THUKHAWCHANG (Inthliarna a awm deuh thin em ni?)

  • Ramhluna Hnamte

Kum 8 kal ta khan Tripura state a kan Zo hnahthlak Borkung Hrangkhawl, Politician lar Bijoy Hrangkhawl fapa, Delhi a khawsa thin, rapper lar tak chuan a hla phuah leh sak lar takah chuan ‘North East mite hi India mainland, a bikin Delhi leh a chhehvel ah enhran leh hmusit kan ni e’ tih theih tur thil thleng thin a duh loh zia a hlaah chuan a tar lang a. February ni 10,2014 khan Arunachal zirlai,Nido Tania, Delhi a college kal mek chu South Delhi market ah thah a ni a, a rual hian Manipuri mi thenkhat an hliam tel bawk a. Chu thil thleng duhawmlo tak Hrangkhawl-a’n a hriat chuan rap hla tha tak, protest song an tih ang chi chu phuah in a sa lar nghal a, boruak pawh a siam hle. North East mite hi ‘Min enhrang a ni, min hmusit a ni’ ti a ngaih theih mai tur hian thil hi a thleng ve fo bawk a ni. ‘Chinky, ping pong, ching chong’ ti a koh nawmnah tawk leh chu aia nasa tawk tawh pawh tam tak in awm ve ka ring.
1977 khan Lucknow ah vai thiante nen kan kal a, khatih lai kha India film star,Sikkimese Danny Denzongpa lar lai kha a ni a, Lucknow Rel station ah vaiho chuan ‘Danny, Danny’ tiin min zui luai luai mai a, a zahthlak deuh viau na a, khatih laia Bollywood film star lar hmel hmai ang an hmuh avanga khatiang a ti kha an ni a, in enhranna lam phei chu a ni ber lo mai thei a, mahse khulamah khuan min ‘mi khaw sial en na’ a rei tawh a, a hrehawm ve hrim hrim. ‘Indian ka ni ‘ kan tih pawhin min awih sak duh ngai mang lo a nih thin hi. Sawi tur a tam mai. Kan hmel hmai ang pu Bruce Lee te, Jackie Chan te lemchan khawvel a an lo lar leh Korean serial leh an zaithiamte te an lo lar (boom) chhoh tak chinah hian kan hmel ang pute lo changkan zia leh an tluk loh zia hre ve tan deuhin, thenkhat phei chuan ‘Chinky’ an tih ho chu lo ngaisang ve ta deuh pawh an awm nual tawh mahna. Mahse a tlangpui thu in an hmuh phak North east mite hi kan lo la chang kang lua si lo a, nun duhdah leh hmusit awm tak tak a nung a hmei apa in kan lo awm thin bawk nen, min hmuhsitna hi a reh hlei thei rih lo chu a ni e.
North east mite zingah ‘mainland India’ ti hmingtha tak tak- sports ah leh music lamah te an kat ve nuk tawh a, All India a TOP nihna, team leh individual-ah pawh kan lo nei ve nual tawh thin na a, mahse enhran ni a kan inhriat ruk tlatna erawh hi chu a la reh thei meuh lo a ni tih chu a hretute kan ni fur ang. Keini, a bikin North east Tribal ho bik lah hi hmusitawm taka lo khawsa tawk kan lo awm ve thin bawk si, mipat hmeichhiat, smuggling leh khawlai nun uluk lo tak taka khawsate vang hian mainland India ah hian kan ‘score’ sang hlei thei thin lo a ni ngei ang. Heng kan nun dan mawilo tak te hi sim ila, min enhranna leh hmusitna ni a kan hriatte hi chu a ziaawm ngeiin a rinawm. An mi enhranna leh hmusitna chauh thlir lo hian keimahni lam pawh hi in enchian ve kan ngai a ni.
Mainland India lam chu dah tha ta rih ila. Kan Zoram zimte, a dung mel 200, a vang mel 100 lekah pawh hian inenhranna hi a awm tih hi phat rual a ni lo, a hretu leh a tawngtu pawh ka ni ve bawk. Tun hma in ka pa hnathawh avangin Tlabungah kan awm thin a. Lunglei a kan zin changin min lo hmusit thei em em thin a, ‘Khawthlang bai dul(dulkiar), dangpuithu heh ho’ tihte leh deuna tawngkam dang dangin min lo au el thin a, kan zak thei em em thn. Khang kha ngaihsanna tawngkam ni lovin hmusitna tawngkam dik tak a ni.
Khang hun laia P.L.Region-a chengte, Pawi leh Lakher(tunah Lai leh Mara) te pawh hi Lunglei leh hmarlam chuan an hmusit thei em em thin a ni tih ‘Halral Ngai Killuaia leh a Hlate’ tih lehkhabu phek 19-na, para 2-na ah chuan a ziak : “1956 ah Lunglei Govt.High School ah Pawl 7 ka zir a, Hostel kan luh zan chuan Pawi-ho zawng zawng chu Hostel kawtah min din tlar tir a, midang zawng zawng chuan min lam hual a, ‘Vacha thlawh pui Pawihte bawk, pawnpui chhe duh Pawihte bawk’ an ti a, min lam hual mup mup mai a, kan zak hlawm hle. A tuk khua a lo var a, ‘ Pawih-ho zawng zangin lungthu silin nawt ula, a var hlarh hma chuan nawh tur…’ an ti a ni” a ziaktu pa chuan a ti a ni. Hetiang vel hi thil awm dan chu a ni thin. Kan Pawih unaute hian Pawih an nih vang ringawtin vau an tawk a, hmusit an tawk a, kuttuar hial pawh an awm thin niin a ziak bawk.
Hetiang bawk hian kan Mara unaute chu “Lakher chuti khati…” tiin hmusitna an lo lan tir fo thin bawk. Kei hi Mara rama piang ka ni a, naupang ka nih laia Lunglei area a pem kan ni. Lakher/Mara chu ka ni lo, mahse Mara ram atanga pem ka nih vang ngawt pawh khan chhaih ka hlawh tho a ni. Eng nge ni a kan inhriat bik a, an ni ho chu kan lo hmusit ve viau ngawt thin le ?
1968 ah Tlabung atangin pawl 7 zir turin khatih laia Mizo Synod High School, Aizawl ah ka kal a. ‘Chhim mi, chhim kun’ ti a chhaih ka hlawh a, ka thil hming sawi dan leh lam dan, saptawng leh zotawngah min nuih fo thin. Min nuih a min hmusittu tam tak erawh chuan kumtawp results a lo chhuah chuan min tluk lo hle hlawm.
Heng ka han sawi chhuah nachhan chu keini hnam tlemte, nuai 10 ngawr ngawr lek te pawh tanrual a hnehin kan han inhmusit tawn a. Lunglei lamin an aia kilkhawr a awm, chhim leh khawthlang lamte an deusawhin an hmusit a, hmar lam lahin chhim lam chu ‘chhimkun’ tiin an hmusit in hmar khawchhak lam lah ‘Hmar thimpui’ tiin an lo sawi bawk thin a. Chhimkun tih hi ziaktu pakhat chuan ‘in hmusitna lam a ni lo’ tiin a ziak a, inhmusitna lam ni lo mahse a tam zawk hi chuan in hmusit nan an hmang niin a lang lawi si. Fiamthu in kan tih loh leh sawi loh tawp kha kan insawi tir a, mipui hmaa nuihza siam nan te kan in hmang thul a. Hei hian in unauna aiin in thendarhna a siam zawk fo. Kan ram chhunga Tuikuk/Bru te chu dawt ngialngan ngatin ‘Tuikuk Thufing’ kan phuahchawp sak a. Takam/Chakma kan rama awmte lah kan hmusit em em thin bawk a. North east mite India mainland miten min hmusit kan ti a, a dik a lawm, mahse keini Zoram zimte a chengho te pawh heti hian kan inhmusit-deu kual thin tho chu a ni a, tanrual hi chu a har awm mang e.
Hetia Delhi tlang leh India ram hmun danga North-east ho hmusit leh thliar hran ni a kan inhriatna te avang hian North-east mite pawh kan tanrual lehzual a pawimawh hle mai. Chutiang bawkin Zoram zimte hmun hrang hrang- chhim, hmar, chhak leh thlang a chengte pawh hetia indeu kual a inhmusit kual lo hian tangrual zawk ila. Aizawl District chhung a mite hi an changkang tlangpui deuh a, anni hian insuihkhawm kawngah chuan mawh an phur sang deuh awm e, kan chung en deuhte an ni si a.
Hetia kan hmusit a kan deu thin em vang hian em ni kan Lai leh Mara unaute pawhin Mizo nih an chak loh a, ‘Mizo kan ni lo’ an tih duh tak mai le, an rilru kan tin a a ni lo maw? An thinlung kan hliam a ni lo maw ? Chhimlam dah hniam deuh a ngaih theih a kan tawng thin vang em ni Chhim U.T te sawi rik a nih vuai vuai thin le? Deu taka an thufingte phuahchawp saka nuihza siam nan a hmanga kan nuih hluah hluah thin vang em ni ang Tuikuk/Bru te kha an hel tak mai le ? Chutiang bawkin kan unau dangte pawhin in lak hran tial tial an tum na chhan hi keimahni vang em ni ang ? In ngaihtuah chian a ngai hle a ni. Khulamin min hmusit kan ti a, chutih mek laia keini ho kan lo in hmusit kual leh zel te chuan engtin nge kan tanrual ang a, hnam ropui kan siam ang le.Hawh u, tangrual ila, in hmusit kual lovin, thinlung inhliam tawn lovin, kan lo zahawm zawk nan leh khulamin min hmusit a min zuam bik fo loh nan Mizo i ni tlang dial dial ang u.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427