Engvangin nge US in Pakistan a tan tlat?

  • Dr. C. Lalengkima

Tun hnaiah India leh Pakistan intihthiam lohnaah khan Pakistan hi khawvel ram ropui US hian a tan deuh tlata hriatna lian tak a awm a. India leh US hi inthian tha tak angin lang mah se, US zawk hian India hi phatsat ang hial a sawina a awm a. US leh Pakistan inkungkaihna lam hi inbihchiang dawn teh ang.

Tun hma lama Pakistan leh US inkungkaihna: Kum 1947 a India leh Pakistan ten zalenna an neih lai vel khan khawvel ram hi khawvel pahnih lian tak tak, US awn lam (western bloc) leh communist pawl USSR awn lam (eastern bloc) khan an inthen phawk a. Hetih lai khawvel ram inepna lian tak (Cold war) hian khawvel ram hrang hrang a inkungkaihna pawh nghawng chho nasa em em a ni. Khawvel indopui pahnihna tawp hlim, khawvel ram hrang hrangte pawhin zalenna neih chho hun, mahni inawp ram an nih chho mek lai a ni bawk a. Kha Cold war boruak rit tak hnuaiah khan khawvel ram hrang hrangin US lam emaw USSR lam emaw kha an awm fur a. Khatih hun lai khan India ram ngei pawh hi zalenna nei thar (democracy ram) a nih avang leh Kumpinu ram awp hnu a nih avang khan US lam awn tur a ngaih a ni a. Amaherawhchu, kha tih hun lai khan India ram hruaitute khan hun rei tak Kumpinu hnuaia awm tawh, zalena boruak thar hip hlim an ni bawk a, Cold war politics boruak rit tak kha hip ve lo a, zawlbik neih loh (non-aligned) kha an thlang ta a ni.

Kha tih hun lai khan US khan khawvel hmun hrang hrangah lam tang tur zawngin NATO ang deuh sipai tha chakna hmanga inzawmkhawm pawl CENTO, SEATO, ANZUS tih te a din a. Khatiangah khan India chu tel ve duh lovin, zawlbik nei lo ram nih kha a thlang ta zel a. Cold war politics boruak rit tak karah Pakistan chuan in SEATO leh CENTO chu zawmin US thuhrualpui a ni chho ve ta a. Hun a kal deuh a kum 1955 ah India leh a thuihhruai Asia leh Africa ram thenkhatten Bandung (Indonesia) ah Afro-Asian Conference neiin, India hian ram rethei leh thanglai hrang hrangte (third world) chu inthurualpuiin khatih hun laia khawvel pahnih inep kara tel ve lo pawl (Non-Alignment Movement) kha an din a. Kum 1961 khan Belgrade (Yugoslavia) ah Non-Aligned Movement summit hmasa ber chu an nei ta rup reng a ni. Chuvangin, Cold war hun thim laia taka a thawhpui, a thurualpui a nih tlat avang hian US leh Pakistan inzawmna hi a thuk lo thei lo a ni.

US in Pakistan a puihna te: US hian Pakistan a thlawpna leh a tan zawkna hi a rei tawh khawp mai a. Kum 1948 a Kashmir chungchang UN-a sawi a nih khan US hian Pakistan lam hi a lo tan daih tawh mai a lo nia. Tin, UN Security council member atan pawh US hian Pakistan hi a lo tanpui tawh thin a ni. Kum 1971 a Pakistan political buai avanga Bangladesh a lo pian pawh khan US hian khawvel ram dangin Pakistan an dem lutuk lohna turin thiam takin UN-ah khan a dinpui a ni. India dem viau tur kha USSR in veto hmangin India hi a pui ta hlauh zawk mai pawha. A hnu lamah pawh hian kawng hrang hrangin Pakistan lakah hian chuan zawldawhna leh duhsakna hrang hrang a lan tir sawi tur tam tak a awm thin reng a ni.

Sawi tawh angin US hian Cold war hun thim ber laia amah awntu Pakistan hi nasa takin a pui a, 1954 khan Mutual Defense Assistance Agreement an siam a, a hnuah Pakistan hian SEATO leh CENTO a zawm zui ta a. Pakistan hian US atangin ralthuam chi hrang hrang a dawng nasa viau a, US Indo thlawhna tha F-16 hian pawh a lei thei a ni. Heng bakah hian ralthuam lama puihna leh tih hmasawna hrang hrang US hian Pakistan hneha pe in hei bakah hian Pakistan sipai te hi training te pe in nasa takin a pui a ni. Kum 1965 ah phei chuan India leh Pakistan indona ah khan in Pakistan lam hian US ralthuam an hmang tangkai viau tih te an sawi a, 1971 a India leh Pakistan induna ah khan India ep turin US lam hian a indo lawng lian (aircraft carrier) USS Enterprise pawh India tuipui, Bay of Bengal ah a chhawp hial ang sawi te pawh a awm.

Mi tam tak chuan Pakistan hian kum 2001 a US in Afghanistan-a Taliban ho an do dawn khan US tanpuiin, US lakah hian a inhlawh ang deuh a sawi pawh a awm a ni. Khatih hun laia Pakistan hian US kha thlawhna tumhmun, kawng leh lawng chawlh hmun te hman tirin Al-Qaeda mi leh sa te pawh a man sak a. He thilah hian US hian Paksitan hi nasa takin a pui a. An loan pek tur a hren te chhuah sakin $billion khat lai a ngaidam a, 2002-2013 chhung khan Pakistan hian US atangin $ billion 26 hu ei leh bar leh ralthuam lama tanpuina a dawng a. NATO member ni si lo ah chuan ralthuam lama a thawhpui lian berah puangin ralthuam tih hmasawnna kawngah nasa takin a pui a ni. He mi avang hian mi tam tak chuan Pakistan hian rawlrala chetna hi thlawp mahse US hian a pui tlat tiin an sawi zui thing reng a ni.

India leh US inkungkaihna ve thung: Kan sawi tawh angin India leh US inkar hi tum hma lam Cold war hun lai khan a tha viau lo. India hian USSR lam a awn avangin US hian a be tha ngai lem lo. Kum 2000 hma lam zawng, kum 53 chhung khan US President pathum chiah hian India an tlawh a. Hei hian US leh India inkar boruak that vak lo zia te pawh a tarlang chiang viau awm e. UN-ah pawh India kha US in a tan viau lova, US duhsakna a dawng viau lo kan ti thei awm e. Amaherawhchu, India ram dinhmun in ziaawm lam a pan chho ta zel a. Ei leh bar kawngah pawh ram thang duang tak a nih tak hnu hian India ram pawh US hian nasa takin a duhsak chho ta viau mai. India Prime Minister Nahasimha Roa’a policy thlak thlengin khawthlang lam pawh inzawmna thuk tak a siam zel a. Chumi boruak tha chho zelah kum 2000 khan US President Bill Clinton an India a tlawh atang khan chuan India ram hi US President apiangin an tlawh ta a, Obama phei chu tum hnih lai a lo zin tawh a ni. Hei hian US leh India inkar that tawh zia a tarlang chiang viau a ni.

Tunah chuan India ram chu Asia chhim lama China ral lian vengtu turin US hian a vulh lian mek e an ti a. Mak tak maiin 2006 khan khawvel barakhaih zawk turin US hian Civil Nuclear deal a siampui turin hma a la a. He thil hi a buaithlak a, a buaipui chhung pawh a rei viau mai. India hi NPT member a lo ni lo bawk a, US hian agreement a siam pui mai thei lo. India in insiam danglam thei si lova, US zawk, a tanpuitu tur in an dan te siam danglamin, 123 agreement tiin khawvel mak tih khawp in 2008 khan deal hi a sign pui ta a ni. Hei zet hi chuan India leh US inthianthat zia a rawn tarlang chiang hle a. A mak a makin, US leh India pawh hian an inthianthatna an siam nghet chho ta zel a ni. A dik tak chuan India hi khawvela democracy lian ber, ram thang duang leh chak tak a nih avang hian US pawh hian thiantha a siam hi a a hlawk pui dawn tih hi a hai bik lova, vawiin ni thleng pawh hian an inthian thatna ti that zel tum hian nasa takin an thawk dun zel a ni.

Tun hnaiah US in Pakistan a tan zawk a mi?: Tun hnaia India leh Pakistan intihbuai ‘Operation Sindhoor’-ah hian US lam hian Pakistan hi tan deuh zawk, an tan avanga Indo pawh tihtawp ni ta ang deuh ten an sawi a. US hian India phatsanin Pakistan atan zawk tih thawm te a awm a. Tin, indonaah pawh US thlawhna siam F-16 te pawh hmang ang hial ten an sawi a ni. Amaherawhchu, US lam hian Pakistan hi a lang a pau chuan a tan ngam hauh lo. Tun hnaia Pahalgam-a thil thleng ngat phei chu rawlrala che thin ten pawisawi lo te thahna a nih avang hian US tan chuan tan ngam chi a ni hauh lo. Amaherawhchu indo a chhuah tak tak hmaa an inkar boruak tha lo titawp turin a ngen a ni. US hian tun hma lama hun khirh leh harsa ber laia a lam atanga lo ding tlat thin Pakistan hi an inthianthatna hi chu a la hre ve reng tih zawng hai rual a ni lo. A dik tak chuan Pakistan hi an ei leh bar dinhmun a chhiat bakah khawvela hel pawlte vulh liantu anga ngaih a nih avang hian US hian duh ang takin a ti tha lutuk ngam hauh lo. Amaherawhchu, Cold war hun thim lai zawnga atana lo ding tlat thin leh 2001 a Afganistan a beih laia theihtawk chhuahpuitu Pakistan erawh a la hre zui ve reng ni hian a lang.

Khawvel ram inthianthatna kawng en hian tun hma lam inthianthatna hi thlauhthlak ngawt theih chu a ni hauh lovang. India pawhin Russia, kum tam tak atana lo ding leh lo tan tlat tu hi kawng hrang hrangah hian a thlauhthla thei bik miah bik lo. Russia in Ukraine a runna chungchangah pawh India hian Russian demna tawngkam a chhuah duh meuh lo. Chhuanlam hrang hrang siam in, dawt ni chiah si lova, thudik em em pawh ni lo deuh hi a sawi kual vel ni hian a lang. Chutiang deuh chuan US pawh hian kum tam tak atanga inthianthatna an lo siam pui tawh Pakistan hi a thlauh thla mai chuan a rinawm loh a. Amaherawhchu, India ram hi thian kawm tlak zawk leh biak that tlak zawk a nih avang hian min ti chhe zui viau ngam chuan a rinawm lem loh.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427