- Dr. C. Lalrampana
A KAMKÊUNA
Mizote chawhmeh tui tak, BP sang damdawi atana hman tangkai Samtawkte (Indian nightshade), Solanum Nigrum tia hriat bawk hian chanchin thuk tak a nei a, kum sang tam tak liam ta atanga hriat lar tawh a ni. He thlai hi Eurasia rama piang ni mah se, khawvel hmun hrang hrangah a lar hle. America, Australasia, leh South Africa-te pawhin an hmel hrìatna a rei tawh hle. He thlai hi kum zabi khatna atang tawh khan herbalist ropui tak takte pawhin an hriat lar thin a ni.
A THATNATE CHU?
India rama damdawiah chuan he thlai damdawi hi natna chi hrang hrang enkawlna atan hman a ni a, chung zingah chuan khawsik, santen, leh pum natnate pawh a tel. Tin, pumpui pân leh vun natna enkawlna atan pawh hman a ni. Hmanlai inenkawlna (Culinary tradition)-ah chuan samtawkte hnah leh a rahte hi dish hrang hrangah an hmang thin. India ramah chuan a rah hi a hel emaw, chhum hmin emawin an ei a, hmun thenkhatah chuan thil tuihnai (delicacy) anga ngaih a ni. A hnah pawh antui (soup) leh âwm hmin (stew) atan an hmang bawk. Samtawkte hi mizo hming a ni a, chu chu “plant Solanum Violaceum” tih a ni a, saptawng chuan ‘Indian nightshade’ tia hriat lar a ni. Solanaceae chhungkaw zinga mi a ni a, chutah chuan alu pawh a tel ve bawk.
SAMTAWKTEA THIL AWMTE
Samtawkteah hian bioactive compound hrang hrang a awm a, chu chuan damdawi leh ei leh in lamah mì a pui tha hle a ni. A pawimawhna thenkhat chu hetiang hi a ni:
Solasodine: steroidal glycoalkaloid a ni a, 16-DPA progenitor siam theih a ni a, chu chu sumdawnna atana hman theih a ni.
Solanine: Tur (toxic compound) a tam lutuk chuan poisoning a thlen thei. Mahse, solanine hi tuiah a inthliar thei.
Polysaccharides leh polyphenols: Heng compound-te hian nachhawkna leh carcinogenesis a tikhawlo thei tih hmuhchhuah a ni a, hei hian anticancer agents awmna tur a siam thei
Uttroside B: Saponin, bioactive property nei, cancer do thei thil a awm thei.
Nutrients : samtawkte hnah hian eitur tha tak tak, spinach ang chi a pai tam a, vitamin, mineral leh antioxidants-te a pai bawk.
Samtawkte ‘Solanum nigrum’ tia hriat bawk hi kum zabi tam tak chhung chu damdawi atan hman a ni tawh a, hriselna atana hlawkna eng emaw zat a thlen tawh bawk. Hengte hi a thatna ber thenkhat chu a ni:
Naupang natna leh nachhawkna: Samtawkte hi taksa natna, hmeichhe thi neih harsatna leh ruhseh-te antipyretic agents leh nachhawkna enkawlna atan hman thin a ni.
Digestive Health: A hnah leh a rahte hi pum nuam lo, santen leh khawsikte enkawl nan hman theih a ni. Chaw ei tuina thlentu leh pumpui pân tihrehna a ni tih hriat a ni bawk.
Antioxidant Properties: Samtawkte hian antioxidants a pai a, hei hian cell chhiatna leh oxidative stress lakah mi a veng thei a, chu chuan cancer leh lung natna ang chi natna khirh tak tak a veng thei a ni.
Immune System Support: Samtawkte hian immunomodulatory effect a nei nia rin a ni a, hei hian natna raldotiu (immune system) a tidanglam thei a, natna a veng thei bawk,
Vun leh hliam: Samtawkte hi vun natna psoriasis, eczema, leh arngeng te bakah hliam, kang leh pumpui pante enkawlna atan hman a ni.
Antimicrobial Properties: A hnah leh a rahte hian natna hrik do theihn (antimicrobial activity) an nei tih hmuhchhuah a ni a, hei hian natna hrik venna a pui thei.
Cancer treatment: Zirna thenkhatah chuan Samtawkte hian bawk tihrehna (anti-tumor property) a nei tih hriat a ni a, mahse cancer enkawlna atana a thatzia finfiah nan zirchianna tam zawk neih a la ngai a ni.
A TLÂNGKAWMNA
Khing tarlan takte bakah khian thisen sang thunun nan leh zunthlum (sugar level) thunun nan samtawkte hi a tangkai hle. A reh hlenna damdawi erawh ni lovin a tihniam theitu a nih avangin a tangkai hle. A that êm êm bik lehzualna chu âwmvel natna (Herpes zoster-shingles) damdawi atan a tha ber nia ngaih a ni. Âwmvel damdawi heng: Acyclovir (Zovirax); Valacyclovir (Valtrex); Famciclovir (Famvir)-te ai hian samtawkte a hela ei leh a hel hmehkeha áwmvel pan lai apianga nitin zing leh zan mut dawna uluk taka khel lova hnawih thin hi a tha ber zawk a, chutih rualin a na lutuk tur ut ut laka veng turin gabapentin (neurontin), pregabalin (lyrica); Opioid analgesic ei tel thin a tha hle bawk. Mahse, hengte hi i ei hmain physician rawn hmasa thin la a tha ber.
Samtawkte hi a hel chuan tur (toxic) a ni thei tih hriat a pawimawh a, damdawi atana hman dan pawh fimkhur taka kalpui a ngai a ni. I hman hmain healthcare professional emaw, practitioner thiam tak emaw berawn hmasa thin ang che.