- K. Hmingthankaia
Kan Inhnuai luah dawrkai dawrtu pakhat chuan, ” ZPM Sawrkarah chuan engkim a to, tel man pawh a to lutuk, oil man an tihsan vang a ni” an ti mawl tawp mai a. Hetiang ang hi Aizawlah pawh kan la awm a nih chuan, Party ruihchilhho Social mediaa duh duha rak ho thu lo awi tawk hi Thingtlang lamah hian an lo va tam dawn em, ka ti a ni.
Helai Mizorama oil man tlema lo tihto hret, ( State thenkhat aiin ala to lo zawk an ti lehnghal, mahse, kei chuan ka hrechiang lo) vanga Aizawl dawr bungraw lo to ngawt chhan tur hi a vang angreng hle. Dawr bungraw rawn phurtute hi phai lam motor, khu lama oil rawn thunkhat sa vek an ni tlangpui. Mizoram ami an thun a nih pawhin, a ruak, an haw lam a ni tlangpui thin. Chuvangin, Mizorama ZPM Sawrkarin oil man a tihsan avanga bungraw phurh man san avanga dawr bungraw man sang ta chu a ni lul lo ang e. Mizorama oil thun thin hoin Mizorama an phurh kual thin, thlai leh anhnahte hi, he thu ziah lai, November thla hi chuan a tlawm lai tak zawk a nih hi.
Tel ngat phei hi chu Mizoram chauh ni lo, India ram pawh ni mai lo, Khawvel pum hian, eichi tel hi tunah tak hian chhan hrang hrang avangin kan indaih lo em em a ni. Artificial Intelligece(AI) chuan, mamawh leh tharchhuah a inbuk tawk lo ( Demand and Supply Imbalance) a ti. Ni 23.11.2024 khan, Aizawl Mosolman biakin bula Vai dawrkai hnenah, ‘ Tel man to chhan engvang nge? ‘ ka ti a, rang lutukin, ” International problem awma” a ti zalh mai. Social mediaa mi a intifing, tawng tam si thenkhat ai chuan Vai dawrkai pawhin thil an lo hre thuk zawk a nih hi ka ti.
India ram hian kan mamawh khawp eichi tel kan tharchhuak zo lova. Chubakah, eichi tel kan hmuhna, Oil Palmte, Badamte, Bekangte hi chhan hrang hrang avangin tunah hian India ramah duh khawp kan thar thei lo a ni. Chuvangin, India hian Palm Oil hi Indonesia leh Malayasia atangin 62% vel a chawlut a,. Bekang hriak hi Argentina leh Brazil atangin 22% vel a chawlut a. Nihawichi hriak hi Ukraine leh Russia atangin a chawlut bawk a. Ram dang khawi khawi emaw atangin tlemte te a chawlut thin bawk.
Indona avangte, thil chawkluh, ( Import) chhiah tihsan vangte, India pawisa hlutna leh US dollar inhenna tlakhniam avangte leh, kan sawi tak angin, sik leh sa inthlak danglam vangtein Khawvel hian eichi tel hi a mamawh khawp a thar chhuah loh hrim hrim avangin tunlai hian kan ramah pawh tel man a lo to ta hrih a nih hi. Helai ZPM Sawrkar vang a ni love. Tin, Oil Palm hian ram leilung, environment a tichhia e, an tih avanga ram thenkhatin an Oil Palm hmunte an tihtawp avanga a nghawngte a ni tel zel bawk. Chuvangin, ram a tichhia e, ti mah sela, eitel kan duh si chuan, kan ramah hian Oil Palm a tam thei ang ber i ching ang u. Sum chantirna tur a huphurhawmloh lutuk. Sawrkar pawh hian a herna khawlte leh, kawng hrang hrangin hma a la nasa hlein niin ka hria.
Ration card var hmangte tan buhfai lakna a san deuh tak avanga Kohhran thenkhat nuhoin buhfai tham leichhawng leh tute hnena an ti to ve leh thung niaawma Social mediaa thu awm hi tak tak a nih chuan a va zahthlak ve. Kohhran khan a toin ration a la ve em ni? Buhfai tham tam tak hi Kohhrana mihausa nuhoin, tham tam inel nana tam tak tak an tham awlh awlh thin kha a ni lawm ni? Buhfai tham hi a lo leichhawngtu miretheite tan malsawmna a ni a. Chung mite tho chu an neih chhun chhun tham thintute an ni bawk. Buhfai tham tur an leina man a lo sang ta deuh a nih chuan, buhfai tham an lei lehna man tur chu Kohhran meuh chuan lo tihhniamsak zawk awm tak a ni a. Mahse, thil hi a letling zo ta a nih hi.
Amaherawhchu, Social mediaa thil zawng zawng hi chu ring lo phawt ila, Kohhran zawng zawngin an tisang hek lo. Lo tisang an awm a nih pawhin, ration man san vang emaw ni kher lovin, tihsan an lo tum sa ve hrim hrim pawh a ni thei. Tin, an zinga tu emaw rilru fai vak lo leh ngaihtuah thuk vak lo rawtna kaltlangpui palh vang pawh a ni thei. An zingah Sawrkarlai tihmualpho leh elsen duh ve hrim hrim an lo awm ve palh pawh a ni thei bawk.
Buhfai tham hi a lo chhuahna rilrute a thianghlima, a thuka, a ropuiin a hlut em em tehlul nen, tunlai hian kan va ngainep ta em. Kan Pi leh Pu, kan Nu leh Pate kha chuan, buhfai chhum tur bela awmsa atang ngei khan an kutin an tham chhuak leha, buhfai tham bura an dah pahin, ” Lalpa’n malsawm rawh se” an ti thlap thin kha a ni a. Khang hunlaia buhfai tham kha a hlu bik em em a, a chhan chu, buhfai kha an nuna thil pawhmawh lutuk, hah taka hna an thawh chhan, an thil neih hlu ber a ni tlat a ni.
Tunah chuan, sunday vawikhat Biakina buhfai tham tam hming puan nih duh vang ringawtin, inel nan, buhfai tham tur ringawt, a bag bagin kan lei ta a nih hi. Hmanlai chuan a khawntu pawhin, em phurin Intinah an luta, an mawiin an zahawm em em thin a ni. Tunlai chuan, em phurh chu sawiloh, buhfai khawn tur ni si khan, ipkhai pawh an keng ngai lo, ‘ A pawisain min pe mai rawh u’ an ti ta hem mai a nih hi.
Tun kum tir khan, Kohhran rawngbawltu pakhat chuan engmah keng lovin buhfai tham min rawn khawna, ‘ Engmah i keng si lova’ ka lo ti a, ” A pawisain min pe thin a” a ti a. Keiin, ‘ E, keini chu pawisaa pek tur kan nei lo’ tih pahin polythene ipah buhfai ka thuna, pek pahin, “Hetiang a nih chuan a buhfai leh pawisa pawh chu khawn hah buai lovin, Kohhran thawhlawm ipah hian telh mai tur alawm’ kan ti talh a. Chawlhni lehah chuan midangin min rawn khawn ta a, ‘ Engtizia nge min khawntu ngai kha? ‘ ka lo ti a. ” In bialah lo behtir mai r’u” min ti, an ti. Hetiang vel awmkhawm hi tunlai Kohhran chu kan lo ni ta. Biakin chhung leh Kohhran thil tihna huangchhungah chuan Beram anga lan tum, chhungril lama Kel leh Sihal ang kan ni zo ta em ni? Aw le, kha lam chu duh tawk ila. .
Kiltin atanga Sawrkar lai tihchhiat leh tihmualpho tum hrim hrimtute vang hian Sawrkar tan hian a luhaithlak awm ka ti thin. Thil dang ngaihtuah tur leh thawh tur tam lutuk kara, hengho thu leh hla chhanna siam ve lo ngai reng mai hi. Chhan loh leh, lo awi tawk an lo awm zel si. Chhan leh, ‘ Insawifiah ngai reng Sawrkar an ti bawk si. Hetiang thu belhchian dawl lo leh, an rinthu leh a tha lo lam, an duhthusam taima taka Social mediaa vawrhdarh thintute leh, TV leh Chanchinbua puangzar reng thintute bakah, an thu sawi apiang lo awia lo pu darh ve zel tute hi, an mawl vang nge, an sual vang? Nge, an sual mawl ve hrim hrim ni ang aw.
Chuvangin, hengho vang hian Sawrkar khan in hun hlu tak kha hmang ral mai mai lovin, ngun taka in ngaihtuaha thil tha tur na na na chu huai takin kaltlangpui zel rawh u. Dikna chu a chungnung tho tho thin.