RAMRI HMASAWNNA

  • HC Vanlalruata

Tun hnaiah kan Chief Minister Pu Zoramthanga leh Assam Chief Minister Pu Himanta Biswa Sarma te chu Mizoram leh Assam ramri buai chungchangah boruak ţha siam tumin an inbia tih kan hria a. Ramri buai chinfel kawnga rahbi hmasa leh pawimawh a nih rualin, ramri buai hi chuti mai a Chief Minister pahnihin reilote chhunga an sawi fel mai theih a ni lo tih leh, dawhthei taka nghah a ngai dawn a ni tih kan hriat lawk a pawimawh khawp mai.
Assam leh a state chhunga district ni ţhin indang ta te hian ramri buai an nei vek a. Hei hi a chhan bulpui ber chu Assam a district an nih lai leh, UT emaw state ni a an indan lai a ramri an lo rìn fel loh vang a ni hlawm a. Mizoram ngei pawh hi Mizo Hills district a nih lai leh Mizo District Council ti a vuah a nih lai a leilungah ngei ramri rin (ground demarcation) a awm loh avanga Assam nena buai kan ni a. UT kan nih a North East Areas Reorganisation Act siam a nih pawh khan ramri hi rin fel a awm lo hrim hrim a ni.
Chutiang a nih avang chuan kum 1972-a UT a hlan kai kan nih aţang khan, Assam nen hian ramri buai kan nei ţan a. Tun thleng hian chinfel a la ni ta lo. Tunhma phei chuan sorkar laipui khuan Mizoram leh Assam-in ramri buai an nei tih hi a hre lo niin a lang a. Kum 1993 khan Kolasib leh Cachar ramri-ah state police ve ve an inkap dawn emaw tih turin an in ep a. Ministry of Home Affairs a rawn inrawlh avanga inkap lo chauh niin a lang.
Khami ţum khan boruak sosang tidai turin MHA ruahmanna-in Chief Secretary pahnih an inbia a, Chief Minister-te inbe tura ruahman a nih laiin, an inbiak tumna kha chhan eng engemaw avangin a tlawlh ta a. Tun hnaiah state pahnih Chief Minister-te chu Delhi-ah an inbe ta chauh a la ni a. Hmabak a la ko viau a ni. Tun ţuma inbiakna-ah pawh hian ramri buai (border dispute) an la sawi thleng lo hrim hrim a, state pahnih inkâr a ramri a boruak sosang thin tih daih hmasak phawt kha an hna hmasa niin a lang.
Engpawh nise, boruak ţha awm theihna atana hmaichhana inbia a dawhkan khat an kil dun hrim hrim kha rahbi pawimawh hmasa a ni a. Kumin June ni 26-a Assam lam an rawn chet dan dik lo tak avanga inkahna hial chhuak ta kha, mihring nunna hloh a pawi viau laiin, ramri buai kan nei tih sorkar laipuiin a pawm ţanna tak tak a ni awm e. Khami avanga boruak rit tak tizãng thei tura Chief Minister pahnihin zanriah an kil dun kha rahbi hmasa a ni a, a hnu a Union Home Minister chenna ina tharum thawh zawng ni lova, boruak ţha tak hnuaia inbiak zel an remti kha a pawimawh em em bawk a ni.
Khawvel ram hrang hrangte innghirngho chhan leh, indona hial a chhuah chhan tam ber chu ramri buai a ni a. Ram lak duhna thinlung leh ram zauh duhna bakah ramri rin fel loh hi ram hrang hrangte indo nachhan a ni fo. India ram chhungah ngei pawh ram neih dan (land holding system) fel loh avangin hnam ţhaho leh an hnuai a inhlawh ram nei ve lote inkarah, thisen chhuahna leh inthahna tam tak a thleng fo tawh a. Naxalite kan tih maite an helna chhan bul ber pawh hi ram chungchang a ni.
Keini ai daiha Assam state aţanga indang hmasa Nagaland leh Meghalaya te pawhin Assam nen ramri buai an nei reng a, tharum thawhna leh thisen chhuahna a thleng ve fo tawh bawk a, tun thlengin an la chingfel bik chuang lo. Anni phei chu political level-a lo inbe ţhin tawh an nih a rinawm a, chumi piah lamah chuan Supreme Court hial inrawlh a ‘boundary commission’ din pawh a awm chungin tun thlengin keini ang tho an la ni.
Mimal inhmun ramri buai-ah pawh hian Revenue department-a thawkte ruai a buaipui viau pawhin, ţhenawmte nena ramri chinfel hi a harsat chang a awm fo ţhin a. A chhan bulpui ber chu kan ram ni a kan hauh chin a in an’ loh vang a ni ber. Chutiang tho chu state 2 inkâr a ramri buai chinfel a harsat chhan chu a ni ţhin. Tuna kan buaina ber pawh hi Bengal Eastern Frontier Regulation, 1873 tlawhchhan a Governor-in-Council in kum 1875-a inner line a lo rin kha Mizote’n kan pawm lai a Assam lamin he regulation tlawhchhan ve thova kum 1933 a Assam Chief Secretary-in ramri a rin an pawm thung vang mai a ni.
He kan thu inchuhah hian state pahniha chengte’n kan pawm zawk a in an’ lohna hi ramri buai kan neih nachhan a nih rualin, sawi tak angin a tak taka ramri rin (ground demarcation) a la awm lo bawk hian harsatna a thlen a ni. Hetiang sawi chhuah takah chuan kan kohhran lian ber Mizoram Synod hotupa bera kan neih thin Rev. Zairema khan, ramri chingfel tur chuan silai a puah a, thisen a luan a ngai fo ţhin tih kha, kum engemawzat kalta-ah khan a lo sawi tawh a. A dikzia chu kan hmu mek a. Chutichung chuan silai a puah hnu, mihringin nunna an chan tawh hnu pawh hian chingfel tak tak tur chuan kan hmabak a la ko viau mai.
Rev. Zairema kha Pu Ch. Chhunga hunlai daih tawh a ramri enfiah tura a kul-a-tai a lo ţang tawh ţhin a ni a. Sorkar inthlak zelah pawh rinrâwl a an neih a ni ta zel a, Pu Laldenga hunah pawh khan kan MP hlui Pu C.L. Ruala ten en ramri enfiah tura tirh leh an ni. Khatih lai huna Rev. Zairema te chet vel dan hre pha pakhat, Pu Thanglawta khan Pu Laldenga hova Gauhati an zin chanchin a sawi ka hrereng ţhin a. A pawimawh ngawtin ka hria.
An zu zin khan khatihlai a Chief Minister Prafulla Kumar Mahanta leh a minister-ho khan Mizoram aţanga kalte kha zanriah an lo kilpui a. Pu Laldenga kha hel hruaitu a nih avangin Mahanta leh a hote khan an zahzia an lantir hle niin a sawi a. Mizoram chu Assam aţanga indang a nih avangin, Mizo pa-in a fapa a indantir chuan thilphal takin a indan ţhin tih Pu Laldenga’n a sawi hnu khan, Assam sorkar hotute khan an duh aia zau ram an rinluh chu phalsak ta se, Mizoram tana a pawi zawk theih dan an kawhhmuh zawk a nih chu. Hei hi a tak takah chuan thil awm thei a ni.
Chuvangin politician-te an inbe dawna kan ngaih lai hian a tak ram, kan ram leh mipui tana ţha ber tur hi kan ngaihtuah fo a ţul takzet a. Thil reng reng hi a ţha bera kan ngaih pawh a takah chuan a lo ţha ber lo thei tih kan ngaihtuah thlen a ngai a, ngaihtuahna fim tak kan hman a pawimawh a ni. Pawl ţhenkhat tan chuan ramri buai awm reng hi ţangkaina a awm thei a, mahse, ram tan chuan a ţha ber kher lo. A pawimawh ber chu kan luah chin ram kan hauh hi a ni.
Tuna kan sorkarin Mizote luah chin tak tak a hmasawnna hna a thawh hi thlâwp tlak a ni a. A tak a kan luah si loh, kan rama kan rin luh pawha midang luah ram zau tak hauh leh neih ngawt hi a takah chuan a ţangkai lo satliah mai ni lovin kan hnam tana thil pawi thei zawk a ni tih hi hriat reng a ngai khawp mai. Pâwngpaw thilphal a ţha lo ang chiahin, pâwngpaw duhâm hi a chhe zawk fo thei tlat a. Chumi ngaihtuahna fim tak aţanga chhuak a nih phawt chuan, ramri buai chinfel hi kan hnaih hret ngei chuan a rinawm a ni.

Leave a Reply

error: Content is protected !!

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427

Notice: ob_end_flush(): failed to send buffer of zlib output compression (1) in /home/thezozam/public_html/wp-includes/functions.php on line 5427