Inkhawm tih tlem rawtna kha!
- Nawlchunga Chinjah, Meisatla, Siaha
Heti khawpa inkhawm kan ngah chung pawha mi tam tak nun a dat zia leh, a pawnlangzia, sualna abikin eiruknain hmun a chan thukziate, ruihhloin kan khawtlang, kan ram leh hna, chhungkaw tin deuh thaw a tihbuaite han hmuh hian, hei ai hian inkhawm hi uar deuh deuhin, i titam deuh ang u, tia rawtna siam awm tak leh, sawi awm tak kan nih laiin, inkhawm tih tlem rawtna kan han sawi mai tur zawka lai hi chu a inthlahrunawm mai piah lamah, inkhawm thachhe deuh leh peihlo deuh kan ang bik riau dawn hian a lang a, ka inthlahrung ang reng khawp mai.
Mahni kohhran ni lo hi chu an inkaihhruai dan leh an kaldan phungte, an kohhran dan leh dunte hi va hriat kilhkelh a harsa ve ang reng a, chuvangin, ka sawisual a nih pawn a kohhran neituten min lo ngaidam hram se, hmannia Presbytery khawmpui an ti ni maiin ka hria, kha tah khan, eng Presbytery nge ka hre chiah lova, mahse, Presbytery pahnih a ni tih erawh chu ka chiang thung a, chungte chuan, an rorel (agenda) zingah Kohhran inkhawm tih tlem rawtna an rel tel a, Presbyterian Church Of India (PCI) rorelna sang ber Synod khawmpuia rel tur atan an dah niin ka hria a, ka hresual a nih chuan min ngaidam nawn leh se.
Kha an thuchai, inkhawm tih tlem rawtna an rel kha a pawimawh hle niin ka hre ve a, Synod khawmpui an neih hunah pawh titlu (pass) ngei se, tih hi keima mimal ngaihdanah chuan ka duh dan a ni a, tu pawi leh huatthu mah kan sawi em lo ang chu maw. Kohhran atanga phuarna leh zilhhauhnate kan tawk em lo turah ngai ang. Kohhran ngaihdan ni lovin kan mimal ngaihdan leh rilrute kan sawi dawn a ni ve mai a, kohhran hruaitute beng kan tithlepin, kan ti thinrim em lo ang chu maw.
A kum ka hre tawh chiah lo. He chanchinbuah vek hian, Inkhawm tih tlem chungchang leh khawharin riahpui tihtawp chungchang ka lo ziak ve tawh bawk a, kan rawtna vang leh kan thuziah vangte a ni hauh lo ang tih chiang em em mah ila, hmun tam takah khawharin riahpui an titawp zui deuh nghal sang sang thu ka han hriat khan, awmhmun atang ka lo lawm ve em em ringawt tawh a, inkhawm tih tlem rawtna erawhin awmzia a nei zui ta lova, tunah erawh, Mizorama kohhran lian ber Prebyterian lama kan unauten an khawmpui lian ber mai, Synod khawmpui an neih hun ah, inkhawm tih tlem rawtna awm chungchang an han ngaihtuah tura hi thil lawmawm tak a ni. He rawtna awma hi titlu (pass) thei ngei se tih hi thil duhawm tak a ni bawk.
Keini ang thusawi leh thuziakte hi zawng tu khaw khain an bengkhawn dawn lova, an ngaihven dawnlo bawk tih hre mah ila, inkhawm tih tlem rawtna awma kha a tha ka tih ve em avang leh, ka rilrem zawng tak a nih mai piah lamah, kan tana thil tha tak a ni dawna ka ngaih ve avangtein, mahni mimal ngaihdan sawiin, i han tuihnih ve reng reng teh ang. A kohhran zawng chuan kei hi chu UPC, NEI ka ni thung a nia.
Ram dang leh hmun danga kan kristian puite ang lo takin, keini, Mizoram chhunga cheng, mizo kristiante hi chuan abikin zan lam inkhawm programe hi kan ngah bik em em mai a, karlhata ni sarih ah hian inkhawmloh zan hi zan khat emaw zan hnih emaw chauh hi kan nei ti ila a sual lo turah ka ngai. Kohhran thalai hla zir tih vel nen phei chuan zan awl kan neilo ti ila a sual lovang. Keini kohhran hian Kohhranpui hian zan thum, nilai zan, inrinni zan leh pathianni zan inkhawm a nei a, a hranin, PYD Leh LAD ten Thawhtan zan leh Thawhleh zanah inkhawm kan nei ve thung a, zan hnih chiah a awl a nih chu. Pa pawlten a hrana inkhawm neih an duh ve hunah phei chuan zan khat chiah zan awl kan nei dawn tihna a ni a, kartluanin inkhawm programe a awm dawn tihna a nih chu. Inkhawm pangngai programe piah lamah hian, zaipawl hla zir tihte, fehchhuah tih ang rengte hi a lo awm leh thin bawk a, kum tluan hian zan tin kohhran programe avangin kan chhuak zan tin a ni deuh hawt mai – kohhran programe ngai pawimawh a, inkhawm ngai pawimawhte chu. Kei chu ka tel ve lemlo a nia.
Kan kohhran kalphung ang deuh tho hi kohhran dangte pawh hi in nih ka han ring deuh chawt a, ka ring sual lutuk em lo ang chu maw. Heta tanga, lang chiang ta em em chu, zan lam inkhawm hi kohhran tinte hian kan ngah tih hi a ni a, chu thil ina a lantir ni lehta chu, kohhran programe avangin zan lamah kan chhuak tam a, inah kan awm tlem tih hi a ni. Hei hi thil pawi tak a ni em tih chu ka hre lova, chutihrual erawh chuan, zan lama, kohhran programe avanga chhuahna tur tam lutuk hi tih tlem dan awm thei se tih hi thil tul tak leh pawimawh tak a ni. Tlang takin han sawi ta tawp mai ila, zan lam inkhawm tam lutuk hi kan tihtlem a tul tih hi a ni. Mizorama kohhran lian ber Presbyterian te hi a hma hruaitu han ni thei ula a va tha dawn em. In tih dan chu kohhran dangte pawh kan entawn leh ngeiin a rinawm si a.
Eng kohhranah pawh kohhranpui hian zan thum, Nilai zan, Inrinni zan, Pathianni zan bik hi kohhranpui inkhawm ni atan kan nei vekin a rinawm a, abak ni la chuangte chu nu pawl, pa pawl leh thalai pawl ten inkhawmna hun atan kan ruahman ve theuhin a rinawm. Chuti a nih chuan, kohhranpui lam hian zan khat abikin, Nilai zan emaw, Inrinni zan inkhawm hi titawp thei se a tha viauin a lang. Nuho tan nu pawl bik inkhawm zan neih te, thalai tan inkhawm zan bik neih te, paho tan pawh inkhawm zan bik neihte hi chu thil tul ve tak leh pawimawh ve tak a nih avangin, inkhawm tih tlem kan duh a nih pawn, anni ho inkhawm zan hi chu titawp lovin, Nilai zan emaw, Inrinni zan inkhawm emaw zawk zawk hi chu kohhran tina kohhranpui theuhte hian titawp ta theuh ila tih hil thil duhawm tak a ni.
Kohhran inkhawm programe mai piah lamah, hla zir, committee, fehchhuah tih ang reng chhuahna tur a awm leh a, chumi piah lamah, khawtlang thilah chhuahna tur a lo awm lehzel thin bawk nen, zan lamah hian kohhrana inhmang deuh te, khawtlang tana inhmang deuhte chu an chhuak zan tin ti ila a sual lo khawp ang. Chumi ina a hrinchhuah chu, nu leh pa tam takin chhungkua an uaplum tur angin an uaplum thei lova, chhungkuaa hun hman ho a tlem a, chumi ina a hrinchhuah lehchhawng nia lang chu, khawtlanga sualna tam tak hi a ni. Chhungkuaah nu leh paten zan lamah an fate uaplum tam se, an fate tan an zan hun tam zawk hi hmang thei se, thalaite zingah nun kawng dik lo zawh hi kan tlem phah ngeiin a rinawm a, khawtlanga sualna thleng thin thenkhat hi chu kan hrelo mai thei bawk.
Chumai chu a ni lo, thalaite pawn zan lamah lehkha zirna hun pawh a ni ang a, eiin zawnna thil pawh a ni ang, tun laiah phei chuan zan lama ei in zawnna khawih leh buaipui hi tam tak an awm tawh- thalaite zingah. Chung ang mite tan chuan lehkha zirna hun tam zawk leh an eizawnna khawihna hun tam zawk a lo awm thei ang a, tin, in chhungah nu leh pate bulah kan awm tam thei deuh phah bawk ang a, chu tluka thil hlu chu eng thil dang nge awm chuang ang ni.
Tin, zan hun hi chhungkua kan kim theih hun lai ber a nih bawk avangin inzilhna hun atan te, infuihna hun atan tea hun hlu tak leh pawimawh tak a ni a, chumi tur atan chuan chhungkaw kima kan awmho tam hi a pawimawh tak zet a. Chumai a ni lo, zan hun hi sual chi hrang hrang inlarna hun tha ber a nih thin avangin, nu leh paten an fate an thunun a, an uaplum hun duhawm lai ber a ni a, chumi avang tal pawh chuan, zan lama kan chhuah tamloh theih dan tur kan ngaihtuah hi a tul tak zet a ni.
Zan lam inkhawm tih tlem a tulzia leh pawimawhzia chhan hrang hrang sawi dawn chuan sawi tur tam tak a awm theiin a rinawm a, hetah ringawt hi chuan sawi sen chi niin a lang lo. Nang ngei pawh khan sawi tur i nei teuhin a rinawm. Chuvangin, mizorama kan kohhran lian ber, kawng engkima kohhran dangtena kan entawn ber Presbyterian kohhrante u, Synod khawmpui in neih hun a, inkhawm tih tlem rawtna awma kha in rel hunah, tih tluk (pass) ngei han tum teh u. A hmahruaitu han ni thawr mai teh u. Engkimah, a hmahruaitu tur leh a bul tantu tur an awm a ngai a, an pawimawh em em bawk a nih hi.