- Ma Liana, Sihphir Venghlun
Kum 17 kal ta, August ni 22, 2006 ah khan Zozam Weekly chanchinbu chuan MLA 15 te chuan zin miah si lova zinna senso (travelling allowances) an lâk thu a rawn chhuah a. He dâwt bill hian vawiin thlengin Zoram Politics-ah hmun lai lum a la luah a, sawi chhuah reng a la ni. Khatiang thil dik lo kha mipuite hian kan hriatreng a tul. Chutih rualin, eirukna dang, a hunlaia lar hat hi kan hre rei thei mang der lo. Khatih laia Ratu bialtu MLA Pu Lalduhoma zin bill lâk dan hi kan hre bel hlur a. Midangte kha theihnghilh chi an ni chuang lo. Hriatrêng tlak loh thil titute hi kan hre reng tur a ni zawk. Khatih lai khan a insawifiah nasa apiang an lar a. Pu Duhoma pawh a insawifiah nasat lutuk avâng leh a insawifiahna kha pawm tlâk a nih si loh avânga vawiin ni thlenga rawn lar chho ta a ni.
Khawbung bialtu tuna MNF Treasurer nilai mek Pu K. Vanlalauva pawh zin bill dik lo taka latuah a hming rawn langin, khâ thil dik lo tak mai kha mipuite hnena ngaihdam dil aiin thil dik lo hai chhuaktute laka Assemly Privilege Motion an lek mai theih thu a sawite leh, khatih laia Mamit bialtu, tuna MNF Vice President ni mêk Pu Lalthlengliana’n thudik hai lan chu intih mualphona-a a ngaih thu a sawite kha a makin, India dan zawm tur leh vawnghim tura chhechhâmtute tan thil zahthlak a ni tih an hre miah lo. (Evening Post 24 August, 2006). Pu Lalduhoma phei chuan khatia zin loh bill an lak kha eirukna-a a ngaih loh thu ala sawi ta fan a nih kha. (Vanglaini 28 August, 2006).
Vanglaini Editorial (24 August, 2006) chuan, ‘Kan MLA te berin remchanna zawnga an zin lohna hmun leh, an zin loh huna zin anga inziak fel chunga pawisa an la ngam hi a mak hle a ni. Hei aia mak chu inthiam lohna nei mang lo anga an insawi mam zel hi a ni. Kan ram roreltute’n hetianga thil ‘siamrem’ mai an hnial tawh lo a nih chuan, kan ram dinhmun hi a chhe tawh hle tih ngaihdan siam awlsam tak a ni,’ tia a rawn ziak kha a dik khawp asin. Khata dik lo taka Zin bill latu ka biak phâk ang ang chu kawm kualin, phone hmanga ka biak apiangin an zin thu an sawi deuh vek. Pu Duhoma hi chu amah a insawifiah nasa tho bawk a, tiin ka kawm lo. Pu Duhoma tih loh midangte hi chuan an zin thu erawh an sawi deuh vek. Pu Duhoma erawh chuan a zin ve ngei thu hi a sawi miah lo thung.
August ni 28, 2006 Vanglaini phek hmasa berah Pu Lalduhoma chuan “He Free Travel facility hi kum 1990-a siam kha a ni a, tun hnaia chanchinbua lo langte chauh a latu kan ni lo a, kum 1990 hnu lama MLA zawng zawngin kumtinin inangkhatin kan la vek a, keimahniin bill phuahchawp siama kan dil pawh a ni lo a, kum 16 chhung lai MLA-te lo siamsak thintute hian kalphung an lo nei a,’ tiin Vanglaini chanchinbu hian Pu Lalduhoma thusawi an rawn chhuah a ni. MLA lo ni tawh thinte telna pawl Former Legislators Association of Mizoram (FLAM) kan tihte chuan September ni 2, 2006 khan heta Pu Lalduhoma thusawi hi chhâng let nghalin, MLA ten Free Travel Facility an lâk vek loh thu an puang a. He dân hi kum 1991 a siam chauh a nih thu leh MLA zawng zawngin FTF hi an lak vek loh thu an rawn tarlang tel nghe nghe a ni.
Hetia FLAM meuh pawhin Pu Lalduhoma thusawi a dik lo, tia thuchhuah an neih tawh hnuah pawh Pu Lalduhoma hi a la insawifiah chhunzawm ta zel a. March ni 27, 2020-a Serchhip Bazara Serchhip By Election Campaign Kick Off-a a thusawinaah khan, “Kum 16 chhung MLA zawng zawngin zin loh bill an lo la tlak tlak a, chu chu tih dan phunga an neih a ni. MLA kan han ni ve a, lak turin a sign-na tur min han chhawp a, kan la ve mai a, thil dik lo a ni tih pawh kan hre lova, thangkhat lian chhung an lo kalpui tawh, kan hma lama MLA zawng zawng pawhin an lo lak vek a nih avâng khan, hei hi chu a dik lo ang tih nachang kan lo hre mai bik lo va, kei ngei pawhin ka lo la ve a ni,” tiin ala insawifiah ta hrâm a. A MLA puite bâkah Mizo mipui hi min zah lo ka ti.
Tin, khatia zin loh bill latu an awm a, chanchinbu-a chhuah mualpho an nih hnu khan Mizoram Lagislative Assembly chuan Ethics Committee dinin zin loh bill latu MLA 15 te chu insawifiah turin a hriattir a. Ethics Committee hmaa Pu Lalduhoma insawifiahnate kha a pawmawm lem loh, “Free travel ngau ngau a hi chu Ex-MP nihna hian damchhung atan ka nei sa a,” a tihte pawh kha anti-defection law hmang a MP nihna atanga an hrem/bân hian a hmang chhunzawm thei zel em? Tin, Ex- MP te hi Relah man chawi lovin First AC-ah anmahniin an chuang thei a, an nupuite nen Second AC-ah an chuang thei. Free travel han tih tur em chu a ni chuang lo.
Mizo zinga thu leh hla lama a thiam ber pawla ka dah, mi ril Pu Vanneihtluanga chuan, August ni 31, 2006-a Vanglaini ah ‘MLA te chhanna’ hi tih thupui hmangin article ngaihnawm tak a rawn ziak a. Chutah chuan, “Kan clerk ho tih vek a nia, kan zin nite thlengin min lo bithliah felsak mek mai a.. Kan awih thak lo. Ni tak tak sela chuan, in bill lak zat a inang vek ang. A kum chhira thenkhat in zin laiin zin ve mang lo in awm hek lovang. In zat lo thluahin office clerk mai maiin a sem darh ngam lovang. Mahni zin veivah man chungchangah pawh rinawm thei lo MLA, nuaia buai MLA hian nuai za tel eirukna hi i chinfel theih hi kan ring ta lo tlat mai.. “Thiam lohna ka neih ka hre lo”.. Dawt bill aia pawi, sakhaw tihminghliautu, hnam tana thu beidawnthlak, kum zabi sawmhnih pakhatnaa Mizote thusawi rapthlak ber leh âtthlak ber chu he thu hi a ni,” a’n ti tawp mai te hian Zin loh bill chungchanga khatih laia mipui thin a tih rimzia a tarlang chiang hle a ni.
Revd Chuauhuama phei chuan September ni 6, 2006 a Vanglaini-a a thuziakah phei chuan Kohhran thununna hi tualchhung kohhran kuta awm a ni a, tualchhung kohhran huaisen leh huaisen lohah a innghat thui hle tiin Zin loh bill latute hi kohhran thununna tâwk turin mipuiin kan beisei thup a nih kha. Zin loh bill lâk chungchangah hian Rev. Darchungnunga chuan ‘Tuten nge Zoram hi kaitho leh thei ang?’ (Vanglaini 22 Sept, 2006) tih ziakin kohhran inthununnate sawi kaiin kohhran hrang hrangte inhmu khawmin tanhona tur chin leh tul dangte sawiho va, thukhat vuaa thawkho tura a duhthu a rawn ziak a ni. Mithiam tak tak article ziak a tam, kan sawi vek sêng hman lo vang.
A tawp berah chuan, zin loh bill kha Pu Duhoma’n a pe let. September ni 14, 2006 khan Assembly Secretary Pu Ngurthanzuala hnenah zin loh bill a lo lâk tawh cheng 3,90,947 chu pek kir leh a ni. Pawisa hi a dah let hma lawk hian Pu Duhoma hian press statement a siam nghe nghe a. Khata a press statement-ah pawh khan pawi tihna leh inthiam loh ngawih ngawihna a la tel ta chuang lo, insawifiahna a ni ber. Vanglaini chanchinbu phei chuan Headline-ah ‘Duhoma’n bill dik lo lak dah let, A ziahluh dan turah sorkar buai’ tia rawn ziakin, pawisa dah let an tum chungchangah hian Assembly Secretary chuan awlsam taka dahluh ngawt theih a nih loh thu hrilhin, an sum lak chhuah tawh anga ziah a nih thu leh account closed tawh a nih thu a lo hrilh a, ama thua a dawn mai theih loh thua chhângin Assembly Speaker awm huna dah lut zawk mai turin Pu Duhoma chu a hrilh a. Pu Duhoma chuan a hmanna tur lama a buai loh thu leh, dah let chu an tih tur nia a hriat avanga dah let mai zawk a nih thu sawiin an dah let ta a ni. Acount closed tawh hnuah kha sum kha eng atan nge an hman tak ang tih lam chu lo dah tha ta ila, inthiam lo tak chunga pe let a ni em? a thil tih sual hria a inchhira pe let a ni tak tak em? Ama press statement atang chuan chu lam a ni lo, Assembly Secretary a chhanna tawngkamte pawh ngun taka han zir chuan political advantage lak tumna avânga pe let mai a ni e.