A thiamte’n an sawi \hin pakhat chu thupuia kan hman thumal pahnih ‘ngei’ leh ‘râp’ bâkah ‘run, vilh’ te hi ‘ka’ nena hman tur a ni lo a, ‘mi/min’ nen zawk a ni tih a ni a, kan hre fur ang. Chutiang a nih loh pawhin a lehlam zawkina min rawn tihna ang zelin \awngkam kan chhep \hin.
VILH
‘Vilh’ hi chu tu mahin kan hmang sualin a lang lo, kan hmang thlazen lo deuh thung.
“Ka thil eiin mi vilh.”
“Ka thil inin ka pum a vilh.”
Khitiangah khian,
“Ka thil ei ka vilh”,
“Ka thil inin ka pum ka vilh,”
tih te hmang palh ta ila chuan mi nuih kan tiza dawn a ni.
RUN
‘Run’ pawh hi kan hmang dik viau hlawmin a lang. James Lianmawia’na “A tawrhna reng hian lunglai a run” a tih te leh R. Zuala’n “Hlimna thâwm hian min run a,” a tih te hi kan en chuan ‘run’ hman dan tur chu kan hre thei maiin a rinawm. \awng hmang thiam chin chuan hetiang hi hman dan a ni tih an hre hlawm ang.
“A tawrhna hian lunglai ka run” tih emaw, “Hlimna thâwm hi ka run” tih emaw hmang ila kan \awng a letling hu dawn a, a dik thei lo ang. Chuti chung chuan a letling zawng, a dik lo zawnga hmang an awm niin a lang. JFa pawh khan, “Zarbawih, ka runpui lutuk che,” tih a hmang.
RÂP
Hei hi chu hmeichheho hian an hmang dik lo zat zat em maw tih tur a ni; mipa zingah pawh hmang dik lo an awm ve tho mai thei.
Hman dan pangngaiah chuan, “Pangangin mi râp” tih a ni a, tun thlengin hetiang hian kan la hmang na a, tun hma ata a letling zawnga hmang an awm a, a dik meuh loa hman hi tunlai hmeichhe chîn thar mai zawng a ni lo deuh.
Chumi tihchianna atan chuan JFa \awngkam bawk hi sawi lan a remchang. A love letter-ah khan, “…ni 7 zana ka rilru put dan tur ngaihtuah lawkin ka râp lek lek nia mawle,” tih a hmang a. Hemi \um chauh hian a hmang lo ang tih ring ila. R. Zuala te khan “ka râp” tih kha a dik loh thu an sawi avangin amah JFa hian, “Uite-pangang chu ka râp nge nia pawi sawia pawha inngai hlei lo pangang chuan mi râp zawk?” tih zawng thu a la a, “mi râp” tih chu \awng dik loah a ruat a ni.
NGEI
Hei hi chu “ka” nen kan hmang nasa a, \awng dikah a chang chiang hle tawh niin a lang. Zairema te hun lai pawh khan “ka ngei” tih ching an lo awm tawh tih amah Zairema \awngkamah a hriat theih a, “Tunlai kum 25 hnuai lam chuan ‘Chu pa chu ka va ngei e,’ an ti vek tawh a, \awng dikah kan la hmang nge nge dawn a ang hle,” a ti a, hman dan hmasa zawk lamah chuan “Chu pa awm dan chuan mi va ngei e,” an ti a ang hle.
R. Zuala \awngkamah “Nui ri hian min ngei a” tih kan hmu a, tunah hi chuan “Nui ri kan ngei” thei tawh a, “Mi pawh kan ngei” thei. Hetiang hi chu a danglam nghet tawh a, thlâk let leh a har tawh ang. “Ka” nen lo chuan kan hmang thiam tawh hlawm lo a, kan hman dan ang ang hian kalpui mawp mawp mai chi a ni. Zairema lo sawi lâwk ang chiahin \awng dikah kan ngai tawh miau a, tih ngaihna awm hek lo.
La hum hrâm hrâm theih kan la nei, chu chu kan thil ei leh in chungchanga “ngei” kan hman dan hi a ni. Hemi bika hi chu kan la hmang dik hlawm hle, hmang dik zui zel ila a \ha ngawt ang.
“Vaw sa thauin mi ngei.”
“Ka chhangban eiin mi ngei.”
Hemi “ngei” pawh hi JFa bawk khan dik loin a hria a. A \anna lam dik zawktir tumin entirna pawh a siam thiam khawp, en chhin ila,
“Ka kham em mai che!”
(“Mi kham em mai che!” ni lovin.)
“Ka run lutuk che.”
“Hetiang \awng dik lo pui pui a dik anga sawimawi tum phêt hi ka hnê tak tak tawh a ni.”
(“…mi hnê tak tak tawh a ni,” ni lovin.)
“Kei ai daiha Mizo \awng thiam zawka ka lo ngaih \hin Pu R. Zuala leh Pu Lalthankima te’na dik lo puia mi han sawisel \hin hi chu ka vei nasa thei ngawt mai.”
(“…mi vei nasa,” ni lovin.)
“Kei hi chuan vawmbal ka haw ve lo a ni ang, vawi te khat mah ka la vei ve lo.”
(“Kei hi chuan vawmbal mi haw ve lo a ni ang, vawi te khat mah mi la vei ve lo” tih ni lovin.)
Khitiang vel khi a entirna fawm khâwm dan a ni a, mi tam takina “ka run, ka râp” an tih pawh hi ani hi chuan dikah a ngai lo. Entirnaa atana a han dap chhuahho erawh khi chu a thlang ‘fair’ lo hle tih kan hre thei ang.
\awng hi chu a danglam hret hret reng a, mipui nâwlpui hman dan hi a dingchang chho zel mai. Tuna kan han tar lan tak te pawh kha a la danglam chhawm zel mai thei e, kan thu a ni si lo.