- Mahmuaka Chhakchhuak
Kum 1974-ah Richard M. Nixona’n United State of American President a nihna chu a bansan a, hei hi vawiin thlenga US President bansan la awm chhun a nih bakah kan la sawi tawp theih loh chu a ni. US President ni phak te hi mi ropui tak an ni hrim hrim a, an chanchin a chhia a tha hi mitin ngaihven a ni hrim hrim bawk. Chung zingah chuan Nixon-a ban thu pawh hi mi tam tak ngaihven a ni a, a chhe zawnga sawi tam tak an awm laiin ropui taka a bang ngam ti zawnga sawi an awm bawk a. Kum 1969 US President thlannaah chuan thlantlin a lo ni tawh a, a vawi hnihna atana chuh lehin 1972 kuma US President ni leh thei turin theihtawp a chhuah a, a tling leh ngei tak nain Inthlan hmaa an thil lo tih chuan Whitehouse chhuahsan phah alo ngaih ta zawk si a.
Kum 1972 Inthlanpuiah President Nixon chuan tlin leh ngei tuma a beihnaah amah leh a thawhpui, a mi rin deuh deuhte chu Watergate Building-a Democrat Party Office lehkha pawimawh tak takte ro bo-ah leh khawih chinpenah puh an ni a. Nixon leh a mi rin ber H.R. Haldeman chuan chumi an thiltih chungchang thu chu June 23, 1972 ah sawi dunin an thusawite pawh chu tape-ah record a ni bawk a. Nimahsela chu an thiltih chu vantlang hriatah puan alo nih tak hnuah chuan Haldeman chuan a hna bansanin Nixon nena an thiltih leh an thusawite pawh record a ni tihte a puang chhuak ta vek a. Nixon chuan chu thu a han hriat chuan a beisei loh lutuk thil a tawn avangin a thinlung a rum tak meuh meuh a, a tap ringawt mai a ni. President thuneihna hmanga kawng tinrenga inphen a tum chung pawhin an thil lo tih dan chhui zeltu leh tlangaupuitu – Chanchinbumite tangrual chu a hneh hleithei ta lo a, kawng hrang hranga beihna a tawh chhunzawm zel tak avangin President thutthleng chu luah reng thei niin a inhre lo a, lohtheihlohnain a nawr tak bawk avangin Aug. 8, 1974 chawhma dar 11;00 am a US President atanga a banna thu sawi turin thu rel fel alo ni ta zawk a ni.
Hetiang khawp hian American President 37-na chuan a thil tih dik loh vangin a lal thutthleng luah thei reng loin a kiansan alo ngai ta a, an chhungkuaa mittui luang zawih zawih chunga Whitehouse an chhuahsan lai hmutute phei chuan insum har an ti hle a ni. Nixon hi mi ropui tak a ni a, a hma kum 6 daih kal tawhah khan ‘Tunlaia America ram buaina chhan hi mipuite’n an zir loh vang ni loin, ram hruaitute’n an zir loh vang zawk a ni’ tih thute chu mipui hmaah alo sawi tawh a. Hruaitu dinhmuna a din vanga hetiang thu hi sawithei tura hrechiang tu pawh amah ngei chu a ni tih a hriat theih mai awm e. Helicopter hmanga Whitehouse a chhuahsan fel chiah thung chuan bang leh khawi iloa Nixon thlalak tar zawng zawngte chu pawhthlak nghal vek a ni a, a sulhnu zawng zawng pawh nuaibo nghal vek a ni. Whitehouse a mipui hmaa thusawina hmun an tih bik – East Room atang bawk chuan President thar Gerald Ford chuan thusawi veleh nghalin ‘Hun rei tak rilru hrehawm tak leh chi-ai taka kan awm hun chu alo tawp ta….’ tiin a han sawi veleh thung a, a hma minute reilotea mittui tla chunga Nixon te chhungkua thlahliam tute ngei bawk chuan lawmna vangin kut an beng leh ta dar dar a. Hetih laia chhawng hnihnaa an thawmhnaw ken tur rem fela lo la awm Nixon fanu Julie chuan chutianga kutbeng thawm chu ngaithla thei loin a rang a rangin Whitehouse chu a tlanchhuahsan veleh bawk a.
Nixon dinhmun ngaihtuah hian lungchhiatna tur hi a tam ngawtin a rinawm. A theih dan danin President a nihna hmangte pawh chuan a thil lo tihsual tawh chu thupbo a han tum ngial pawhin a thup zo ngang bawk si lo a, a tawpah chuan a nupui leh fanaute zawng zawng nen hrehawm ti tak chungin Whitehouse ropui tak chu zak tak leh kimki taka meikhup zul zul chungin an chhuahsan alo ngai ta zawk si a. Kum tam tak liam tawh mahsela khawvel awm chhunga kan sawi tawp theih loh tur thawnthu min lo hnutchhiah ta zawk a nih hi. Nang leh kei ngei pawh hian eng thawnthu nge khawvelah hian kan hnutchhiah ve dawn tih hi i lo ngaihtuah ngai em, nge ngaihtuahna nei lem loin ilo nung satliah mai mai zawk em ni?
Kan thil lo tih tawhte chu chawhreh ngawt theih a ni dawn si lo a, sawiboin thupbo tum eltiang mah ila, leilung hian thup tak tak theih lohin a rawn lanchhuah tir leh ngei thin bawk si avang hian kan nun hi uluk a ngai hle mai. Nixon ang maia mittui nena thlahliam hi kan la ngai ve mai ang tih a hlauhawm a ni. Nimahsela mihring hi Eden huan atang tawha bawhchhiatna hmelhriat tawhtute kan nih tlat avang zawk erawh chuan nang leh kei hi vantirhkoh ang em a thianghlim famkim erawh kan ni thei kher lo ang. Chuti chung chung pawh chuan kan theih dan danin rinawmna nunpui ila, kan thiam dan danin thianghlim tum bawkin kan huaisenna hmangin dikna vawnnun tum tlat bawk ila, a bak chu Pathian kutah dah tawh zawk mai ila khawvel ah hian thuneihna hmang leh sum leh pai hmanga sulhnu thupbo duha buai ngai loin sulhnu mawi lo leh sulhnu pawr tak kan neih loh ngei ka beisei. Heng thil pathum hmang lek hian alawm mi ropui tak tak te ngei pawh hian sulhnu mawi tak an lo neih fo thin ni. Rinawmna, Thianghlimna leh Dikna hi mihring nun cheimawitu atana rangkachak thawmhnaw ai pawha mawi reng zawk fo chu. Heng thil pathum avanga harsatna i tawh a awm a nih chuan chunglam kutah dah tawh maiin lawm takin chu harsatna chu dawngsawng zawk bawk thin ang che. Nakin lawka i lawmna thlen tu tur zawk a ni ngei dawn si a.