo thei, tisual ve thei an nih avangin a engine a fail loh nan keini mipui an ‘driver & pilot’ te hian chetsual hlau tak chungin fimkhur takin kan tum ram ‘Independent nation’ thleng thei turin i khalh char char teh ang u.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427