- F. Vanlalrochana

ISUA |HIANAH KA CHHAR TA: 1878 khan Salisbury hmuna Salvation Army a mite, leirawhchan rema hna an thawk thin chu, mi chi hrang hrangin hmusitin an diriam thin a. Chu Chu William Charles Fry-a chuan thalo a ti hle a. Salvation army hotute hnenah chuan, an body guard atan an inpe ta a ni. A tukah chuan, an tawtawrawt te nen hnathawhna hmunah chuan an rawn kal a. Salvation army hnathawk lai tibuaitute an hnawh sawn kar lakah chuan, rimawi an tum ta thin a. Chu chu Salvation army brass band hmasa ber nia sawi a ni bawk. An rimawi tum ngaithla tur chuan, mipui an lo pungkhawm bawk a. Thuhriltute chuan Pathian thu an lo sawi pah bawk.
1881-a William Booth-a thuchah sawi thuken leh Bible-a “Lily parmawi ka ni” tih behchhan chuan, Lal Isua leh ringtu inkara inzawmna thutak chungchang hi hlaah a phuah ta a. A hnu lawkah chanchinbuah tihchhuah a ni a. 1885 khan Hlabuah a chuang a. Fry-a chuan a hla thu ziak mah se, a thluk siamtu tunge an hre mai lo a. A hnu lamah chuan William Shakespeare tih hming puin a thluk hi a siam a ni tih an hre chhuak ta a ni
A hnuah Ira D. Sankey-an The Little old log cabin thluk behchhanin a hla thluk hi a siam rem leh ta a. Hei hi a lar ber chu a ni ta a ni.
Mizo te pawhin a sap hla leh Mizo hla pawhin kan hmelhriat \ha hle. 1975-76 Mizo Zaipawl India ram fang khan an sa tam hle. An inkhawmna apiangah an sa a tih theih hial ang.
Mizo Tawnga lettu hi R. Vanlalzawma a ni a.
R. Vanlalzawma hi 1942-ah Kulikawnah a piang a. 1995 khan a thi. Thiamna lamah MA (english) a ni a. Synod High School, Aizawl College leh T. Romana College-ah a thawk thin a. Rambuai lai khan Shillong-ah a chhuk a, AG office ah hun reife a thawk a. Shillong a a awm lai hian A hmangaihna Faktute zingah a tel.
A hunawl hi hla lamah a hmang zo a. Aman a phuah a, sap hla tha tak tak a letling a, mi hla engemaw zat a harmonise sak bawk.
Zaipawl hruaitu \ha a ni a, \halaitena hla an zir theihna tur a nih chuan ui a nei ngai lo. 1977-a NEICC buatsaiha shillong Hnam hrang hrang atanga thlan khawm zaipawlin south india an fan tumin conductor a ni. Mizorama a chhoh leh hnuah pawh kulikawn kohhran zaipawl hruaitu hlun a ni.
A hla lehlin thenkhatte chu
- Chhandamna a rawn thlen ta
- Chhandamtu hnenah kunin tawngtai la
- Jordan lui thuk ralah ka in a awm
- Kan pel thuai dawn
- Kan tho vang6. Nakinah khua var hunah chuan
- Samsona leh Delili
- I thu (zai ru, zairu, fakin zai rawh u)
- Isua khawngaihna mak tak
- Isua i chawimawi ang
- Isua thianah ka chharta
- Isu ka rawn pan che
- I thlir ang kalvari (chu zan khawharah)
- I awmna apiangah eng rawh
- Hringnun khawvela kan khualzin kawng hi
- Misual vanram i chan ang
- Kawng awlsam a nilo
- Aw nang Chatuan lungpui rinawm
“Isua thianah ka chhar ta” tih hian ka lung a ti leng em em thin a. Ka thla a ti muang bawk a. Khawvel hian min hnungchhawn mah se, Isuan min kalsan ngai dawn lo tih min hrilh nawn avangin huai takin hringnun hi ka hmachhawn ngam \hin a ni.
PATHIAN THUHRILTU ROPUI, PU LALKHERHA
Mizoram synod hian Thuhriltu pahnih, rawngbawlna lama an sulhnu avangte, an daih rei avangtea chawimawi pahnih an nei a. Pakhat chu, Pu Lalkherha a ni a. Pakhat chu Pu Robuanga a ni a. Pu Robuanga hi chu kan inah a lo kal fo a. Ka hmu fo a. Pu Lalkherh hi chu ka hmu lo.
1984 khan Pu Lalkherha hian Pathian thuhril a, rawngbawla kum 55 lai a hun a hman theih avangin Mizoram synod chuan, chawimawina certificate. hlan a. Sawi tawh angin, Pu Robuanga nen an dawng a ni.
Mizoram Pathian thuhril chanchin sawi chuan Pu Lalkherha hi sawi lan ngei ngei thin a ni a. Sawi lan ngei ngei tur a ni bawk.
1903 khan Biate khuaah a piang a. 1985 khan a thi a. Pu Mena khan an inhmuh vawikhatnaah “Pathian thuhriltu i la ni anga. Pathian thu sawiin i la kal ang” a lo ti tawh a. 1931 atangin Thuhril rawngbawlin a lo vak chhuak tan ta a ni. An chhungkaw eizawngtu ber a ni na chungin, “Pathianin kan in a rawn tlawh a. In vannei a ni. Pathianin a ngaihtuah vek mai ang,” tiin Pathian ram tân a pen chhuak ta a ni.
Mizoram chhung mai ni lo, Mizoram pawnah Ngaih bân tlang (Haflong lamah) Assam phaitualah, Manipur-ah, Tripura-ah, Myanmar lamahte thuhrilin a chhuak a. A vanglai chuan Pathianin a hmang nasa em em a. Inkhawm an han bangte hi, dar an vaw leh a. An inkhawm \ha leh a. Pu Lalkherha thusawi ngaithla tur hian zan khatah vawi hnihte an inkhawm ringawt mai a ni.
Pu Lalkherha mizia kha heti hian an sawi \hin a. Tawite tein lo sawi chhawng ila:-
- Bible a ngaina a, a dah lal
- Kohhran a ngai pawimawh
- \awng\ai mi a ni
- Inkhawmpui a ngai pawimawh. A rawngbawl chhung zawng khan kohhran inkhawmpuiah tel hram hram a tum thin a. Inkhawmpui thurelte kha hriat hram hram a tum \hin.
- Rawngbawltu fimkhur a ni. Hmeichhe lakah a inveng em em a. Hmeichhe pasal sun inah te hian amahin a leng ngai lo.
- Engkimah Pathian a ring ngam a. A taima.
- Mi inngaitlawm a ni.
- A thusawi tur a inbuatsaih \ha \hin. Bible bakah mi thiamte thuziak hrilhfiahna bu hrang hranh thlengin a hmang tangkai \hin.
- Mahni inthunun thei mi a ni.
Pu Lalkherha chanchin hi sawi tur a tam a. A rawngbawlna ropui zia leh Pathianin a hman zia te. Tunlai tawng tak chuan ‘legend’ a ni. Ani anga mizo hnam pum huap thuhriltu, ngaihsan leh ngaih ropui kha kan la nei leh ngai miahlo a tih ngam ang. A hunlai boruak hre pha chuan, pu Lakherha huhang ropui zia an sawi \hin.
Pu Lalkherha August 23, 1985 a a lo thih khan, synod moderator Rev. Lalchaman a vui. Hei hian Pu Lalkherha boruak chu a sawi chiang viauin a lang. Synod moderator hi chuan pastor thi an vui t\hin. Synod puipa an kim a. Kohhran dang pastor leh rawngbawltu pawimawh pawh an tel \ha hle a ni.
REV ZAIREMA THUSAWI: 1975 Synod Inkhawmpuia Rev. Zaireman moderator a nihna anga a thuchah hnuhnung hi a pawimawh hle mai a. Tawite han la chhuak ila:-
Lal Isua kha Judai thlalera chaw a nghei lai khan Setana’n a thlem a, a thlemnaah chuan thil mak ti tura thlemna a ni. Mahse, Lal Isuan makna a hlip a, chhinchhiahnaa innghah a duh lo. Jona chhinchhiahna lo chu heng \hangthar bengtlalo hnenah hian lan tir a ni lo ang a ti. Phurna chawk tho thiama mi rilru zalai dek chiam hi thil tak tak tihnan a tlaktlai lo. Chutiang tih ching chuan nakinah thil dang hmanga tih leh zel a tul zel ang. Vawiina mi a hip theihna kha mi rilruah a lo hlui a, naktukah a dang tih leh zel a tul thin. Incheina inthlak \hin ang deuh a ni. Incheina pawh hi nimina mi duhzawng chu vawiinah a hlui a, vawiina mi chu naktukah a hlui leh a.
Isua thutak chu niminah a duhawm angin, vawiin leh naktukah pawh a duhawm tluan zak tur a ni. Mi dawn loh ang leh chan loh ang chan tuma thlarau thilah phet phet a awm thei. Inlarna dawng ta mai te, van ram fang ta mai te, Isua nita mai te, Zawlnei nita mai te, mihring hlui vui liama thi ta mai te, rin ve angai lo ti ta mai te leh mak pui puia hrilhfiah ching kan tam ta hle. Hlui leh mai tura Chanchin \ha leh a vawrh lar dan nghel nghet lo zawng Isuan a duh lo a nih kha. Dangdai deuh hlek awm loha lungawi thei lo zawng hmeichhe lerh tak ang an ni, lungawina tak tak an thleng pha \hin lo.
BIBLE CHHIAR LEH |AWNG|AI: Bible hi ni tin chhiar pawh ni ila, chhiar tam tawk tikni hi a awm thei dawn lo reng reng, Ni tinin Pathian thuin min eiral hi angai…Kan Bible chhiar tam tawkloh nghawng hi a lang ni tin ni mai hian ka hria a.
|awng\ai pawh hi \awng\ai zawh tikni hi a awm dawn lo. Kan chhungte, kan \hian te, kan rawngbawlpuite, an harsatna te, an hming lamin \awng\ai sak \hin ila, keimahni lam tak pawh hian kan hlawkpui a lo ni.
Kan \awng\ai pawhin \hing\hiin \awng\ai ila, Pathian hmaa mihring \hing\hi chu tlawmna thuk tak a nih avangin, mahni lamah pawh, ‘Muanna’ a lo thleng thei mai. Chapona hi chuan thlamuanna min lo pe thei lem lo.The Hoppers ho hla mawi tak kha ka hre chhuak fo \hin,
“The Prayers of a christian an pull a man through
When he is facing this world that’s so untrue” tih a nih kha….
Hnehtu nihna hi Pathian hmaa tlawmna atangin a lo luang chhuak \hin a, Bible chhiar leh \awng\ai hi Pathian hnena awm rengna pawimawh tak chu a ni ngei mai.