- Dr Chhingdailova
Tun hnai chho ah kan Chief Minister Minister zahawm takin Sorkar doctor private a practice reng si a, practice loh lawmman (Non Practising Allowance) la te hi kan ti tawp dawn tih sawi in, CM office atangin hemi chungchang hmalakna hi thuchhuah siam a ni bawk a. He mi chungchangah hian a thenin sorkar doctor lam an tan a, a then, doctor lam dem an awm bawk a, khawnge in bihchiang dawn teh ang aw.
NPA nihphung leh an kalpui dan: Sorkar in a hnuaia doctor thawkte private a practice loh lawmman a pek chhan bul ber ni a lang hi doctor hna hi hna tha, hna zahawm, mi nazawng thawh theih loh a nih avang te, a zir chhunga rei bik vang ai mahin. Sorkar hian hospital-ah damlo awm, emergency a enkawl ngai te, mamawhna avanga koh thut thut ngaiah te, sorkar chawlhah pawh mamawhna avanga kal ngaih huna damlo tana an hun an lo dahawl (reserve) theih nan. Private-a an lo practice chuan emergency velah koh thut thut theih an nih loh takin, sorkar tan hian damlo tan lo in dahawl tawp ula, private-ah pawh practice lo mai ula, in practice a inhlawh ai chu kan lo chawi tawp mai ang tihna a ni ber.
Sorkar tana inkau reng a an awm theih nana pawisa la reng si in ka hman tho a, kan practice mai ang lo tih hi a thiang lo a ni. An practice hian on call emaw emergency a koh a buai ngai lo pawh an ti a ni thei e. Mahse, sorkarin a tan liau liau a indahawl tura pawisa a pek laia, in dah awl leh chuang si lova pawisa lo lak hi eirukna chi khat chu a ni reng mai. NPA hi on call a koh man emaw emergency a koh man a ni lova, doctor hna hian on call leh emergency a keng tel a, chu mi hre reng chuan he hna hi an thawk a ni. Sorkarin duhsakna avangin lawmman a pek belh mai zawk a ni. Mechanic hna hian motor hnuaia luh hi a keng tel a, motor hnuai luh man hi lak talh hi tum fo se la fuh viau lo. Hna reng reng hi dar 9 to dar 5 chhunga thawh vek theih a ni lova, a darkar aiin a hna ken tel hi a pawimawh zawk tih hi hriat reng tur a ni. Tin, NPA hi sorkar doctor zawng zawng lak vek tura ngai tawk te pawh kan awm a. Mahse, a lo chhuahchhan en hian damdawiin a thawk doctor te, damlo enkawl ho in englai pawh a damlo an enkawl theihna tura an service lo lei lawkna a nih miau avang hian. Doctor thiamna hman ngaihna tho mah nise, damlo enkawl ve lo, heng administration lama kal leh damdawiin lama thawh ve miah lo tan phei chuan lak ve tur thil pawh ni in a lang lem lo.
NPA tun hma lama thil atangin: Sorkar doctor, private a practice reng si a, practice loh lawman lak an buaipui hi tun hnai thil mai a ni lova. Mizoram, mahni sorkar nei a kan awm ve, UT hun atang tawh khan NPA hi tih tawp an lo tum tawh niawm in an sawi. Mahse, khang hun lai khan doctor an la tlem a, mipui mamawhna a sang bawk nen an titawp ngam ta chiah lo niawm tak a nia. A hnu lamah pawh hian sawi ho thin ni mahse hma la ngam tak tak an awm lo nge ni. Mipui leh sorkar hnathawk ve tho zingah hian he thil dik lo hi sawi lan ni thin mahse, hotu lam hian an tih ngam chiah loh avang hian thil dik lo pawh hi dik lo anga lan tir ngam lovin, sorkar doctor zawng zawng te an ti zawk zamah a, a lo la lo Doctor pawh chu thil sual ti zawk anga ngaiin “lak vek tur kan ti a, ti nge a lo lak loh” te an in ti ta vel zawk zuk nia. Doctor thenkhat chuan doctor hrim hrim nih man lawmman emaw ti tawh a, thil dik loh kha dik loh a nihna pawh hriat loh khawpin an hmang zui ta hial a nih hi. Sorkar lam hotu lu te lah hian nunna enkawltu na na na chu an lo be chhe ngam lo bawk nen, heti hian thil dik ni miah lo kha khawih chet ngam loh in an awm ta reng a nih hi.
Doctor ngam lo tu Health Minister?: Doctor hna hi hna tha leh sang, khawtlangah pawh a vantlang chunglam an ni hlawm a, Health Minister nikhua leh chak inti deuh pawh NPA tihtawp kawngah hian hma an la ngam lo fo niawm tak a nia. An NPA lak tih tawp a hnekin an service pawh kum 60 atangin kum hnih belh sakin duhsakna uchuak tak pek an ni ta zawk a. Tun sorkar tharah pawh hian Health Minister hi hemi NPA chungchangah hian a thawm hriat tur avang viau. Tun hnaiah mi thenkhat in NPA chungchang hi RTI te zawtin, social media lamah heng facebook, youtube ah te an sawi nasa in, nitin chanchinbu lamah pawh hemi chungchang hi ziah lan a ni a. Mahse, he mi chungchang hi Health Minister hian hmalak tumna hi media ah a sawi chhuah awm hi hriat a ni lo (a lo sawi chhuak a, ka lo hre ve lo palh emaw ni). Tunah pawh hian Health department concern thil ni si hi NPA chungchanga hmalakna hi CM Office atangin order a lo chhuak ta daih mai a. Hei hi Health Minister ber hian NPA chungchangah hian hma a la ngam ta lova, CM office atangin hma an laksak ta mai em ni dawn le? Hei hian ngaihtuah a ti thui viau a ni.
NPA lak chhuanlam hi: NPA lakchhanah hian chhuanlam leh sawi belh tur a tam khawp mai a. A then chuan Doctor zir chhung rei vang te an ti a. Heti zawnga thil kan lak dawn chuan college a thawk tur hian Master Degree neih a ngai a, chu chu Doctor zir kum zat vel tho a ni a, Ukil ni tur hian BA hnuah kum thum an zir leh nen chuan doctor zir kum zat ang tho a ni a, LLB zir zo, sorkar hna a lut hian an zir rei avangin special provision an dawn ve ngei a ngai ang le. Doctor chu on call a koh thut thin an ni a, an koh thut te hi sorkar hian a darkar engtin nge a chhut ang? tih te an sawi a. Zirtirtu hian in lamah naupang test paper leh exam paper an check thin a, heng ang zawng zawng hi zirtirtu hian a hranpa in an bill ngai lo (board leh university exam paper check tih loh chu). An extra work hi a hna in a ken tel a nia, sikul hour chhunga thawh zawh hman a ni lo, mahse heng hna an thawh avang hian special provision an beisei ngai lo. Doctor hian an hna kal hmang hre vek, mi ekawl dan turah pawh thutiam la thlap zir chhuaka thawk vek an ni a. NPA la miah lo pawh nise he hna hi thawk thei tur hi an ni mawle ?
Private a an practice loh in mipui kan buai ang tih te hi tun hma angin doctor hi an tlem tawh lova. A nihna takah chuan doctor private practice te hian an entir man hi an la to uchuak hle a. Patling nileng hlawh zat deuh thaw hi mi pakhat entir nan an la a ni. NPA la tam pawl hian chengsing thum chuang an la a, chu chu inentir man (500) nen a pun tir chuan an NPA lak zat hi ni hnih thumah an hlawh chhuak var var a ni. A rethei leh harsat tak tak puih te chu an nei teuh ngei ang a, mahse mipui hmakhua aiin an mahni tanghma hi an ngai zawk tih zawng an entirna man lak atang hian a hriat reng mai. NPA aia private practice loh duh zawk te hi mipui aiin anmahni hi an buai zawk tawh a rinawm. Doctor in NPA an lak loh chuan thunun an har ang tih te hi NPA hmanga doctor hi thunun an ni lo. Doctor hi sorkar hnathawk an ni a, thunun theih loh chu sorkar hian chawlh tir ngam mai rawh se.
Buaipuiawm NPA: NPA chungchang hi India ram state dangah pawh an buaipui viau mai a. State thenkhat chu han tihtawp sak that that te pawh an awm a. State thenkhatah chuan NPA la reng si a, private practice phal lohna dan khauh zawk a kalpui te hmun tur a awm nual mai. India ram pum huapa kal pui dan a nih avanga doctor ten an dikna chanvo ang hrim a an claim thil a ni ta reng a, chutih rual erawh chuan dan ang thlap a kal pui thei lo erawh an lo tam hmel ve viau a, sorkar lam pawh in strict zawka kal pui an tum thu hmun tur a tam viau mai. Keini ang state harsa zawk, sum inrenchemnna kawnga ke pen ngai. Sorkar hnathawk DA pawh a nih anga pek theih lohna, ration card var (group A officer tan)tih tawp chhoh mek lai, petrol man pawh tih toh chhoh a nih mek lai, household peon tih tawp a, tih tlem a nih lai hian ka sorkar hian sum leh pai harsatna sutkianna ata hian NPA te hi tih tlem emaw tih tawp sak hial te pawh hi tum se la, an demawm lo mai ang em aw ka ti. Doctor lam pawh hian kan sum dinhmun chhiat zia hria in lungawi tak hian laklawh mai te hi zir zawk se a fuh mai lo ang maw le?
Practice lo man chu practice loh man a ni mai e: Thil hi kan sawi kan sawi a, hnar hnuaiah phatna a bo lo tih ang in NPA lak chungchang pawh hi phatna leh sawi buai tur a tam viau awm e. Mahse, p thil pakhat chiag taka lang chu private a practice loh lawmman hi private a practice reng chunga chung chuan lak loh tur a ni mai. Sorkar doctor ho hian an practice duh a nih chuan sum tam tak siam nan an thiamna hi an hmang thei a, mahse NPA erawh practice ve lo tana siam a nih avang hian lak loh ngam a tul. Tun hma khan tribal scholarship hi tribal nih man an ti mai thin a, mahse an han hrechiang a, tribal nih avang a lak ngawt chi a lo ni hauh lova. Tribal zinga tlema khawsak harsa tak zawk tana sorkar laipui siam a lo ni a, mi tam tak chuan a nihna an hre chianga an la lui ta lo reng a ni. NPA pawh hi doctor nih man a ni lova, doctor practice ve lo, sorkar damdawi in a damlo te eng hun pawha enkawl thei tura sorkar in an hun leh tha a lo lei lawk sak te tan a ni a, vai lak chi leh practice reng chunga lak zui chi a ni lo. Chawm bawk a, hawp bawk hi zawng kan sorkar hnuaiah hian a rem tawh loh tih hria in, chhia leh tha hriatna thiang tak nei chungin a la thei lo chuan an lak loh ngam a hun ta. Doctor thenkhat te chu ram pum huapa hriat lar leh mi chung en te, kohhran lama rawngbawltu, nemngheh rawngbawlna nei chunga la te pawh an awm ni awm tak a nia. Chuvangin, he thil hi chu dik taka kal pui turin sorkar leh doctor lam pawh an puanven an sawi chhin hi a hun tawh tak zet a ni e.